Vũ trụ quan (P.1)

Trong các lĩnh vực tôn giáo, đạo học, triết học, khoa học,… lẽ tất nhiên, mỗi bên có những lối đáp khác nhau. Điều cần là ta nhìn, hiểu nó với tâm trạng của kẻ lữ hành đang trên đường kiếm tìm chân lý sự thật cuộc đời này.

Quan niệm của tôn giáo

– Đạo học 

– Triết học

– Khoa học và của đạo Phật.

Từ khai thiên lập địa cho đến ngày này, khi tri thức con người đã tiến hành, nhân đứng trước vũ trụ to lớn, nào trăng sáng, núi cao, biển rộng, sông dài, mây bay, gió cuốn, hoa nở, chim ca … Tất cả hiện tượng kỳ lạ ấy đã là những vướng mắc của con người muôn thuở.

– Vũ trụ là gì ?

– Con người do đâu mà có ?

Những câu hỏi ấy luôn luôn ám ảnh tâm thức ta, nó bắt ta phải tâm lý và đã có biết bao tư tưởng gia, đạo sĩ, triết nhân, đông cũng như tây, đã để ra rất nhiều thì giờ, tâm lực, viết nên những bộ sách vĩ đại, nhằm mục đích giải đáp những vướng mắc của con người. Nhưng tổng thể chỉ là những mớ kim chỉ nan còn đọng lại trên trang giấy. Vì triết lý tức là đặt yếu tố để rồi truy vấn những dữ kiện của yếu tố ; hơn là xử lý yếu tố, nếu không muốn nói là ngoạn mục ( ! ).

Vậy muốn nghiên cứu và điều tra khái quát về yếu tố quan trọng – yếu tố tìm hiểu và khám phá vũ trụ và con người – trước hết ta nên du hành qua những địa hạt tôn giáo, đạo học, triết học, khoa học và nhất là đạo Phật, để khách quan tìm hiểu và khám phá, nhận định và đánh giá và so sánh những điểm dị đồng … rồi nhờ đó, ta hoàn toàn có thể nắm vững yếu tố và xử lý yếu tố một cách đúng chuẩn hơn.

Trong những nghành tôn giáo, đạo học, triết học, khoa học, … lẽ tất yếu, mỗi bên có những lối đáp khác nhau. Điều cần là ta nhìn, hiểu nó với tâm trạng của kẻ lữ hành đang trên đường kiếm tìm chân lý thực sự cuộc sống này.

* Tôn giáo

Trên quốc tế có rất nhiều tôn giáo. Nhưng ở đây chỉ bàn sơ lược mấy đạo giáo, đại diện thay mặt cho mỗi khuynh hướng khác nhau. Trước hết, ta tìm hiểu và khám phá về Đa thần giáo, chính do tôn giáo này cũng có tính cách liên hệ mật thiết trong việc suy tìm một vũ trụ quan sinh động.

– Đa thần giáo (Polythéisme)

Từ sơ sử thời đại, khi con người đã biết sống quây quần với nhau trong một khung cảnh bình thản, chất phác và hồn nhiên, nghĩa là con người còn sống trong trạng thái tàn khốc ” ăn lông ở lỗ ” ; nhân đứng trước cảnh hùng vĩ của trời đất, nào trăng sáng, gió reo, sấm chớp, mưa táp bão bùng … thì sinh ra sợ hãi, vì tự cảm thấy mình nhỏ bé, so với vũ trụ bát ngát ! … Tư tưởng tín ngưỡng thần linh bắt nguồn có từ đấy.

Con người trong thời phôi thai ấy, đầu óc họ hãy còn trống rỗng sự nhận thức rất thô sơ ; chưa biết phải tìm phương pháp nào để chống lại với vạn vật thiên nhiên, với thú dữ … Do đó, họ đành chịu khuất phục. Bất cứ cái gì thuộc về nhiên giới cũng mang một ý nghĩa thần linh phát minh sáng tạo và chi phối cả. Núi, sông, cây, cỏ, đất, nước đều có thần linh quản lý. Họ đã thờ thần Sông, thần Núi, thần Thổ địa. Sự thờ cúng không ngoài việc cầu phúc tiêu tai ; nếu chẳng may có sự rủi ro đáng tiếc xảy đến, họ tin đã có thần linh che chở, độ trì. Tục lệ này lúc bấy giờ vẫn còn thông dụng ở khắp dân gian.

Ngoài ra, những ngày tết trung thu ( 15-8 ÂL tết Đoan Ngũ, hay Đoan Ngọ 5-5 ÂL và những ngày sóc, Vọng, hối, Huyền cũng được người ta duy trì một cách thản nhiên. Các tệ đoan khác như xin quẻ, xem bói, đốt vàng mã v.v … cũng đều chịu ảnh hưởng tác động của tín ngưỡng Đa thần giáo cả. Đấy phải chăng là do thành kiến xưa còn rớt lại, hay tại tim óc người ta hãy còn đúc đặc bởi một tệ đoan ám ảnh. Những người theo lối tín ngưỡng này phần đông là dân tộc thiểu số, miền rừng núi.

Thấy sao tin vậy. Đấy là trạng thái tâm ý của lớp người hãy còn mang nặng đầu óc tín ngưỡng thần thoại cổ xưa dị đoan. Nhưng khi trí óc con người đã nẩy nở thì ý niệm về thần linh cũng được xét lại theo một chiều hướng mới. Dưới đây ta hãy sơ lược xét về ý niệm ấy.

– Nhất thần giáo (monothéisme)

Trình độ tri thức con người lúc này đã cách biệt hẳn trước nên sự tín ngưỡng cũng xoay chiều. Họ giảm lòng tin so với những vị thần để đặt niềm tin vào một vị Thượng đế xa vời do óc tưởng tượng của con người phát minh sáng tạo ra.

A. Cơ Đốc giáo (Christianisme)

Đạo này được xây dựng đến nay đã gần XX thế kỷ sau khi Jésus sinh ra và do sự cải cách một tôn giáo cổ Do Thái.

Chiếu theo ” Cựu Ước và Tân Ước “, người ta tìm thấy ở giáo lý của Giáo hội Cơ Đốc : ” Thuở sơ khai, khi vũ trụ còn là một khoảng chừng không bát ngát u ám và sầm uất ! … Nhờ có trí tuệ, kĩ năng và quyền phép ( sẵn có ) của Chúa Trời ; trong bảy ngày đêm ngài đã tạo thành khung trời, những vì tinh tú, toàn cầu, núi, sông, cây cối, người và vật ; mà lần tiên phong con người xuất hiện trên toàn cầu là ông Adam và bà Eva, kết cục hai người lấy nhau. Sau vì phạm trái cấm nên bị chúa phạt, từ đấy về sau con cháu đời đời bị buộc vào ” tội tổ tông ” ( * ). Những người theo Cơ Đốc giáo đều tin yêu ở ba ngôi :

+ Đức Chúa Cha : Thượng Đế ( Diêu ).

+ Chúa Con ( Jésus ).

+ Chúa Thánh Thần ( Saint Esprit ).

Và theo họ nhận định và đánh giá thì ” Thiên Chúa là đấng Tự hữu ”. Nghĩa là, không có ai sinh ra Chúa cả. Vì Chúa là đấng thiêng liêng vô hình dung vô ảnh, phép tắc vô cùng ! Nếu ai biết thờ phục Chúa, vâng lời Chúa, làm những điều nhân đức … đương nhiên được Chúa nhìn nhận ban phúc lành cho và được Chúa đưa lên thiên đường ; vĩnh viễn không khi nào phải sa đọa âm ti “. Như trên cho ta thấy lập luận của Cơ Đốc giáo về nguyên lại vũ trụ này là do bàn tay Thiên Chúa tạo dựng mà có …

B. Bà La Môn giáo (Brahmanisme)

Tôn giáo này thoát thai từ một tôn giáo tối cổ của Ấn Độ là Rig Véda, có cách đây khoảng chừng bốn nghìn năm do người Aryen chủ lập.

Căn cứ trong thánh thư Védas * thì sự tín ngưỡng duy nhất của tôn giáo này là thờ thần Brahma = Phạm Thiên ( linh hồn của vũ trụ ), vị thần hằng có đời đời. Brahma là căn thể của vũ trụ, hết thảy vạn tật đều do Brahma phát minh sáng tạo. Vì Brahma là vô thủy vô chung. Đấy là ý niệm lúc ban sơ nhưng qua nhiều cải cách và lúc bấy giờ thánh thư mỗi ngày một tạo dựng thêm, do đó ý niệm của con người ( ngày này ) về một ” đấng tối cao ” không còn giống như trước nữa. Trong bộ Tế Nghi Thư ( Brahmana ) cho rằng đấng Chủ Tể phát minh sáng tạo vũ trụ quốc tế này là thần Prajpati. Và xét trên nguyên tắc thì Prajapati với Brahma là một thể như nhau tính.

Triết lý hình nhi thượng của thuyết ” Prajapati ” trong Thánh thư Brahmana cho ta thấy : Prajapati từ chỗ vô hình dung biến thành hữu hình. Hay nói cách khác, từ trừu tượng trở thành hiện thực, nghĩa là từ cái Có ( trong cái không nó có một động tính ; rồi từ cái động tính ấy phát sinh hiện thực là thời hạn và vạn vật ). Nhưng trong bộ Áo Nghĩa Thư ( Upanishad ) lại thường đề cập đến thần Atman vì Atman là hiện thể của thần tối cao Brahma. Atman là hơi thở, là sinh khí có bàng bạc trong khoảng trống và cả trong vật thể nữa. Con người là một tiểu linh tính nằm trong cái đại linh tính của Brahma. Thuyết lý này đã đưa Brahma lại gần với con người, đưa ngay vào trong con người, tức là đặt con người bình đẳng đấng Brahma *.

Những Fan Hâm mộ tôn giáo này đều tin rằng : vũ trụ lúc ban sơ – xin nhấn mạnh vấn đề : lúc ban sơ – là do một vị ( tức đã nhân cách hóa : Personnification ) phát minh sáng tạo ra. Về phương diện tu dưỡng thì thánh thư dạy con người phải xả lành Thiện, để sau khi chết ( sẽ ) được thần đón về thiên cung, hưởng cuộc sống niềm hạnh phúc, sống trong cảnh huy hoàng lộng lẫy ; bằng ngược lại, nếu bình sinh không chịu tu phúc, không tin theo lời dạy của vị giáo chủ thì vẫn phải đày xuống hỏa ngục, chịu muôn nghìn thống khổ và vĩnh kiếp khó mà thoát ra ! …

Giáo chủ đạo Hồi là Mohamet ( 570 – 632 ), lúc thiếu thời ông sống cuộc sống thông thường như mọi người khác, chưa có tín hiệu nào tỏ ra là người xuất chúng, hơn đời ; sau trở nên một đại điền chủ nhờ cuộc kết hôn với một người góa phụ …

Ông đã bỏ ra 15 năm để tìm một con đường cải cách tôn giáo và xã hội cho dân Arabe. Năm 630 TL, kể như ghi lại năm đầu của kỷ nguyên Hồi giáo. Kinh Coran coi như một thánh kinh Thiên Chúa thu nhỏ, trong đó gần như y nguyên những tên Thánh, tên Đất. Kèm theo phần phụ lục lời dạy của đấng Tiên Tri Mohanet ( cũng gọi là Muhamad ) được dùng ở những vương quốc Hồi giáo như bộ luật hành chính, giảng luân lý v.v … gồm 11 chương ( surate ).

Hồi giáo là một tổng hợp Do Thái giáo và Thiên Chúa giáo. Chính Mohanetcũng không giấu điều này và tự xưng mình là đấng tiên tri và gọi những giáo chủ khác ( như Jésus ) cũng chỉ là đấng tiên tri như mình thôi.

Hồi giáo phổ cập ở Trung Á, Tây Á, Bắc Phi, Thổ Nhĩ Kỳ và miền Tây bắc Nước Trung Hoa ( Mahométisme Islamisme ), HVTĐ.

Hơn 300 năm sau, Sa hoàng Piotr muốn xây dựng cho nước Nga một tôn giáo, liền tổng hợp một lần nữa Hồi giáo và Thiên Chúa giáo, tự xưng là Chính thống giáo – Orthodoxie – để tránh phải mang cái tên có tính cách tẩy chay như Protestant : kẻ chối bỏ ( Tin Lành ) Evanggéliques hay Judaime Phản thệ giáo ( Do Thái giáo ). Ông cho rằng mình đã chọn giữa hai thái cực : một đằng được lấy nhiều nợ mà kiêng có rượu ( Hồi giáo ) và đằng kia có nhiều rượu mà không có đàn bà ( Thiên Chúa giáo ).

Trong 5 điều răn của đạo Islam ( tên mới tự xưng của Fan Hâm mộ đạo Hồi ở Nước Ta ) thì có hai điều giống như đạo Phật :

1. Cấm uống rượu, triệt để hơn Phật giáo.

2. Bố thí không cần phải hô hào, kêu gọi mà đó là một ” luật “. Đối với toàn bộ Fan Hâm mộ có phương tiện đi lại sinh sống dư giả thì đến mỗi cuối năm phải trích tối thiểu một phần năm ( 1/5 ) số cống phẩm trong năm đem ra phân phát cho người nghèo khó nhất của hội đồng mình cư trú. Trong 100 năm Islam đã truyền bá đạo bằng đấm đá bạo lực. Mohamet thua trận và chết năm 632.

Người Thiên Chúa giáo và Hồi giáo đã nuôi một mối hận thù khôn nguôi khi mà tám đội viễn chinh Thập tự quân : Croisade liên tục đánh chiếm những nước Arabe từ thế kỷ XI tới thế kỷ XIII rồi những nước Âu Châu đi xâm lược thuộc địa Arabe ở thế kỷ XIX.

Nói tóm lại, từ ngành ngôn ngữ học người ta biết rằng tiếng Sanskrit là nguồn gốc của những ngôn từ Âu Châu để rút ra Kết luận người Aryen là một bộ tộc thời cổ mà địa phận sinh sống là hầu hết nước Ấn Độ, dưới chân rặng Caucase và rặng Hymalaya là tổ của giống dân da trắng thời nay.

Tiếng Do Thái, tiếng Arabe thuộc họ A鮠A굠 – Inđoeuropéenne cùng phả hệ Inđo européenne Sanskrit.

Đạo Bà La Môn : Ăn chay, thường cúng tế.

Đạo Do Thái : năng cúng tế, ăn chay, kiêng sát sinh, không được làm nghề bán thịt, nghề đồ tể.

Do Thái giáo là tổ phụ Moise, Abraham, tổ của Jésus. Theo thứ tự niên đại, Bà La Môn giáo, Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, Chính Thống giáo, Anh Quốc giáo ( Anlicean ), Tin Lành đều thờ chung một Thượng Đế ( hay chúa Trời ) nhưng tên tuổi có khác : Bà La Môn : Brahma ; Do Thái giáo : Jehovah ; Thiên Chúa giáo : Dieu ; Hồi giáo : Allah ; Anh Quốc giáo ; God.

Nhận xét chung của một số ít nhà Thần học Arabe và Tây phương : giáo lý gần như giống nhau, chứng tỏ đấng Cứu Thế chỉ có Một ( đạo nào cũng thế ) và cũng của những nhà thần học ở cuối thế kỷ XX : Tất cả những tôn giáo lớn rồi ra sẽ như những mạch suối cùng chảy vào một biển lớn ; chỉ một tôn giáo nào đó có đạo đức làm chuẩn mực, nghĩa là bao hàm những điểm chính của toàn bộ những ” đạo ” và giáo lý mang nội dung tư tưởng triết học hợp với con người thời đại hơn ( Phật giáo ).

Đứng về phương diện luân lý, tâm ý để nhận xét thì những tôn giáo trên đây vẫn có sự quyền lợi trong việc khuyên người, dạy người làm lành tránh dữ, những ảnh hưởng tác động tốt cho xã hội hiện tại và tương lai. Tuy nhiên, so với Bản Thể Luận, thuyết thần tạo – thần sinh ra vũ trụ, vạn vật đương còn mơ hồ và huyền bí lắm !

Đạo học

Đạo Khổng (Confucianisme)

Những đạo học có khét tiếng ở Á Đông truyền bá đi những nước lân cận, trước hết, ta phải kể đến đạo Khổng. Đức Khổng phu tử, vị hiền triết Nước Trung Hoa, sinh năm 551 – 479 TTL, thời xuân thu. Chiến Quốc, dưới triều đại nhà Chu. Ngài đã từng nhiều tháng năm luân lạc … mà không một nơi nào trọng dụng, sau đành quay về nước Lỗ dạy học và soạn sách, học trò theo học có đến 3000 người. Trong việc soạn thảo sách, ngài lấy ” Quan Thư cổ xưa để chỉnh đốn lại làm bộ kinh Thư, lấy thi ca những đời trước đặt lại thành kinh Thi, san định kinh Lễ, kinh Nhạc và làm kinh Xuân Thu là lịch sử dân tộc nước Lỗ. ” Người ta bảo Khổng Tử chỉ là người ” thuật nhi bất tác “, Chính ngày cũng thừa nhận điều đó.

Đạo Khổng xây dựng không phải do ngài mà hầu hết ngài chỉ là người thu nhập những gì tinh túy nhất của Tiên Nho ; rồi cải cách những tư tưởng ấy làm thành một triết lý, luân lý thực dụng cho xã hội nhân sinh. Khởi điểm của đạo Khổng là yếu tố quyết định hành động sự đối sánh tương quan giữa thực tại với tư tưởng để hòa đồng cái tiểu ngã người đời vào cái đại ngã của vũ trụ – lý tưởng thái hóa. Trước hết, Khổng Tử nhìn vũ trụ là một ” Thể vô cùng “, tức là trong mỗi vật hữu hạn đều có nằm sẵn cái thái cực vô hạn ( lý thái cực ), nó bàng bạc chu lưu khắp cả … ( Dịch : hữu thái cực, thị sinh lưỡng nghi ; lưỡng nghi sinh tứ tượng ; tứ tượng sinh bát quái, biến hóa vô cùng “.

– Lý thái cực ( Impersonnel ) mà cổ nhân đã bàn trong kinh Dịch, gồm 64 quẻ, 384 hào, do trí quan sát, kinh nghiệm tay nghề tìm ra từ đời Phục Hy. Thần Nông để thuyết minh sự đối sánh tương quan giữa vũ trụ và vạn vật trong trường thiên diễn ra vô cùng phức tạp … tuy nhiên qui định lại gồm có ngũ hành tương sinh, khắc chế, tuần tự sinh thành ra ” Bốn tượng ” * *, Tâm quẻ :

+ Càn : trời.

+ Khảm : nước, mặt trăng.

+ Cấn : núi đá.

+ Chấn : sấm.

+ Tốn : gió, mưa.

+ Ly : lửa, mặt trời.

+ Khôn : đất.

+ Đoài : kim khí và do sự phối hợp của Âm Dương ( lưỡng nguyên ) làm thành tượng hình bằng những nét gạch liền và đứt ( tổng hợp ). Mỗi quẻ tượng hình cho một trạng thái đối sánh tương quan thông suốt giữa Trời, Đất, Người.

” Dịch “, nghĩa là động, biến dịch, vì khởi thủy có sự vật là có động. Động là lẽ sống của vũ trụ với luân lý này, đạo Nho không có ý mong thắng lợi tạo hóa mà chỉ cốt dịch hóa nó, theo luật tiến hóa chung “ Ngô đạo nhất quan chi ” ( luận ngữ ).

Trong những kinh sách Nho gia tuy có nói đến chữ ” thiên “, tuy nhiên không hẳn có nghĩa chỉ Ông Trời = Thiên đạo, “ chi vị tính, xuất tinh chi vị đạo “. Nghĩa là, ” cái khuynh hướng tiềm tàng trong trời đất gọi là Tính, noi theo cái tính ấy mà hành vi thì gọi là Đạo, Nhân tính với thiên tính là một. Thiên đạo là luật tinh chỉnh và điều khiển sự tiến hóa của xã hội và con người …

Đạo Khổng xây nền móng trên một nhân sinh quan khởi đầu bằng chữ ” Thành “. Sống trong một xã hội loạn ly, bất công, muốn tái tạo nó tất phải có một đường lối ( chính trị ) hợp thời, nên Khổng Tử đã đặt ra ” Tam Cương “, “ Ngũ Thường ” * * để không thay đổi tình thế.

Ở sách Lễ Ký có ghi lời đức Khổng Tử so sánh trạng thái xã hội Trung Hoa gồm : ” một xã hội đại đồng ” ( Tam hoàng : Phục Hy, Thần Nông Hoàng Đế ) và ” một xã hội tiểu khang ” ( ngũ đế Vũ, Thang, Văn Vũ, Thánh Vương, Chu Công ). Ngài sinh ra mang tham vọng cải hóa những đảo điên của thời đại ” Xuân Thu ” loạn lạc. Đứng về phương diện luân lý, đạo Khổng khuyên con người : Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ, vì thân có tu, gia mới tề, quốc mới trị, thiên hạ mới thái bình. Đó là những yếu lý nhằm mục đích không thay đổi đời sống xã hội con người muôn thuở.

Đạo Lão (Taoisme):

Người sáng lập đạo là đức Lão Tử ( Lạ Tzu ), tên Đam, sinh năm 604 TTL. Trong thời niên thiếu, Lão Tử chưa viết sách để truyền bá tư tưởng của mình ; mãi về sau, ngài mới viết cuốn Đạo Đức Kinh ( gồm 81 chương có hơn ngàn lời ) *. Học thuyết Lão Tử rõ ràng pha mầu sắc yếm thế – lý tưởng đạo Lão là lý tưởng siêu nhiên – nhìn cuộc sống như một cuộc bất đắc dĩ ( … ). Đối với uyên nguyên của sự vật chỉ ( được ) coi như một khối ” tinh vân ” mà Lão Tử ca tụng là ” Đạo ” ( Bản thể ), nó vô hình dung, vô hạn, ở ngoài không – thời hạn, muôn nghìn hiện tượng kỳ lạ cũng do ” Đạo ” biến hóa ra. Bất kỳ vật gì trong trời đất đều có cái Đạo ấy ở trong và cùng với Đạo là một thể = Hữu vật hỗn thành, tiên thiên địa sanh ” ( 25 ).

Nếu có phải gọi vật tiên thiên ấy là ” Đạo “, đó chỉ sự miễn cưỡng mà thôi. Theo Lão Tử thì ” vật tiên thiên ” sinh ra vũ trụ vạn vật chỉ là một vật không tên = Ngô bất tri kỳ danh, tự chi viết ” Đạo ” ( 25 ).

Đạo Lão nhìn sự vật trong cõi đời chỉ như là tuồng ảo hóa, không khác dòng nước chảy từ nội giới ra ngoại giới, hết lớp này đến lớp kia ” liên miên bất tuyệt ! “. Có đấy rồi không đấy. Về phương diện tu dưỡng, đạo Lão khởi lập một thuyết gọi là ” Vô Vi “, tức là hành vi của vô ngã, của thân thể, căn bản tính. Cái hành vi ấy gọi là Đức ; có ý khuyên người ta quay trở lại với đạo đức, với trạng thái thuở ban sơ cho tâm hồn được lạng lẽ trong sáng, nghĩa là tách biệt giữa ngã và vô ngã, để sống đời sống thanh cao, có ý nghĩa hơn. Trên con đường tìm thực sự, đạo Lão đã hướng dẫn ta đến cái Đẹp và cái Thực, đó là đạo đức và chân lý.

* Triết học:

Ở thời kỳ sơ khai, những tư tưởng lạ đã sớm lởn vởn trong đầu óc người ta với bao cảnh tượng kỳ bí của vạn vật thiên nhiên, muôn vật đổi dời ; toàn bộ hiện tượng kỳ lạ trình diện ra ấy chẳng biết có tự khi nào.

– ” Tâm ” ư ! ” Vật ” ư ! Hay ” Thiên nhiên ” ư !

– Nguồn gốc của vũ trụ là gì ?

Đấy là những yếu tố đã làm chảy rất nhiều mực của những bậc hiền triết xưa cũng như nay !

Ngay từ thượng cổ thời đại, những triết gia đã lần lượt Open và đã lập ra những mạng lưới hệ thống tư tưởng triết học không giống nhau ; đã một thời làm mưa làm gió tại những lục địa Trung Quốc – Ấn Độ, Cận Đông và Địa Trung Hải. Khoảng bốn nghìn năm về trước, ở Đông phương, nhất là Ấn Độ, ý niệm về triết học đã có. Lịch sử triết học Ấn Độ, trước thời đức Phật, nguồn tư tưởng triết lý đã có hàm chứa trong những thánh thư Védas. Về sau càng được khai triển thêm qua những bộ thánh thư Brahmana, Aranyaka, Upanishad … Bộ Brahmana ( Tế Nghi Thư ) gồm những bài thánh ca tán dương công đức và sự nghiệp vĩ đại của thần chúa tể.

Brahma ( nguyên tắc phát minh sáng tạo vũ trụ ) và ghi những truyện về truyền thuyết thần thoại cùng chú giải những điển tích cao đẹp những bài thánh ca. Bộ Aranyaka ( Sấm Lâm Thư ) là ghi chép những triết lý huyền nhiệm và những phép bí truyền của đạo … Bộ Upanishad ( A Nghĩa Thư ) nhằm mục đích lý giải những thánh ngữ và yếu chỉ của đạo. Upanishad còn có tên là thánh thư Vedanta, tức tóm gọn những đoạn văn chính yếu trong hai bộ Tế Nghi Thư và Sấm Lâm Thư. Bộ Vedanta được liệt vào loại ” thánh thư mặc khải “.

Những thuyết lý về vũ trụ vạn vật của những hệ phái sau này mỗi ngày càng đi xa với thực chất nguyên thủy của nó. Chẳng hạn, trước kia người ta thừa nhận Brahma là nguồn gốc của vũ trụ thì nay lại cho vũ trụ hình thành là do những yếu tố Đất, Nước, Gió, Lửa, Không khí … Phái khác nói : do những Tính Có – Đại Linh Tính ” phát sinh ra vật chất, ra tính cách, ra nghiệp lực, … rồi những tính ấy phối hợp tạo thành muôn vật, lần lần vượt lên chỗ trừu tượng ; có những phái xướng ra Không Gian Luận, Thời Gian Luận, Phương Hướng Luận … bao nhiêu tư tưởng trào ra, làm hỗn loạn một thời !

Kế đó là đạo Phật sinh ra, đã tổng hợp những luồng tư tưởng Ấn Độ, tạo thành một triết lý sống ( philosophie de la vie ), lấy Con Người ( Nhân Bản ) làm mực thước để xử lý mọi yếu tố về cả nội giới lẫn sự kiện khách quan quốc tế bên ngoài. Con người là toàn bộ. Vì có con người cho nên vì thế mọi yếu tố – tức khuôn mẫu sống ở đời – mới cần phải đặt ra. Con người là một tiểu vũ trụ nằm trong cái đại vũ trụ. Thế giới này càng lan rộng ra chừng nào là do tầm hiểu biết của con người mà có. Và do vậy rõ ràng đạo Phật là một triết học siêu triết học. Vào khoảng chừng đầu kỷ nguyên Tây lịch, nền triết học Đông phương bắt nguồn từ tư tưởng đạo Phật đã thấm nhập vào đại lục địa Trung Quốc, để cùng với những trào tư tưởng Khổng – Lão … tạo thành một nền triết học đại đồng phồn thịnh, không riêng gì dành riêng cho Ấn Độ – Trung Hoa * còn cho cả Á Đông và toàn thể quốc tế nữa.

Nhìn về phía trời Tây, triết học được bắt rễ từ Hy Lạp, chuyển dời qua Đại Tây Dương và cho ta thấy hai nguyên tắc chính để cắt nghĩa hiện tượng kỳ lạ vũ trụ, tức yếu tố nhận thức và hành vi. Sự hiểu biết của con người là do trí tuệ : rồi từ trí tuệ dẫn đến hành vi ( thực nghiệm ). Nhưng hành vi như thế nào đấy lại là một việc khác.

Những triết gia Tây phương tiên phong ta phải kể đến Pythagore, một nhà toán học kiêm triết học ở thế kỷ VI TTL, là người đã phát minh sáng tạo ra danh từ Triết học ” Philosophie “. Từ thế kỷ thứ VII đến thế kỷ thứ IV TTL là thời kỳ phôi thai của nền triết học Tây phương, những triết gia sau đây đã cùng nhau đi tìm nguyên do tối sơ của vũ trụ ; với Thalès ( 640 – 547 ) bảo là ” nước “, nhưng Héraclite ( 576 – 480 ) lại nói là ” Lửa “, còn Anaximène ( 480 TTL ) thì cho là ” không khí “, phái triết học Tự Nhiên Luận thiên về việc quan sát, lý giải vũ trụ hiện tượng kỳ lạ như Pythagore ( 580 – 500 ), lấy những số lượng để tưởng tượng vũ trụ. Zénon ( IV TTL ) nhìn nhận khởi thủy vũ trụ là do Những gì im lìm ” Tĩnh “, nghĩa là không hoạt động, không đổi khác ; những số lượng, những sự hoạt động giải trí đều chỉ là * những hình thức bề ngoài không có trong thực tại *.

Empédocle ( IV TTL ) thì công nhận trong vũ trụ cả thảy có 6 yếu tố : trong đó có chất : nước, lửa, đất, khí trời và 2 lý trừu tượng là tình yêu và ghanh tỵ. Leucippe và Démocrite ( hai triết nhân này sinh đồng thời TTL V thế kỷ ) với thuyết Nguyên Tử Luận cho rằng vũ trụ là do những hạt nhỏ ( nguyên tử ) kết cấu thành …

Như trên cho ta thấy, mỗi phái luận giải khác nhau, tựu trung chân lý chưa có một ” thuyết ” đối sánh tương quan ! Cái không khí không tin đến cực độ đã bao trùm khắp cả … Lúc ấy nhà hiền triết Socrate ( 470 – 339 TTL ) đứng ra cách mạng tư tưởng đương thời, đưa triết học Hy Lạp trở lại con đường ” nội tỉnh ” = connais toi toi meme. Nghĩa là ” đưa triết học con đường thuần tri thức trở lại con đường hành vi, con đường chân lý, đạo đức lấy người làm đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu ” … Tiếp nối sự nghiệp vĩ đại của Socrate có Platon ( 428 – 347 TTL ) và Aristote ( 384 – 322 TTL ), tuy mỗi người mỗi khuynh hướng nhưng vẫn dung hợp với nhau trên cùng mục tiêu chung, đó là : đi tìm cái Chân và Thiện, tạo cho triết học Hy Lạp một thời long thịnh.

Vào thời trung cổ, triết học Tây phương như bị chìm ngập trong những tầm cỡ học qui, lấy tư tưởng Sáng Thế làm điểm trung tâm, thời kỳ của ” đức tin ” và tình cảm ru ngủ ! … Nhưng qua thời cận đại, Descartes ( 1596 – 1656 ) đã nêu cao lý trí để phản động lại tình cảm ru ngủ thời xưa. Ông đã dùng ” phương pháp luận ” để chứng tỏ cho ” sự vật nào ” mà ý niệm rõ ràng, đều là chân lý. Ông coi vũ trụ là một dây nhân quả vô cùng tận. Qua Descartes, người ta đều nhận thấy ” Tâm, Vật song hành “. Là khởi điểm cho hai phái thuần lý do Hégel ( 1770 – 1831 ) và Hamelin ( 1856 – 1907 ) dẫn đạo và phái thực nghiệm do Auguste Comte ( 1798 – 1857 ) và Spener ( 1820 – 1903 ) …

Tới đây thì triết học đã ghi lại một lối rẽ rõ ràng : * Vấn đề Duy Tâm và Duy Vật ; Chủ Quan với Khách Quan v.v …

Phái Duy Tâm cực đoan có Berkely ( 1685 – 1753 ), Emmauel Kant ( 1724 – 1804 ), Hégel ( 1770 – 1831 ) … Nhà triết học Đức ( Kant ) là một trong những người thuộc phái quyết đoán tin cậy vũ trụ cần phải có sự hiện hữu của Trời, mọi vật mới an bài. Rồi suy diễn : tin có Trời, ta hoàn toàn có thể kỳ vọng hưởng một cuộc sống bất diệt đầy niềm hạnh phúc – Vì Trời là dữ thế chủ động chứ không hề là thụ động. Còn Hégel lại cho rằng : ” Tất cả những gì thực tại đều Duy Lý = Tout ce qui réel est rationnel “. Những phái Duy Vật cực tả, như Démocrite ( V TTL ), Feuerbach ( 1775 – 1833 ), Moleschott ( 1820 – 1897 ), Karl Marx ( 1818 – 1883 ) và Engels ( 1820 – 1897 ), với một trào lưu tích cực phản siêu hình, theo phái này thì sự hiện hữu của Trời trong vũ trụ là điều không khi nào có được.

Những yếu điểm của chủ nghĩa Duy Vật là đưa vật chất lên hàng vạn năng. Đấy là nguyên do khởi thủy của mọi hoạt động vũ trụ và xã hội. Về phương diện nhận thức khách quan, phái này dùng Biện Chứng pháp ( gọi là biện chứng pháp duy vật ) làm công cụ mày mò của loài người ; đồng thời khích động trào lưu giai cấp đấu tranh làm luật tắc quản lý và vận hành của lịch sử vẻ vang. Do đó, thuyết Duy Vật chủ nghĩa thường lấy sự tranh đấu làm mục tiêu cho mọi lẽ sống *.

Trên đây mới chỉ trình diễn những nét đại cương của nền triết học Tây phương cũng đã hé mở cho ta thấy sự phân định thành những mạng lưới hệ thống Duy Tâm, Duy Vật … Nhưng từ thế kỷ XIX-XX thì triết học thực nghiệm chỉ còn lại siêu hình biện chứng pháp, luận lý v.v …

Vấn đề khám phá vũ trụ và con người qua những tôn giáo, đạo học, triết học như đã trình diễn đấy chỉ mới là những tia sáng. Rút lại yếu tố đặt ra vẫn y nguyên là một yếu tố nan giải.

Là những kẻ đi tìm đường, càng đi sâu vào khu rừng Tôn giáo, triết học, ta càng lạc lối thêm ! Vẫn biết không phải hễ đi tìm đường là tới đích, phải lượng sức mình và phải có sự tuyển trạch của lý trí, nếu không … ( thưa bạn ) – hãy coi chừng !

Trí xét đoán là mực thước cho toàn bộ. ” Phải làm như con ong hút mật, đừng làm theo con bướm giỡn hoa “, ta không hề ỷ lại hay nhắm mắt tin theo bất kể cái gì, ngoài sự nhận thức khách quan, tương thích với lẽ phải, tạo thành niềm hạnh phúc cho mình và cho mọi người chung quanh.

Giờ đây, tất cả chúng ta hãy du hành qua địa hạt Khoa học và đạo Phật để thử tìm ở đấy lối thoát, một sự vấn đáp cho những nghi vấn kia.

* Khoa học:

Lịch sử tiến hóa nhân loại từ thế kỷ XVII, khoa học coi như toàn thắng về mọi phương diện ; ngoài những ý tưởng kỹ thuật, khoa học cũng đã len lỏi sang hệ tư tưởng để lý giải vũ trụ bằng những giải pháp mầu nhiệm chắc như đinh hơn, tuyệt đối hơn. Khởi nguyên niềm tin khoa học văn minh không phải trong giây lát hay một ngày tự giác ngộ nên. Một vài đặc tính của tư tưởng khoa học đã nảy mẩm từ những thời kỳ xa xôi. Nói đến khoa học, người tiên phong tiêu biểu vượt trội cho khoa học thực nghiệm là Francis Bacon ( 1561 – 1626 ), ông đưa ra những nhận thức mới về sự vật là nhận thức bằng cách xác lập nguyên do qua ” Tam Biểu Luận ” :

1. Biểu xuất hiện ( table de présence ), trong biểu xuất hiện, ta ghi những hiện tượng kỳ lạ nào luôn luôn xuất hiện với nhau.

2. Biểu vắng mặt ( table d absence ), trong biểu vắng mặt, ta ghi những hiện tượng kỳ lạ nào khi nào cũng vắng mặt một lúc.

3. Biểu thứ tự ( table de degré ), trong biểu thứ tự, ta ghi những hiện tượng kỳ lạ nào cũng biến hóa một lúc. Đồng thời với Bacon, bên phía trời Tây còn có Descartes ( 1596 – 1650 ) là người đã khai sáng cho một trào lưu tư tưởng mới – Tư tưởng Khoa học – sau nhiều năm suy tưởng, ông đã lập được bốn qui tắc cơ bản cho giải pháp khoa học thời nay.

Bốn qui tắc đó là : 1. Trước hết phải chứng tỏ một sự vật nào đó, sau mới nhận nó là thực sự. 2. Hãy chia sự vật ra từng phần đơn thuần, càng nhiều càng hay để thuận tiện cho sự quan sát, xử lý. 3. Sau khi đã xem xét, điều tra và nghiên cứu từng vật đơn thuần phải tích lũy lại cho thứ tự để tìm hiểu và khám phá những sự vật khó hiểu hơn vốn tự nó không bộc lộ ( Qui tắc này cũng gọi là qui tắc tổng hợp ). 4. Cuối cùng, kiểm điểm lại và tổng hợp những vấn đề mà mình đã đánh giá và nhận định để khỏi bỏ sót một vật gì.

Qua 4 qui tắc trên, vai trò của Descartes điển hình nổi bật hẳn lên như một vầng sao sáng của khung trời khoa học cận đại mà thời nay người ta phải nhìn nhận ông như một cái mốc, ghi lại bước rẽ của trái đất, không riêng gì về phương diện nhận thức mà cả về phương diện hành vi nữa. Sau Auguste Comte ( 1798 – 1857 ) đã dựa vào thực tại để xướng thuyết ” Thực Nghiệm Chủ Nghĩa ” *. Và qua những đổi khác, kinh nghiệm tay nghề từng quy trình tiến độ, trí óc con người mỗi ngày thêm mở mang đã giúp rất nhiều cho sự mày mò những kỳ bí của vạn vật thiên nhiên, Newton ( 1642 – 1727 ) chỉ nhìn quả táo rơi mà mày mò ra luật Vũ Trụ Hấp Dẫn Lực, biết được : sự quản lý và vận hành của hành tinh và sao chổi chung quanh mặt trời, xoay tròn của địa trục, sự lên xuống của nước thủy triều …

Còn Malus ( 1775 – 1812 ) đã tìm ra ” sự phân cực ánh sáng ” và De Verrier ( 1811 – 1877 ) thì tìm ra sao Neptune tức Hải Vương Tinh. Và trước đó nhiều thế kỷ, Archmède ( 287 – 212 TTL ) đã ý tưởng ra nguyên tắc tỷ trọng của những vật thể. Christophe Colomb ( 1451 – 1506 ) và Fernand de Magellan ( 1480 – 1521 ) * là những người đã cương quyết đi vòng quanh quốc tế để tìm hình thể toàn cầu. Volta ( 1775 – 1827 ) và Galvani ( 1737 – 1798 ) điều tra và nghiên cứu những hiện tượng kỳ lạ thuộc về điện tử, tìm ra hai luồng điện dương cực và âm cực. FRANKLIN ( 1744 – 1829 ), Darwin ( 1809 – 1882 ) chủ trương Sinh Vật Biến Hóa, nghĩa là mọi vật chuyển biến đổi dời. Lavoisier ( 1743 – 179 ), nhà hóa học tiên phong đã công bố : ” Trong vũ trụ không có gì tự tạo, không có gì tự tàn phá “. Phù hợp với định lý này, Albert Einstein ( 1879 – 1955 ) đưa ra thuyết ” Tương Đối ” đã chứng tỏ : ” Vật chất là khí lực tụ lại cực điểm, mà khí lực là vật chất tan loãng ra cực điểm “. Vật chất và khí lực theo Einstein chỉ là hai trạng thái của một thực tại ( deux aspects dune réalité ) …

Những nhà bác học trên đều đã kiến thiết xây dựng cho thành tháp khoa học mỗi ngày thêm vững chãi. Với vũ trụ, dưới con mắt nhận xét của khoa học đã thừa nhận : Trong vũ trụ không phải chỉ riêng quốc tế tất cả chúng ta ở mà rất nhiều quốc tế, mỗi quốc tế là một bộ phận tinh hệ của vũ trụ. Mỗi tinh hệ gồm có nhiều hành tinh, vệ tinh quay chung quanh ; mà mặt trời là TT, gọi là Thái Dương Hệ ( système solaire ). Quay chung quanh mặt trời có 9 hành tinh : Thủy Tinh ( Mercure ), Kim Tinh ( Vénus ) *. Địa Cầu ( Terre ), Hỏa Tinh ( Mars ), Mộc Tinh ( Đời Yamaha Jupiter ), Thổ Tinh ( Saturne ), Thiên Vương Tinh ( Uranus ), Hải Vương Tinh ( Neptune ) và hành tinh thứ 9 ở cách xa mặt trời nhất đó là hành tinh Pluton. Trong khoảng chừng không trung có hằng hà sa số hành tinh hệ lớn nhỏ, gồm cả quốc tế gọi chung là vũ trụ.

Tới đây ta đã có một khái niệm trong sự quan sát, khám phá vạn vật thiên nhiên. Nhưng điều vướng mắc vẫn là cái nguyên do tối sơ của vũ trụ vạn hữu ? Theo khoa học giới lý giải : ” ở thời kỳ hỗn mang, trong vũ trụ chỉ có toàn thuần tinh ( Ether ). Sau với những nguyên do không rõ, thuần tinh ấy kết thành những phần nhỏ rải rác, nhờ sức hoạt động và sức mê hoặc, những thành phần nhỏ kết lại thành cồi * và cồi ” nguyên tử ” trước còn rời rạc, sau kết thành vân tinh và căn nguyên của mọi Thái Dương Hệ. Đó là thời kỳ cấu trúc mặt trời và những hành tinh, nhiệt độ của những vì sao ở thời kỳ này rất lớn. Với sự phóng tản không ngừng, nhiệt độ của những vì sao giảm bớt tạo nên thế quân bình khiến cho sự sống hoàn toàn có thể phát khởi, ấy là thời kỳ tiên phong có những sinh vật * * địa cầu hoàn toàn có thể ở được.

Nhưng trong thời kỳ những nguyên tử vẫn không ngưng phóng tản ấy cùng với sự giảm vận tốc, những nguyên tử mất dần thế vững ; bắt dầu một thời kỳ ly tán. Thế vững chãi của những nguyên tố nội nguyên tử càng giảm đi thì sự ly tán càng nhanh. Rồi đến một thời kỳ quá suy, những nguyên tử lại trở lại thế thuần tinh như trước. Như vậy ta hoàn toàn có thể biết : địa cầu cấu trúc bởi nguyên tử thuần tinh rải rác. Nguyên tử ấy tự súc tích lấy năng lượng. Mà vật chất là một hình thái phát tán thành nhiều thế khác nhau như hơi nóng, ánh sáng, điện khí v.v… ” lịch sử dân tộc vũ trụ hoàn toàn có thể chia ra hai thời kỳ : Thời kỳ Ngưng Kết Năng Lực Thành Vật Chất và thời kỳ Phát Tán Năng Lực ấy.

Thiền sư Thích Đức Nhuận (còn tiếp)

Source: https://thevesta.vn
Category: Thế Giới