Sơ đồ tư duy bài thơ Đồng chí dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy bài thơ Đồng chí dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kỹ năng và kiến thức, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 9, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy bài thơ Đồng chí dễ nhớ, ngắn gọn với không thiếu những nội dung như khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy bài thơ Đồng chí sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của bài thơ Đồng chí .

Bài giảng: Đồng chí – Cô Nguyễn Dung (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy bài thơ Đồng chí

B. Tìm hiểu bài thơ Đồng chí

I. Tác giả

– Chính Hữu tên khai sinh là Trần Đình Đắc, quê ở thành phố Hà Tĩnh .
– Từng tham gia kháng chiến chống Pháp và Mĩ .
– Làm thơ từ năm 1947. Thơ chuyên viết về người lính và cuộc chiến tranh, cô động, giàu cảm hứng. Ngôn ngữ, hình ảnh thơ được chắt lọc .

II. Tìm hiểu chung về tác phẩm

1. Thể loại, phương thức biểu đạt chính

– Thể loại: Thơ tự do

– Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm

2. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

– Xuất xứ: Bài thơ, in trong “Đầu súng trăng treo” (1966).

– Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ được sáng tác năm 1948, sau khi tác giả cùng đơn vị tham gia chiến đấu trong chiến dịch Việt Bắc – Thu Đông năm 1947, tại nơi Chính Hữu phải nằm điều trị bệnh.

3. Chủ đề

– Người lính trong cuộc kháng chiếng chống Pháp

4. Bố cục: 3 phần

+ 7 câu đầu : Cơ sở hình thành tình chiến sỹ .
+ 10 dòng tiếp : Biểu hiện tình chiến sỹ
+ 3 dòng cuối : Biểu tượng giàu chất thơ về tình chiến sỹ .

5. Giá trị nội dung

– Bài thơ ngợi ca tình chiến sỹ, đồng đội gắn bó keo sơn giữa lửa đạn cuộc chiến tranh, đồng thời khắc họa những khó khăn vất vả thiếu thốn của cuộc kháng chiến trường kì, khó khăn .

6. Giá trị nghệ thuật

– Bài thơ thành công xuất sắc về nghệ thuật và thẩm mỹ bởi thể thơ tự do linh động, những cụ thể, hình ảnh được sử dụng mang tính tiêu biểu vượt trội, chân thực, ngôn từ cô đọng, giản dị và đơn giản và giàu sức biểu cảm .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Mở bài

– Giới thiệu đôi nét về đề tài cuộc chiến tranh, người lính trong thơ ca : Đây là đề tài quen thuộc đã đi vào thơ ca của rất nhiều những tác giả tiêu biểu vượt trội .
– Khái lược nét riêng độc lạ của Chính Hữu và Đồng chí – một bài thơ viết theo đề tài người lính : Chính Hữu Open trên thi đàn với phong thái thơ bình dị. Bài thơ Đồng chí tuy vẫn đi vào đề tài người lính nhưng đã vượt qua toàn bộ những xáo mòn để mang đến những xúc cảm rất chân thực về tình chiến sỹ nơi trái tim .

2. Thân bài

a. 7 câu thơ đầu: Cơ sở hình thành tình đồng chí

– Cùng chung thực trạng xuất thân, chung nghèo khó ( 2 câu đầu )
+ Xuất thân từ ngư dân miền biển ( nước mặn đồng chua ) và nông dân ( đất cày lên sỏi đá )
+ Hoàn cảnh khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, nghèo khó
⇒ Sự tương đương về cảnh ngộ xuất thân nghèo khó là cơ sở cho sự đồng cảm giai cấp của những người lính cách mạng .
– Cùng chung lí tưởng, mục tiêu chiến đấu

   + “Súng bên súng, đầu sát bên đầu” : Tình đồng chí nảy nở và bền chặt khi họ chia sẻ với nhau những khó khăn khi thực hiện nhiệm vụ.

   + “đêm rét chung chăn” -> chia sẻ những gian khó, thiếu thốn nơi chiến trường,

   + “tri kỉ” : người bạn tâm giao, hiểu rõ về nhau

   + Hai tiếng “Đồng chí!” là kết tinh của một tình cảm cách mạng cao đẹp: tình đồng chí.

b. 10 câu thơ tiếp: Những biểu hiện cụ thể vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí đồng đội

– Thấu hiểu tâm tư nguyện vọng, nỗi lòng của nhau, biết rõ những tâm sự thầm kín .

   + Họ hiểu về hoàn cảnh ra đi của nhau: bỏ lại sau lưng những gì bình dị, thân thuộc nhất, những gì đã gắn bó với họ từ lúc chào đời: “ruộng nương, gian nhà, giếng nước, gốc đa”.

+ Họ cùng nhau xác lập lí tưởng : ra đi để bảo vệ những gì thân thương nhất, thái độ dứt khoát ra đi biểu lộ quyết tâm chiến đấu
⇒ Tình cảm chiến sỹ thân thương, họ san sẻ với nhua những gì riêng tư, quen thuộc nhất của họ
– Cùng nhau san sẻ những gian lao, thiếu thốn trong đời lính

   + Họ thương nhau khi phải trải qua những cơn sốt rét: “sốt run người”

   + Họ chia sẻ cho nhau, cùng nhau trải qua những thiếu thốn về vật chất trong cuộc sống hằng ngày: “Áo anh rách vai…không giày”:

   + Cùng gắn bó với nhau: “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”: họ nắm tay nhau để sẻ chia, truyền hơi ấm, để hi vọng, để quyết tâm ⇒ Cử chỉ cảm động chan chứa tình cảm chân thành

c. 3 câu cuối: Biểu tượng giàu chất thơ tình đồng chí

– Luôn sắt cánh bên nhau, dữ thế chủ động triển khai trách nhiệm cao quý :
+ Hoàn cảnh : đêm, rừng hoang, sương muối ⇒ thực trạng khắc nghiệt

   + “đứng cạnh bên nhau” : sát chánh chiến đấu, gắn bó không tách rời.

   + Sẵn sàng “chờ giặc tới ” -> chủ động

– Câu cuối “Đầu súng trăng treo” : hình ảnh thực trên chiến trường + biểu tượng đẹp, hình ảnh kết thúc đầy bất ngờ, độc đáo, điểm sáng của toàn bài, gợi liên tưởng thú vị. Biểu tượng:

   + “Súng” : biểu tượng của chiến tranh; chiến sĩ

   + “trăng” : biểu tượng cho thiên nhiên trong mát, cho hòa bình; thi sĩ

⇒ Sự hòa hợp giữa trăng và súng làm toát lên vẻ đẹp tâm hồn người lính, vừa nói lên ý nghĩa của việc họ cầm súng chiến đấu là bảo vệ cho đời sống thanh thản nơi quê nhà ⇒ Tình chiến sỹ của họ càng thêm cao quý và ý nghĩa bội phần

3. Kết bài

– Khẳng định lại những nét tiêu biểu, đặc sắc về nghệ thuật làm nên thành công của bài thơ Đồng chí: thể thơ tự do, ngôn ngữ cô đọng, hình ảnh chân thực

– Bài thơ là lời công bố chân thực nhất, bình dị nhất nhưng lại thâm thúy và thiêng liêng nhất về tình chiến sỹ đồng đội trong thực trạng khó khăn vất vả tột cùng

IV. Bài phân tích

Chính Hữu là một nhà thơ trưởng thành trong cuộc khánh chiến chống Pháp. Ông thường viết về đề tài người lính và chiến tranh. Thơ ông không nhiều, nhưng có những bài đặc sắc, cảm xúc dồn nén, hình ảnh thơ chọn lọc. Tiêu biểu trong số đó là bài thơ “Đồng chí”, viết năm 1948, khi
cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt. Bài thơ đã khắc họa thành công hình tượng người lính cách mạng, đồng thời ca ngợi tình đồng chí gắn bó keo sơn trong những năm đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.

Với giọng giản dị và đơn giản, nhẹ nhàng, ngay từ đầu bài thơ Chính Hữu nói về cơ sở hình thành tình chiến sỹ. Họ được gặp nhau ở nơi mặt trận bởi họ có chung thực trạng xuất thân .

Quê hương anh nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá

Anh với tôi đôi người xa lạ

Tự phương trời chẳng hẹn quen nha

Tác giả sử dụng cấu trúc thơ song hành và vận dụng thành ngữ để giới thiệu cho chúng ta biết về nguồn gốc xuất thân của
những người lính. Đó là vùng đất nghèo khó ven biển: “Nước mặn đồng chua” và miền trung du nghèo khó “đất cày lên sỏi đá”.
Giọng thơ thủ thỉ tâm tình, gợi hình ảnh hai người lính đang kể chuyện cho nhau nghe về cái nghèo khó của quê hương mình.
Mượn hình ảnh “anh và tôi” tác giả nhấn mạnh dù ở địa giới nào thì họ cũng có cùng chung xuất thân từ mảnh đất nghèo khó
vất vả. Chính lý do đó khiến họ dễ đồng cảm sẻ chia với nhau hơn.

Những người lính ấy gặp nhau ở đây còn vì họ có chung mục tiêu lý tưởng chiến đấu :

“Súng bên súng đầu sát bên đầu”

Chính vì Tổ quốc đang vẫy gọi nên họ sẵn sàng cầm súng lên để chiến đấu vì nhân dân, vì đất nước. Bằng phép tu từ hoán dụ
và điệp ngữ trong câu thơ: “súng bên súng đầu sát bên đầu” nhà thơ đã mang lại cho câu thơ hai ý nghĩa, vừa mang ý nghĩa
tả thực lại có tính biểu tượng. Câu thơ như gợi ra cho người đọc hình ảnh hai người lính đang trong tư thế sẵn sàng chờ
giặc tới. Họ luôn sát cánh bên nhau trọng mọi khó khăn nguy hiểm. Nhiệm vụ chiến đấu của những người lính là đánh đuổi
quân xâm lược, để đất nước độc lập tự do. Những người lính ấy trung thành đi theo con đường cách mạng mà Bác đã chọn.

Không chỉ vậy, họ còn chung cả những khó khăn vất vả gian nan :

“Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ”

Cái rét của núi rừng Việt Bắc là cái rét cắt da, cắt thịt, nhưng do nước ta còn nghèo nên những anh bộ đội cũng không
được trang bị đầy đủ quân tư trang. Đó là khó khăn chung của người chiến sĩ cách mạng thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Và
chính cái sự khó khăn đó như một cái cớ để những người lính sát lại gần nhau hơn. Chính Hữu thật khéo léo khi sử dụng
từ “đôi” để diễn tả sự gắn bó, không thể tách rời của những người đồng chí. Càng khó khăn gian khổ, họ càng gắn bó keo
sơn, để rồi trở thành “tri kỉ” của nhau. Họ thấu hiểu nhau, thân thiết như anh em một nhà. Những chiếc chăn kia có thể
thô sơ mỏng manh nhưng lại vô cùng ấm áp bởi tình yêu thương, sự sẻ chia giữa những người đồng đội. Để rồi tựu chung lại
những tình cảm quý giá đó họ gọi nhau bằng cái tên “Đồng chí!”. Câu thơ được cấu tạo vô cùng độc đáo chỉ có một từ gồm hai
tiếng đi liền với dấu chấm cảm. Đó như một lời khẳng định đây là tình cảm thiêng liêng cao đẹp. Câu thơ ấy cũng chính là
bản lề của hai đoạn thơ, khép lại cơ sở hình thành tình đồng chí và mở ra những biểu hiện cao đẹp của tình đồng chí.

Là chiến sỹ, đồng đội của nhau tức là họ cùng nhau san sẻ đồng cảm tâm tư nguyện vọng nỗi lòng của nhau :

“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”

Đối với những người nông dân chắc hẳn ruộng nương, gian nhà là tài sản quý giá nhất, là ước mơ cả đời của họ. Vậy mà những người lính ấy đã bỏ lại những thân thiết, quý giá sau lưng để lên đường cứu nước. Từ “mặc kệ” như một lời khẳng định ý chí quyết tâm của người lính, họ tạm gác lại việc cá nhân để thực hiện lý tưởng cách mạng của mình. Hình ảnh người lính trong câu thơ trên khiến chúng ta liên tưởng tới hình ảnh người lính trong câu thơ của Nguyễn Đình Thi:

“Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng, lá vàng rơi”

Người lính hiểu rằng những người như họ đều phải rời xa quê hương, gia đình nhỏ bé của mình để chiến đấu vì sự nghiệp chung của dân tộc. Câu thơ: “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính” sử dụng cùng lúc phép nhân hóa và phép hoán dụ. Hình ảnh “giếng nước gốc đa” chính là biểu tượng của làng quê Việt Nam, nơi người lính sinh ra lớn lên, nơi chứa đựng tiếng cười giòn giã của tuổi thơ, nơi e ấp lời hò hẹn của mối tình đầu. Khi người lính phải rời xa quê hương thì chính nơi ấy mong ngóng người lính trở về. Từ “nhớ” trong câu thơ diễn tả nỗi nhớ hai chiều: Không chỉ có quê hương mong ngóng người lính, mà người lính cũng đang nhung nhớ về quê hương. Đọc đến đây ta chợt nhớ đến câu ca dao:

“Anh đi anh nhớ quê nhà

Nhớ canh dau muống nhớ cà dầm tương

Nhớ ai dãi nắng dầm xương

Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao”

Từ nỗi nhớ chung là nỗi nhớ quê nhà đã dần trở thành nỗi nhớ riêng về những người mẹ, người vợ, người em .. nơi chốn ấy và qua đó lại càng làm thâm thúy thêm tình chiến sỹ. Họ đã san sẻ với nhau những nỗi nhớ sâu thẳm nơi trái tim, những điều tưởng chừng như thầm kín nhất .
Chưa dừng lại ở đó, Chính Hữu liên tục khắc họa những bộc lộ cao đẹp khác của tình chiến sỹ. Là chiến sỹ, họ còn san sẻ với nhau những khó khăn vất vả, gian nan, thiếu thốn :

“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi

Áo anh rách vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Chân không giày”

Cơn sốt rét đến khiến những người lính khổ sở, bị hành hạ bởi những cơn nóng toát hết mồ hôi, cơn lạnh phát run mà khi
đắp bao nhiêu chăm cũng không đủ. Tác giả đã tái hiện và khai thác đúng những hiện thực đau thương của cuộc chiến. Có lẻ
bởi chính ông cũng là một người lính nên mới có sự đồng cảm như vậy. Bằng phép liệt kê nhà thơ đã nói lên sự thiếu thốn ấy
không của riêng ai mà là của tất cả mọi người: áo rách, quần vá, không giày… đứng làm nhiệm vụ trong lúc rét mướt.
Cụm từ “anh với tôi” luôn đi với nhau như thể hiện sự gắn bó giữa những người đồng đội. Hình ảnh người lính lạc quan
trong cảnh giá rét khiến chúng ta thật cảm động: “miệng cười buốt giá”. Người lính cụ Hồ luôn biết vượt lên khó khăn
để xóa nhòa gian khổ, dùng cái lạc quan của mình để quên đi hiện thực khốc liệt hiện lên thật giản dị mà đẹp đẽ.

Hơn thế nữa, là chiến sỹ, những người lính còn biết đoàn kết yêu thương gắn bó với nhau :

“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”

Từ “thương nhau” được đặt ở đầu câu như nhấn mạnh tình cảm yêu thương gắn bó giữa những người lính. Cái nắm tay ấy như
một lời động viên để truyền cho nhau hơi ấm, sức mạnh, niềm tin. Dù chỉ là một hành động nhỏ nhưng đủ để làm ấm lòng nhau.

Khép lại bài thơ chính là sức mạnh và hình tượng của tình chiến sỹ

“Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo.”

Cả đoạn thơ là hình ảnh tả thực về công việc của người lính. Họ phải làm nhiệm vụ trong hoàn cảnh vô khắc nghiệt: Vào ban đêm, nơi rừng núi hoang sơ, có sương muối- thứ sương làm cỏ cây điêu tàn, kiệt quệ sức sống, làm tê tái da thịt con người. Giữa không gian âm u, rộng lớn mà họ vẫn “đứng cạnh bên nhau”, vẫn kề vai sát cánh trong một tư thế chủ động sẵn sàng không hề nao núng. Từ “chờ” được sử dụng rất hay, nó cho thấy tư thể vững vàng, tự tin chủ động của những người
lính. Ôi! Câu thơ cuối cùng và có lẽ cũng là hình ảnh biểu tượng đẹp nhất trong bài vang lên “Đầu súng trăng treo”. Theo lời nhà thơ Chính Hữu kể
lại, câu thơ trên chính là hình ảnh tả thực ông gặp trên đường hành quân. Những người lính trong lúc làm nhiệm vụ vầng
trăng sáng trên bầu trời như treo trên đầu súng. Tuy nhiên, ý thơ trở nên thi vị khi nó được mang ý nghĩa biểu tượng. Súng và trăng đã nối hai sự vật ở khoảng cách xa nhau: mặt đất và bầu trời, tạo nên sự chuyển động lãng mạn. Súng – vật gắn liền với người chiến sĩ, là hình ảnh biểu tượng cho chiến tranh ác liệt, trăng – thường được các thi sĩ ngâm ngợi, là biểu tượng cho hòa bình hạnh phúc. Và hình ảnh “đầu súng trăng treo” còn là vẻ đẹp tâm hồn của người lính. Giữa cái khốc liệt của chiến trường tâm hồn người lính vẫn bay bổng hòa nhịp với thiên nhiên, chất chiến sĩ và thi sĩ như hòa vào làm một. Câu thơ là nhãn tự của bài thơ có sức tỏa sáng cho toàn bài.

Toàn bộ bài thơ được làm bằng ngôn từ cô đọng và gợi tả ; hình ảnh thơ thân mật, quen thuộc nhưng có sức khái quát cao ; giải pháp sóng đôi được sử dụng thành công xuất sắc … Qua đó Chính Hữu cho tất cả chúng ta thấy quy trình tăng trưởng và trưởng thành của một quy trình cách mạng trong quân đội. Ở đây nhà thơ đã kiến thiết xây dựng hình ảnh thơ từ những chi tiết thực phối hợp với tâm hồn lãng mạn, thi vị của mình. Chính những điều đó đã tạo nên thành công xuất sắc cho bài thơ .
Nói thơ là xúc cảm quả thực không sai. Bằng xúc cảm chân thực của mình, nhà thơ Chính Hữu đã ngợi ca tình chiến sỹ rất là thiêng liêng. Tình chiến sỹ như một ngọn lửa cháy mãi không khi nào tắt, xua tan nhọc nhằn trong những đêm cuộc chiến tranh. Qua bài thơ, tất cả chúng ta thêm yêu và tự hào về truyền thống cuội nguồn đấu tranh của dân tộc bản địa với những người lính kiên cường và quả cảm .

V. Một số lời bình về tác phẩm

* Những dòng thơ sau cuối như một tượng đài sừng sững cho tình cảm chiến sỹ thiêng liêng. Trên nền hùng vĩ của thiêng liêng, cánh rừng trải rộng, khung trời lồng lộng, người chiến sỹ đứng với khẩu súng và vầng trăng. Đây là một hình ảnh thực trong những đêm phục kích giặc của tác giả, những chính tầm cao tư tưởng và lí tưởng chiến đấu của quân độic cách mạng đã tạo cho hình ảnh đó một vẻ đẹp khái quát, tượng trưng .

(Vũ Nho, Để cảm hiểu và thưởng thức những bài thơ ở lớp 8 và lớp 9, 1991)

Tải xuống

Bài giảng: Đồng chí – Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 9 hay, cụ thể khác :

Mục lục Văn mẫu | Văn hay 9 theo từng phần:

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 9 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k7: fb.com/groups/hoctap2k7/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không tính tiền trên mạng xã hội facebook và youtube :

Loạt bài Tuyển tập những bài văn hay | văn mẫu lớp 9 của chúng tôi được biên soạn một phần dựa trên cuốn sách: Văn mẫu lớp 9 và Những bài văn hay lớp 9 đạt điểm cao.

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Source: https://thevesta.vn
Category: Nhà Sách