Độc đáo mộc bản “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” – Báo Giáo dục và Thời đại Online
Báu vật y học
Ngày 25/12, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam ký Quyết định số 2198 / QĐ-TTg công nhận 23 bảo vật vương quốc. Phó Thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ VH-TT và DL, quản trị Ủy Ban Nhân Dân những cấp nơi có bảo vật vương quốc … trong khoanh vùng phạm vi trách nhiệm và quyền hạn của mình thực thi việc quản trị so với bảo vật vương quốc theo pháp luật của pháp lý về di sản văn hóa truyền thống .
Trong 23 bảo vật quốc gia mới được công nhận, mộc bản “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” là một trong những báu vật quý giá không chỉ trong lĩnh vực y học, mà còn có giá trị về nhiều lĩnh vực, được Lê Hữu Trác công phu biên soạn trong gần 10 năm (1760 – 1770) với 28 tập, 66 quyển.
Bộ sách gồm lý, pháp, phương, dược và biện chứng luận trị về nội khoa, ngoại khoa, phụ khoa, sản khoa, nhi khoa, đậu sởi, nhãn khoa, thương khoa, cấp cứu và cả đạo đức y học, vệ sinh phòng bệnh … Bộ sách tiếp thu tinh lọc những tinh hoa y học quốc tế, vận dụng vào điều kiện kèm theo đơn cử về khí hậu, cơ địa và ý niệm của người Nước Ta .
Sau rất nhiều điều tra và nghiên cứu, tọa đàm, hội thảo chiến lược, những nhà khoa học nhìn nhận những kỹ năng và kiến thức trong bộ “ Y tông tâm lĩnh ” của Lê Hữu Trác là gia tài vô giá so với nền y học truyền thống Nước Ta .
Tuy nhiên, khi danh y Lê Hữu Trác qua đời ( 1791 ) thì bộ sách có rủi ro tiềm ẩn thất truyền. May mắn là vào thời Nguyễn ( đời vua Tự Đức ), nhà sư Thích Thanh Cao thấy được giá trị của bộ sách nên đã sưu tầm và cho khắc ván để in thành sách lưu truyền cho hậu thế .
Theo tư liệu, việc san khắc bộ sách được triển khai tại chùa Đồng Nhân – nơi nhà sư Thích Thanh Cao trụ trì trong vòng 6 năm liên tục ( 1879 – 1885 ). Đây cũng là bộ ván duy nhất san khắc bộ sách “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh ” được phát hiện cho đến nay. Những yếu tố mà ngành y học truyền thống ngày này được thừa kế từ Hải Thượng Lãn Ông chính là từ nội dung bộ ván khắc này .
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, hàng loạt số ván khắc trên vẫn được lưu giữ tại chùa Đồng Nhân. Vào những năm 1970, hầu hết số ván được Bảo tàng Hà Bắc sưu tầm và đưa về lưu giữ trong kho .
Bảo vật có một không hai
Xem thêm: Khoa học và tâm linh
Theo Bảo tàng Thành Phố Bắc Ninh, mỗi mảnh ván mộc bản là một hiện vật độc nhất vô nhị. Nhiều mảnh ván được khắc xen kẽ thêm những hình minh họa tinh xảo. Vì vậy, mộc bản không chỉ có giá trị y dược, mà còn được coi như một tác phẩm điêu khắc gỗ hoàn mỹ, có giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ cao .
Các tài liệu cũ từ chùa Đồng Nhân cho biết, sau khi nhà sư Thích Thanh Cao sưu tầm bộ sách đã hội bàn với những danh y đương thời để khảo đính lại bản thảo. Đồng thời cho khắc ván từ sáng tạo độc đáo của người có tên là Vũ Xuân Hiên ( người làng My Thứ, huyện Đường Hào, tỉnh Thành Phố Hải Dương ) để in thành sách .
Theo Bảo tàng TP Bắc Ninh, hầu hết mộc bản được khắc bằng chữ Hán theo lối khắc ngược ( âm bản ). Đây là kĩ thuật rất khó và phức tạp để khi in ra giấy sẽ trở thành chữ xuôi. Mỗi mặt ván khắc khoảng chừng 16 dòng, mỗi dòng 21 chữ sắc nét, tương ứng 2 trang sách. Mỗi trang sách in ra sẽ có khung viền xung quanh, có phần nội dung và phần chính giữa ( gáy sách ) in tiêu đề. Ván khắc được làm bằng gỗ thị với đặc tính mềm, mịn, dai, dễ khắc, ít cong vênh, khó nứt vỡ .
Vào cuối năm 2017, kho lưu trữ bảo tàng thực thi tổng kiểm kê, sắp xếp phân loại, đánh số, chụp ảnh và in dập hàng loạt mộc bản thuộc bộ sách thuốc “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh ” trong kho. Kiểm kê cho thấy có 1.191 đơn vị chức năng mộc bản với 24 tập, 63 quyển ( từ quyển 1 đến quyển 61 và quyển Thủ, quyển Vỹ ). Tất cả những ván khắc phần nhiều đều còn tốt, chữ khắc rõ, sắc nét. Chỉ có 1 số ít ít ván bị nứt, cong vênh và mất 1 số ít chữ. Có 7 mảnh nhỏ, vỡ không xác lập thuộc quyển nào .
Mỗi mảnh ván được xem là một đơn vị hiện vật độc đáo hiếm có. Bởi vậy, bộ mộc bản pho sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” có giá trị vô cùng đặc sắc trong lĩnh vực bảo tàng. Ý thức được giá trị của báu vật, những năm qua Bảo tàng Bắc Ninh đã có nhiều biện pháp để bảo vệ tốt nhất kho mộc bản này.
Toàn bộ mộc bản được chia thành từng quyển, xếp theo số trang, đánh số, chụp ảnh, in dập toàn bộ mặt ván theo trình tự khoa học, xếp gọn trên giá để tránh ẩm mốc và được dữ gìn và bảo vệ tại kho gỗ trên tầng cao .
tiến sỹ Lê Viết Nga, nguyên Giám đốc Bảo tàng Thành Phố Bắc Ninh, cho rằng, dựa vào nội dung và hình thức mộc bản, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể giải thuật rất nhiều yếu tố y học, lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, danh nhân, ngôn từ, nghề in khắc truyền thống lịch sử … Đặc biệt, bộ ván khắc được định bản lại, có nhà xuất bản rõ ràng, là bản chuẩn để in thành sách và thông dụng thoáng đãng trong nhân dân. Đây là dẫn chứng duy nhất chứng tỏ cho sự sống sót của bộ sách thuốc “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh ” .
Khác với những danh y khác thường chỉ chuyên về 1 số ít loại bệnh và bí truyền thì riêng cụ Lê Hữu Trác lại phổ cập thoáng rộng kỹ năng và kiến thức y dược, y lý với đại chúng trải qua bộ sách quý này. Nhờ đó, Nước Ta có được một pho tùng thư y học dân tộc bản địa giàu giá trị, hiện vẫn đang được vận dụng để chữa trị nhiều loại bệnh trong đời sống đương đại .
Source: https://thevesta.vn
Category: Tâm Linh
