Hình tượng bánh xe lăn trong Phật giáo có ý nghĩa như thế nào?

Cuộc sống của mỗi người như một bánh xe lăn trên đường đời

Để dễ hiểu tiên phong xin nói về hình tượng bánh xe trong Phật giáo ở góc nhìn dễ hiểu nhất đó là triết lý sống. Một trong những ý tưởng quan trọng có ảnh hưởng tác động lớn đến lịch sử dân tộc của nền văn minh quả đât đó là bánh xe. Thử nhìn vào những chính sách kỹ thuật hay hầu hết những phương tiện đi lại giao thông vận tải, từ một cỗ xe thô sơ cho đến những mạng lưới hệ thống máy móc tinh xảo, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thuận tiện nhận ra được vai trò của ý tưởng này trong đời sống thường nhật của mỗi người. Trong nghành nghề dịch vụ tín ngưỡng và văn hoá, bánh xe cũng là một hình tượng rất thông dụng trong những truyền thống lịch sử tôn giáo tại nhiều lục địa khác nhau.

(ảnh minh họa)  Bạn đang đọc: Hình tượng bánh xe lăn trong Phật giáo có ý nghĩa như thế nào?

Đối với đạo Phật, biểu tượng này đã trở thành một trong những hình ảnh tiêu biểu, thiêng liêng, và có ý nghĩa nhất cho sự hiện hữu cũng như sứ mạng của truyền thống tâm linh này đối với nhân loại trong hơn hai ngàn năm qua. 

Trong bài viết “ Hình tượng bánh xe trong Phật giáo ”, tác giả Thích Đồng Thành đã đưa ra đánh giá và nhận định rằng, trong sự quản lý và vận hành của dòng đời, đời sống của mỗi người như một bánh xe đang lăn đều trên đường đời. Điều mê hoặc là tuy chu vi của bánh xe này rất lớn, nhưng sự tiếp xúc của bánh xe với mặt đất chỉ là một điểm nhỏ mà thôi. Như vậy, những giá trị sôi động nhất, thiết thực nhất của sự quản lý và vận hành bánh xe này không phải ở những điểm đã đi qua hay những điểm chưa tiếp xúc với mặt đất trên bánh xe mà chính là điểm đang tiếp xúc trong hiện tại. Cũng thế đạo Phật xem đời sống trong khoảng thời gian ngắn hiện tại của mỗi người là mấu chốt để chế tác niềm niềm hạnh phúc trong đời sống này. Những gì trong quá khứ, dù thất bại đắng cay hay thành công xuất sắc mãn nguyện đều chỉ còn trong ký ức và những ước vọng về tương lai chỉ là ảo ảnh trong tâm lý mỗi người mà thôi. Hiện tại là thời gian biểu lộ sự sống đích thực, linh động của mỗi người. Để tạo dựng một cuốc sống có niềm hạnh phúc và an nhàn thực sự, con người cần phải nhận diện và tiếp xúc với những gì mình đang có trong hiện tại. Sống với hiện tại là đời sống thực và qua đó con người mới cảm nhận được những giá trị đích thực của đời sống. Đó là đời sống thực và mầu nhiệm vô cùng. Cũng theo tác giả Thích Đồng Thành, nguồn gốc của hình tượng bánh xe trong Phật giáo có lẽ rằng, phát xuất từ một câu truyện trong kinh sách. Chuyện rằng Tôn giả Mục Kiền Liên, vị đệ tử đứng đầu về thần thông của Đức Phật, không riêng gì hành đạo trong cõi người mà còn thường du hoá đến những cõi âm ti, ngạ quỷ, súc sinh và cõi trời. Sau khi tận mắt chứng kiến cảnh chúng sanh chết đi sống lại, bị tàn sát, hành hạ trong âm ti, cảnh muôn thú tranh giành, giết hại nhau, cảnh những loài quỷ bị đói khát giằn vặt, cảnh thiên nhân hết phước báu bị đoạ lạc, suy vong, cảnh loài người bị tham ái cấu xé, bức bách thảm khốc …, tôn giả bèn trở về cõi Diêm Phù Đề ( Ấn Độ ) và thuật lại những điều mắt thấy tai nghe này cho bốn chúng đệ tử của Đức Phật, khuyên họ nên ý thức đến nỗi khổ triền miên của cõi Ta Bà mà tinh tấn tu trì hướng đến cảnh giới vô sinh an tịnh.

Theo đạo Phật, mọi bánh xe đều quay về phía giác ngộ

Một lần nọ, khi Đức Phật trú tại thành Vương Xá, tôn giả Mục Kiền Liên cũng đem những cảnh khổ trên để khuyến hoá các hàng xuất gia. Khi thấy mọi người đang vây quanh và chăm chú lắng nghe tôn giả, Đức Phật bèn hỏi ngài A Nan vì sao mọi người đang vây quanh tôn giả Mục Kiền Liên, khi biết được nguyên do, Đức Phật bèn dạy: “Trưởng lão Mục Kiền Liên hay bất cứ một vị Tỳ-kheo nào khác như trưởng lão cũng không thể cùng một lúc có mặt tại nhiều nơi (để giáo hoá mọi người), vì thế, nên làm hình bánh xe gồm năm phần đặt ngay lối ra vào (của tinh xá).” 

Lúc ấy, những vị Tỳ-kheo còn phân vân, chưa biết nên phong cách thiết kế bánh xe như thế nào, Đức Phật bèn chỉ dạy như sau : năm phần của bánh xe được minh hoạ để tượng trưng cho năm cảnh giới, ba cảnh giới phía dưới là âm ti, súc sanh, ngạ quỷ, hai cảnh giới bên trên là cõi trời và người, hoạ cảnh bốn châu Đông Thắng Thần, Tây Ngưu Hoá, Bắc Câu Lô, và Nam Thiệm Bộ cũng được thêm vào. Ở giữa là hình ảnh ba loài thú : chim bồ câu ( dụ cho tham ), rắn ( dụ cho sân ), và heo ( dụ cho si ), hình ảnh giải thoát của chư Phật và cảnh giới Niết Bàn được bộc lộ qua những vầng hào quang, hàng phàm phu được minh hoạ qua với cảnh những chúng sanh chìm nổi trong nước, vòng bên ngoài bộc lộ 12 chi phần duyên khởi theo hai chiều thuận nghịch. Bánh xe này biểu lộ mọi chi tiết cụ thể về cảnh giới luân hồi trong mọi thời, và tổng thể bị nuốt bởi ( quỷ ) vô thường. Ngoài những hình ảnh trên, hai câu kệ nói về sự hành trì theo chánh pháp để điều phục phiền não, vượt thoát cảnh luân hồi cũng nên được khắc bên bánh xe. Cũng theo bản kinh này, mỗi khi đến tinh xá, những vị cư sĩ hỏi về ý nghĩa của hình tượng bánh xe trên, có 1 số ít vị Tỳ-kheo không lý giải được. Vì thế, theo lời dạy của Đức Phật, những vị Tỳ-kheo bèn chọn những vị tri sự có khá đầy đủ kỹ năng và kiến thức để lý giải cho những vị cư sĩ về ý nghĩa trên mỗi khi họ vướng mắc.

Bánh xe lăn tới đâu mê lầm phiền não cũng bị dẹp tan

Khi tìm hiểu và khám phá về hình tượng bánh xe trong Đạo Phật, không hề không nhắc đến pháp luân. Pháp luân là bánh xe pháp. Pháp ở đây là nguyên tắc hay chân lý mà Đức Phật đã chứng ngộ trong đêm thành đạo và sau đó Ngài đã tuyên thuyết cho nhân gian.

Bánh xe pháp chuyển động không ngừng, giáo lý của Đức Phật phát triển không ngừng, hợp thời, hợp cơ, hợp lý, nhưng công năng vẫn là di chuyển, đưa chúng sinh từ tối đến sáng, từ khổ đến vui, từ thấp lên cao, từ vô minh đến Giác Ngộ, từ địa ngục tới Niết-bàn. Bánh xe pháp lăn tới đâu thì cỏ gai, sỏi đá bị nghiền nát tới đó, mê lầm phiền não cũng bị dẹp tan.

Bánh xe pháp chỉ tiến thẳng lên phía trước, không khi nào thoái lui. Bài pháp tiên phong của Đức Phật Thích Ca giảng tại vườn Lộc-Uyển cho bốn đồng đội ông Kiều-Trần-Như, nói về Tứ Diệu Đế, được gọi là Phật chuyển bánh xe pháp lần thứ nhất ( đệ nhất chuyển pháp luân ). Bánh xe pháp được vẽ hình tròn trụ trong có 6, 8 hoặc 12 gọng. Con số 12 tượng trưng cho “ Mười hai nhân duyên ”, số lượng 8 tượng trưng cho “ Bát chánh đạo ”, số lượng 6 tượng trưng cho ” Lục đạo “. Các họa sỹ còn vẽ bánh xe Pháp đặt trên hoa sen là tượng trưng cho Phật pháp thanh tịnh như hoa sen mọc trong bùn vươn lên khỏi bùn mà không hôi tanh mùi bùn. Phật pháp đưa người tu từ chỗ ô nhiễm tới nơi thanh khiết, thanh cao. Có họa sỹ vẽ bàn tay nâng đỡ bánh xe pháp ở TT có chữ vạn, ý muốn nói Phật Pháp cao quý, cần đưa tay tiếp đón một cách cung kính, trọng vọng … Bánh xe pháp hoàn toàn có thể được tạo ra, miêu tả tùy theo sự rung cảm của tâm linh, nhưng ý nghĩa của bánh xe pháp thì đều gặp nhau ở điểm đưa chúng sinh ra khỏi luân hồi, thoát cảnh trầm luân, có công suất nhiệm mầu cứu độ chúng sinh. Trong kinh Phật có thí dụ người què nương vào chiếc xe lăn mà vận động và di chuyển xa được, chúng sanh nương nhờ Pháp Phật mà tiến về giác ngộ và giải thoát.

Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp