Trong bài viết, có xử dụng một số hình ảnh của TV Diễn đàn CCVN.COM và tham khảo tài liệu Kỹ thuật Bonsai của một số nghệ nhân tiêu biểu.

Do quĩ thời gian có hạn nên việc viết bài sẽ không liên tục như mong đợi của anh em TV. Mong anh em thông cảm!

Rất vui lòng đón nhận sự đóng góp ý kiến của anh em để topic thực sự hữu ích với những ai yêu thích cây cảnh nói chung và bonsai nói riêng.

Trước khi đi vào Phần I, mời các bạn xem qua một số kiểu dáng cơ bản của bonsai:

Có rất nhiều kiểu dáng khác nhau của 1 cây trong tự nhiên, các nghệ nhân đã đúc kết và qui lại thành 05 dáng đặc trưng nhất. Từ 5 dáng cơ bản trên đây có thể tùy biến thành nhiều kiểu dáng khác nhau.

[SIZE=”3″]

[/SIZE]

Cây phôi được khai thác ngoài môi trường thiên nhiên:

Cắt phôi:

Việc xác định kiểu dáng cây trước khi cắt là hết sức quan trọng. Nó quyết định lớn đến sự hình thành và phát triển của cây sau này. Có thể dựa vào tiêu chí để định hướng cho 1 bonsai trong tương lai đẹp, đó là, gốc nở ngọn thon (vút, côn, kim tự tháp), tỷ lệ hợp lý giữa đường kính gốc và chiều cao cây khoảng 1/6.

Hình trên cho ta thấy vị trí cao nhất của vết cắt chéo có độ cao = 2 lần đường kính thân và vị trí mặt cắt thấp = với đường kính thân.

Bài viết này của anh Trần Hùng đang trên forum CCVNNhằm tương hỗ thành viên ( TV ) trong việc xu thế và tạo tác bonsai từ cây phôi. Tôi xin trình làng loạt bài hướng dẫn giải quyết và xử lý phôi thành những mẫu mã bonsai cơ bản nhất. Trong bài viết, có xử dụng 1 số ít hình ảnh của TV Diễn đàn CCVN.COM và tìm hiểu thêm tài liệu Kỹ thuật Bonsai của 1 số ít nghệ nhân tiêu biểu vượt trội. Do quĩ thời hạn có hạn nên việc viết bài sẽ không liên tục như mong đợi của bạn bè TV. Mong bạn bè thông cảm ! Rất sung sướng tiếp đón sự góp phần quan điểm của bạn bè để topic thực sự hữu dụng với những ai yêu thích cây cảnh nói chung và bonsai nói riêng. Trước khi đi vào Phần I, mời những bạn xem qua 1 số ít mẫu mã cơ bản của bonsai : Có rất nhiều mẫu mã khác nhau của 1 cây trong tự nhiên, những nghệ nhân đã đúc rút và qui lại thành 05 dáng đặc trưng nhất. Từ 5 dáng cơ bản trên đây hoàn toàn có thể tùy biến thành nhiều mẫu mã khác nhau. Cây phôi được khai thác ngoài thiên nhiên và môi trường vạn vật thiên nhiên : Cắt phôi : Việc xác lập mẫu mã cây trước khi cắt là rất là quan trọng. Nó quyết định hành động lớn đến sự hình thành và tăng trưởng của cây sau này. Có thể dựa vào tiêu chuẩn để xu thế cho 1 bonsai trong tương lai đẹp, đó là, gốc nở ngọn thon ( vút, côn, kim tự tháp ), tỷ suất hài hòa và hợp lý giữa đường kính gốc và chiều cao cây khoảng chừng 1/6. Hình trên cho ta thấy vị trí cao nhất của vết cắt chéo có độ cao = 2 lần đường kính thân và vị trí mặt phẳng cắt thấp = với đường kính thân .

Thật tuyệt vời nếu chồi mới mọc ngay sát vết cắt như ta mong muốn. Nhưng đôi khi chồi mọc cách xa vết cắt, do đó khi cắt lần 1 các bạn nên cắt cao hơn. Khi chồi mọc, ta sẽ xử lý vết cắt lần 2 để tạo co một cách như ý.

Dưới đây là hình minh họa chồi mọc “đúng bài” và các lần cắt giật (cắt nhịp) tiếp theo để tạo độ thon vút cho cây:

C1: Giữ lại 1 chồi khỏe nhất làm thân chính, bỏ các chồi khác nhằm tập trung dinh dưỡng cho chồi này phát triển, vết cắt mau liền.

C2: Khoảng 1 đến 2 năm (tùy vào độ sinh trưởng của cây…) phần thân mới đã lớn và kích thước có tỷ lệ hài hòa với phần thân cũ, ta sẽ cắt lần 2 theo chiều ngược lại với vết cắt lần 1.

C3: Lặp lại công việc “nhàm chán” này trong khoảng vài lần sau nhiều năm, các bạn sẽ được một cây tương đối theo chuẩn “đầu voi đuôi chuột” (phần góc lớn hơn phần ngọn) như đã đề cập trên đây.

* Lưu ý: Trong suốt quá trình cắt, nên giữ lại một số cành cơ bản ở những vị trí “đẹp” để tạo dáng tổng thể sau này.

Hồi mới chập chững bước vào tìm hiểu dòng bonsai, nghe sư phụ Lâm Ngọc Vinh góp ý, tôi chẳng hiểu gì về chi số, chi cấp và chi phông. Hễ cứ thấy nó xum xuê là OK tuốt.

Thật mắc cười khi tôi đặt vấn đề như trên bởi nó sẽ thật đơn giản với những bạn đã hiểu, còn với những người mới chơi thì cũng nên đảo qua vài dòng.

1: Cành thấp nhất là chi số 1 thường có độ lớn nhất và hướng về bên phải
2: Cành thứ 2 là chi phông (tất cả chi phông tôi biểu diễn màu đỏ để các bạn dễ phân biệt) nằm ở phía sau.
3: Cành số 3 đối trọng với cành số 1 và hướng về bên trái.

Tương tự cho đến hết phần ngọn sẽ là 5, 6,7… tùy theo độ cao của cây.

Cây một thân dáng trực thẳng (Chokkan)( tiếp theo … ) Thật tuyệt vời nếu chồi mới mọc ngay sát vết cắt như ta mong ước. Nhưng đôi lúc chồi mọc cách xa vết cắt, do đó khi cắt lần 1 những bạn nên cắt cao hơn. Khi chồi mọc, ta sẽ giải quyết và xử lý vết cắt lần 2 để tạo co một cách như mong muốn. Dưới đây là hình minh họa chồi mọc “ đúng bài ” và những lần cắt giật ( cắt nhịp ) tiếp theo để tạo độ thon vút cho cây : Giữ lại 1 chồi khỏe nhất làm thân chính, bỏ những chồi khác nhằm mục đích tập trung chuyên sâu dinh dưỡng cho chồi này tăng trưởng, vết cắt mau liền. Khoảng 1 đến 2 năm ( tùy vào độ sinh trưởng của cây … ) phần thân mới đã lớn và kích cỡ có tỷ suất hài hòa với phần thân cũ, ta sẽ cắt lần 2 theo chiều ngược lại với vết cắt lần 1. Lặp lại việc làm “ nhàm chán ” này trong khoảng chừng vài lần sau nhiều năm, những bạn sẽ được một cây tương đối theo chuẩn ” đầu voi đuôi chuột ” ( phần góc lớn hơn phần ngọn ) như đã đề cập trên đây. * Lưu ý : Trong suốt quy trình cắt, nên giữ lại 1 số ít cành cơ bản ở những vị trí “ đẹp ” để tạo dáng toàn diện và tổng thể sau này. Hồi mới chập chững bước vào khám phá dòng bonsai, nghe sư phụ Lâm Ngọc Vinh góp ý, tôi chẳng hiểu gì về chi số, chi cấp và chi phông. Hễ cứ thấy nó chi chít là OK tuốt. Thật mắc cười khi tôi đặt yếu tố như trên bởi nó sẽ thật đơn thuần với những bạn đã hiểu, còn với những người mới chơi thì cũng nên hòn đảo qua vài dòng. 1 : Cành thấp nhất là chi số 1 thường có độ lớn nhất và hướng về bên phải2 : Cành thứ 2 là chi phông ( toàn bộ chi phông tôi màn biểu diễn màu đỏ để những bạn dễ phân biệt ) nằm ở phía sau. 3 : Cành số 3 đối trọng với cành số 1 và hướng về bên trái. Tương tự cho đến hết phần ngọn sẽ là 5, 6,7 … tùy theo độ cao của cây .

Xác định và chọn cho cây phôi một kiểu chi tàn trong tương lai sẽ giúp các bạn đi đúng hướng, tiết kiệm thời gian xử lý về sau này.

Ngoài các kiểu như liễu rũ, gió lùa hay dáng quái và một số kiểu biến thiên khác thì chung qui lại, bộ chi tàn của bonsai cũng chỉ thuộc 1 trong 5 kiểu cơ bản nhất sau đây:

T1: Kiểu tàn hình rẻ quạt (hình chổi).
T2: Kiểu tàn hình dù (trăng khuyết).
T3: Kiểu tàn hình bán nguyệt.
T4: Kiểu tàn hình tam giác cân.
T5: Kiểu tàn hình tam giác lệch.

Vài VD sau đây để các bạn có thể hình dung các nghệ nhân đã áp dụng hiệu quả kiểu tán cho tác phẩm bonsai của mình như thế nào:

Đã xong phần cắt giật cho thân chính, giờ ta chuyển qua phần cắt chi để tạo tán ( tàn ). Khỏi phải nói thì những bạn cũng biết, một cây bonsai đạt chuẩn và mang tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao ngoài vẻ đẹp của thân chính và bộ đế ( phần rễ ) yên cầu phải có một bộ chi tàn theo mẫu mã nhất định. Xác định và chọn cho cây phôi một kiểu chi tàn trong tương lai sẽ giúp những bạn đi đúng hướng, tiết kiệm chi phí thời hạn giải quyết và xử lý về sau này. Ngoài những kiểu như liễu rũ, gió lùa hay dáng quái và một số ít kiểu biến thiên khác thì chung qui lại, bộ chi tàn của bonsai cũng chỉ thuộc 1 trong 5 kiểu cơ bản nhất sau đây : T1 : Kiểu tàn hình rẻ quạt ( hình chổi ). T2 : Kiểu tàn hình dù ( trăng khuyết ). T3 : Kiểu tàn hình bán nguyệt. T4 : Kiểu tàn hình tam giác cân. T5 : Kiểu tàn hình tam giác lệch. Vài VD sau đây để những bạn hoàn toàn có thể tưởng tượng những nghệ nhân đã vận dụng hiệu suất cao kiểu tán cho tác phẩm bonsai của mình như thế nào :

Thật không gì bằng khi người bán phôi đã lựa dáng và cắt sẵn cho bạn, bạn chỉ cần chờ mầm mới mọc ra và dựa vào đó để tạo tác về sau.

Với trường hợp bạn mua được 1 phôi hàng chợ (họ thường để um tùm, miễn sao người bình dân có thể mang về “chơi” được ngay.) hay cây bạn khai thác ngoài thiên nhiên thì việc cắt và xử lý cũng cần phải “ngâm cứu” thật kỹ trước khi “xuống tay”!

Việc quan trọng thứ nhất là bạn phải xác định được “mặt tiền” (mặt chính) của cây trong tương lai. Vấn đề mặt tiền tôi xin không đề cập vì đã có nhiều topic hướng dẫn.

Khi đã xác định được mặt tiền, nên xoay cây theo nhiều hướng khác nhau và xác định quan trọng thứ hai là mình sẽ “chơi” kiểu gì? Đổ? Bay? Trực hay Bạt phong???

Bạn không phải lo lắng và chờ lâu, ngay sau đây tôi sẽ giúp bạn điều này.

Cây phôi trước khi xử lý:

Xoay thử vài hướng khác nhau, phải, trái. Oh! Xoay trái nào.
Nhìn vào hình dưới, thấy nó cứ rối tung cả lên nhưng đừng vội, hãy kiếm 1 viên phấn và gạch thử vài đường những cành cần cắt bỏ:

Oh! Một “em” Thác đổ trong tương lai hay chí ít cũng được “một em” dáng Bay (Dáng Huyền), thật bõ công xoay qua xoay lại từ nãy tới giờ:

Nếu quả thật bạn không hứng thú cho lắm với cái dáng đổ ở trên – Vì sao? Đơn giản chỉ là do bạn không thích. Vậy ta thử phương án khác trước khi “hành quyết” thì e cũng chưa muộn.

Tiếp tục xoay nhưng lần này xoay chút xíu thôi, giảm vài độ so với lần trước:
Thật không gì bằng khi người bán phôi đã lựa dáng và cắt sẵn cho bạn, bạn chỉ cần chờ mầm mới mọc ra và dựa vào đó để tạo tác về sau. Với trường hợp bạn mua được 1 phôi hàng chợ ( họ thường để xum xê, miễn sao người tầm trung hoàn toàn có thể mang về ” chơi ” được ngay. ) hay cây bạn khai thác ngoài vạn vật thiên nhiên thì việc cắt và giải quyết và xử lý cũng cần phải ” ngâm cứu ” thật kỹ trước khi ” xuống tay ” ! Việc quan trọng thứ nhất là bạn phải xác lập được ” mặt tiền ” ( mặt chính ) của cây trong tương lai. Vấn đề mặt tiền tôi xin không đề cập vì đã có nhiều topic hướng dẫn. Khi đã xác lập được mặt tiền, nên xoay cây theo nhiều hướng khác nhau và xác lập quan trọng thứ hai là mình sẽ ” chơi ” kiểu gì ? Đổ ? Bay ? Trực hay Bạt phong ? ? ? Bạn không phải lo ngại và chờ lâu, ngay sau đây tôi sẽ giúp bạn điều này. Oh ! Một ” em ” Thác đổ trong tương lai hay chí ít cũng được ” một em ” dáng Bay ( Dáng Huyền ), thật bõ công xoay qua xoay lại từ nãy tới giờ :

Và kết quả thu được sau lần xoay thứ 2 đương nhiên sẽ là một phôi dáng trực lắc tông cao:

Vẫn chưa dừng lại ở sự khám phá, chẳng mất mát gì nếu ta thử xoay về bên phải xem có lựa được kiểu dáng khác không! Lần này thì phướng án khả thi hơn sẽ là một “bonsai lùn” thích hợp với chậu cạn hơn:

Kết quả:

Nếu bạn cứ mải mê xoay qua xoay lại đôi khi cũng bỏ qua những kiểu dáng “lạ”, vẫn ở tư thế với góc quay không đổi trên ta có thể chuyển hóa thành một dáng khác hẳn:

Ah! Hình như kiểu này mấy vị thường kêu là Bạt phong hay dân dã hơn thì gọi là “Gió lùa”:

Trong topic ” [URL=”http://forum.caycanhvietnam.com/diendan/showthread.php?t=24895&page=39″]Vườn trên cao của hoangdung[/URL] “, hẳn các bạn còn nhớ hình ảnh tác phẩm “Sumo – cây Sam Núi mini” dưới đây:

Thử chút coi! Tất nhiên, trong trường hợp này chỉ là một ví dụ cho 1 phương án khác nên không thể bằng cây thực của anh Lê Hoàng Dũng nhưng nếu các bạn thách tôi “bịa” ra một “tác phẩm” giống y chang cây đó hoặc đẹp hơn thì điều đó thật đơn giản bởi design là nghề của tôi.

Việc “cắt” thân trên máy đối với tôi không khó như trong thực tế của người làm bonsai. Ngay cả chi “mọc” chỗ nào cũng do tôi quyết định bởi đó chỉ là sự tưởng tượng mà thôi. Tôi bắt đầu “cắt” thân chính để tạo Bonsai Sumo như ảnh trên:

Trong thực tế, để 1 tác phẩm như của LHD hoàn thiện cần ít nhất không dưới 5 năm. Nhưng với phần mềm Photoshop hoặc Corel Draw thì design mất chừng 30 phút.

Trở lại với công việc, tôi thả cho trí tưởng tượng của tôi bay bổng với việc “cho” mọc vài mầm con:

Hình hài một phiên bản Bonsai theo phong cách Nhật có hình dáng một võ sĩ Sumo đã gần thành. Cũng định mần nốt cho xong để khoe với các bạn nhưng thiết nghĩ cũng chẳng cần tốn thời gian như vậy.

Nếu có điều kiện, tôi sẽ gặp lại các bạn trong 1 topic khác để hướng dẫn các bạn sử dụng phần mềm Photoshop và Corel Draw để tạo hình 1 cây phôi.

Các bạn thân mến!

Như vậy, từ một cây phôi chúng ta có thể lựa chọn cho mình nhiều phương án tạo tác khác nhau. Tất nhiên, trong thực tế sẽ khác rất nhiều với bài hướng dẫn trên đây. Thiên biến vạn hóa, tùy vào từng trường hợp cụ thể các bạn có thể vận dụng một cách linh hoạt.

Phần II kết thúc ở đây. Chúc các bạn thành công!Tiếp theo … Và hiệu quả thu được sau lần xoay thứ 2 đương nhiên sẽ là một phôi dáng trực lắc tông cao : Vẫn chưa dừng lại ở sự tò mò, chẳng mất mát gì nếu ta thử xoay về bên phải xem có lựa được mẫu mã khác không ! Lần này thì phướng án khả thi hơn sẽ là một ” bonsai lùn ” thích hợp với chậu cạn hơn : Kết quả : Nếu bạn cứ mải mê xoay qua xoay lại đôi lúc cũng bỏ lỡ những mẫu mã ” lạ “, vẫn ở tư thế với góc quay không đổi trên ta hoàn toàn có thể chuyển hóa thành một dáng khác hẳn : Ah ! Hình như kiểu này mấy vị thường kêu là Bạt phong hay dân dã hơn thì gọi là ” Gió lùa ” : Trong topic ” [ URL = ” http://forum.caycanhvietnam.com/diendan/showthread.php?t=24895&page=39 ” ] Vườn trên cao của hoangdung [ / URL ] “, hẳn những bạn còn nhớ hình ảnh tác phẩm ” Sumo – cây Sam Núi mini ” dưới đây : Thử chút coi ! Tất nhiên, trong trường hợp này chỉ là một ví dụ cho 1 giải pháp khác nên không hề bằng cây thực của anh Lê Hoàng Dũng nhưng nếu những bạn thách tôi ” bịa ” ra một ” tác phẩm ” giống y chang cây đó hoặc đẹp hơn thì điều đó thật đơn thuần bởi design là nghề của tôi. Việc ” cắt ” thân trên máy so với tôi không khó như trong trong thực tiễn của người làm bonsai. Ngay cả chi ” mọc ” chỗ nào cũng do tôi quyết định hành động bởi đó chỉ là sự tưởng tượng mà thôi. Tôi mở màn ” cắt ” thân chính để tạo Bonsai Sumo như ảnh trên : Trong thực tiễn, để 1 tác phẩm như của LHD hoàn thành xong cần tối thiểu không dưới 5 năm. Nhưng với ứng dụng Photoshop hoặc Corel Draw thì design mất chừng 30 phút. Trở lại với việc làm, tôi thả cho trí tưởng tượng của tôi bay bổng với việc ” cho ” mọc vài mầm con : Hình hài một phiên bản Bonsai theo phong cách Nhật có hình dáng một võ sĩ Sumo đã gần thành. Cũng định mần nốt cho xong để khoe với những bạn nhưng thiết nghĩ cũng chẳng cần tốn thời hạn như vậy. Nếu có điều kiện kèm theo, tôi sẽ gặp lại những bạn trong 1 topic khác để hướng dẫn những bạn sử dụng ứng dụng Photoshop và Corel Draw để tạo hình 1 cây phôi. Các bạn thân mến ! Như vậy, từ một cây phôi tất cả chúng ta hoàn toàn có thể lựa chọn cho mình nhiều giải pháp tạo tác khác nhau. Tất nhiên, trong thực tiễn sẽ khác rất nhiều với bài hướng dẫn trên đây. Thiên biến vạn hóa, tùy vào từng trường hợp đơn cử những bạn hoàn toàn có thể vận dụng một cách linh động. Phần II kết thúc ở đây. Chúc những bạn thành công xuất sắc !

Để thay đổi không khí, tôi giới thiệu với các bạn một cách tạo hình bonsai TÔI SƯU TẦM trên internet với việc tận dụng những thân cành có hình dáng đẹp đã chết khi các bạn cắt bỏ hoặc một khúc lũa các bạn kiếm được ở đâu đó trong thiên nhiên.

Nếu sử dụng khúc gỗ chết già và “ghép” hoặc dán cây sống để làm cho nó trông như một bonsai cổ thụ có vẻ như là một việc làm gian lận, nhưng dù sao thì không phải tất cả các tác phẩm bonsai do con người tạo tác là hoàn toàn xác thực.

Hẳn sẽ có bạn cho rằng điều này chẳng có gì mới mẻ vì tôi đã biết… Với quan điểm không ngừng học hỏi cộng chân lý “cũ người – mới ta”, xin chia sẻ cùng những ai quan tâm đến vấn đề này.

Với một nhánh cây Bách xù đã khô, dùng xi măng đúc một chân đế tạo độ vững chắc (chống mục) khi đặt vào chậu hoặc khay:

Khoan vài lỗ để rễ cây ghép có thể ăn vào tạo độ liên kết. Làm vài khuy để chằng buộc khi đưa vào chậu cạn:

Xoay vài hướng để chọn một dáng đẹp và ưng ý nhất, đánh dấu trước khi đục rãnh ghép cây:

Dùng bút lông dầu phác thảo nét cho rãnh, tận dụng những đường lồi nõm và đường nét để trông cho nó tự nhiên hơn:

Khoét rãnh theo nét đã phác với độ sâu và lớn hơn thân cây phôi để sau này cây phát triển sẽ bù lấp vào khoảng trống rãnh, trông như một mạch sống tự nhiên:

Dùng dây đồng hoặc nhôm, kẽm không gỉ sét níu cố định vào khay hoặc chậu:

Để biến hóa không khí, tôi trình làng với những bạn một cách tạo hình bonsai TÔI SƯU TẦM trên internet với việc tận dụng những thân cành có hình dáng đẹp đã chết khi những bạn cắt bỏ hoặc một khúc lũa những bạn kiếm được ở đâu đó trong vạn vật thiên nhiên. Nếu sử dụng khúc gỗ chết già và ” ghép ” hoặc dán cây sống để làm cho nó trông như một bonsai cổ thụ có vẻ như như thể một việc làm gian lận, nhưng dù sao thì không phải toàn bộ những tác phẩm bonsai do con người tạo tác là trọn vẹn xác nhận. Hẳn sẽ có bạn cho rằng điều này chẳng có gì mới lạ vì tôi đã biết … Với quan điểm không ngừng học hỏi cộng chân lý “ cũ người – mới ta ”, xin san sẻ cùng những ai chăm sóc đến yếu tố này. Với một nhánh cây Bách xù đã khô, dùng xi-măng đúc một chân đế tạo độ vững chãi ( chống mục ) khi đặt vào chậu hoặc khay : Khoan vài lỗ để rễ cây ghép hoàn toàn có thể ăn vào tạo độ link. Làm vài khuy để chằng buộc khi đưa vào chậu cạn : Xoay vài hướng để chọn một dáng đẹp và vừa lòng nhất, lưu lại trước khi đục rãnh ghép cây : Dùng bút lông dầu phác thảo nét cho rãnh, tận dụng những đường lồi nõm và đường nét để trông cho nó tự nhiên hơn : Khoét rãnh theo nét đã phác với độ sâu và lớn hơn thân cây phôi để sau này cây tăng trưởng sẽ bù lấp vào khoảng chừng trống rãnh, trông như một mạch sống tự nhiên : Dùng dây đồng hoặc nhôm, kẽm không gỉ sét níu cố định và thắt chặt vào khay hoặc chậu :

Dùng vít xiết chặt cây phôi vào phần rãnh đã khoét trước đó. Cũng có thể dùng dây thun (dây su) để chằng buộc.

Kết quả sau khi phủ đầy chất trồng vô chậu, ta có được một Bonsai Tanuki trông rất … art!

(Theo bonsaibasho.com)

Vài hình khác để các bạn tham khảo:

Chúc các bạn thành công!Chọn khoảng chừng 02 cây ghép, 1 cao 1 thấp để phân tàn sao cho ” vút ngọn ” và thuận tiện tạo được một bố cục tổng quan đẹp : Dùng vít xiết chặt cây phôi vào phần rãnh đã khoét trước đó. Cũng hoàn toàn có thể dùng dây thun ( dây su ) để chằng buộc. Kết quả sau khi phủ đầy chất trồng vô chậu, ta có được một Bonsai Tanuki trông rất … art ! Vài hình khác để những bạn tìm hiểu thêm : Chúc những bạn thành công xuất sắc !

Như đã giới thiệu ở Phần II, cắt tỉa cành tạo cốt cho nhiều dáng thế khác nhau từ một phôi đơn giản. Tỷ dụ như cái phôi đó bây giờ đã “lớn” nhưng chưa “khôn”.

Với qui luật phát triển tự nhiên, những cành con bắt đầu phá tán, mọc theo hướng ánh sáng và không theo một “trật tự” nào. Nếu cứ để vậy mà có một bonsai đẹp thì các bạn có thể tự hào post lên khoe tác phẩm của mình đệm thêm câu “tàn thiên nhiên”!

Đã thế thì cần gì phải tư vấn, cứ mặc nó cho có nét tự nhiên! Tôi thì không nghĩ vậy, đã là bonsai thì ắt phải có dáng thế nhất định. Điều này các nghệ nhân đã dạy tôi và tôi chỉ mất thời gian ngồi vẽ lại + gõ thêm vài dòng post lên để những “thần dân yêu mến bonsai” dễ hình dung mà thôi.

Vậy những cành nào nên cắt? Đó là những cành mọc song song, cành mọc đối xứng, cành mọc vòng qua thân, cành uốn vòng cung, cành mọc hướng lên trên, cành nhỏ đan vào nhau, cành mọc đâm vào hướng nhìn, cành mọc một bên, cành xen ở giữa, cành mọc có gốc chụm lại tại một điểm, cành có co gập lại bất thường, cành mọc âm (phần lõm của thân) và cành mọc hướng qua nhiều xuống dưới.

Hình minh họa dưới đây, những cành màu đỏ thể hiện cho những cành lỗi cần cắt bỏ:

Hồi trước, tôi mua được 1 phôi Sanh, chăm sóc mãi mới được vợ khen là nó đẹp. Oh! Đang trong thời kỳ thả phóng nên tôi chẳng cắt tỉa gì. Sau khi “dọn dẹp” những cành thừa, lỗi thì trơ lại cụt ngủn mấy cành nên trong có vẻ “điêu tàn” lắm. Thế là bà xã la toáng lên: “Ông này dở hơi! Cây đang mướt vậy mà rảnh quá cắt trụi lủi” – Nghĩ mà tức thật, có giải thích chắc bả cũng không hiểu nên lặng thinh cho lành!

Các bạn xem qua hình minh họa “dọn dẹp” sau đây chắc sẽ thông cảm với hoàn cảnh của tôi lúc đó:

[ URL = ” http://forum.caycanhvietnam.com/diendan/showthread.php?t=34373&page=6 ” ] [ SIZE = ” 3 ” ] Xem tiếp tại # 56 – Trang 6 [ / SIZE ] [ / URL ]
Như đã ra mắt ở Phần II, cắt tỉa cành tạo cốt cho nhiều dáng thế khác nhau từ một phôi đơn thuần. Tỷ dụ như cái phôi đó giờ đây đã ” lớn ” nhưng chưa ” khôn “. Với qui luật tăng trưởng tự nhiên, những cành con khởi đầu phá tán, mọc theo hướng ánh sáng và không theo một ” trật tự ” nào. Nếu cứ để vậy mà có một bonsai đẹp thì những bạn hoàn toàn có thể tự hào post lên khoe tác phẩm của mình đệm thêm câu ” tàn vạn vật thiên nhiên ” ! Đã thế thì cần gì phải tư vấn, cứ mặc nó cho có nét tự nhiên ! Tôi thì không nghĩ vậy, đã là bonsai thì ắt phải có dáng thế nhất định. Điều này những nghệ nhân đã dạy tôi và tôi chỉ mất thời hạn ngồi vẽ lại + gõ thêm vài dòng post lên để những ” thần dân yêu dấu bonsai ” dễ tưởng tượng mà thôi. Vậy những cành nào nên cắt ? Đó là những cành mọc song song, cành mọc đối xứng, cành mọc vòng qua thân, cành uốn vòng cung, cành mọc hướng lên trên, cành nhỏ đan vào nhau, cành mọc đâm vào hướng nhìn, cành mọc một bên, cành xen ở giữa, cành mọc có gốc chụm lại tại một điểm, cành có co gập lại không bình thường, cành mọc âm ( phần lõm của thân ) và cành mọc hướng qua nhiều xuống dưới. Hình minh họa dưới đây, những cành màu đỏ bộc lộ cho những cành lỗi cần cắt bỏ : Hồi trước, tôi mua được 1 phôi Sanh, chăm nom mãi mới được vợ khen là nó đẹp. Oh ! Đang trong thời kỳ thả phóng nên tôi chẳng cắt tỉa gì. Sau khi ” quét dọn ” những cành thừa, lỗi thì trơ lại cụt ngủn mấy cành nên trong có vẻ như ” điêu tàn ” lắm. Thế là bà vợ la toáng lên : ” Ông này dở hơi ! Cây đang mướt vậy mà rảnh quá cắt trụi lủi ” – Nghĩ mà tức thật, có lý giải chắc bả cũng không hiểu nên lặng thinh cho lành ! Các bạn xem qua hình minh họa ” quét dọn ” sau đây chắc sẽ thông cảm với thực trạng của tôi lúc đó :

T1: Kiểu tàn hình rẻ quạt (hình chổi). T2: Kiểu tàn hình dù (trăng khuyết). T3: Kiểu tàn hình bán nguyệt. T4: Kiểu tàn hình tam giác cân. T5: Kiểu tàn hình tam giác lệch.

Theo Nghệ nhân Thái Văn Thiện thì tán lá của 1 bonsai sẽ được tạo hình với 06 kiểu cơ bản như sau:

TC1: Tán lá được cắt tỉa dạng hình thoi (nhìn từ trên xuống)
TC2: Tán lá được cắt tỉa dạng hình tam giác (nhìn ngang). Các cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài.
TC3: Tương tự như TC2, tán lá dạng hình thoi với góc nhìn ngang, cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài.

TC4: Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình tam giác, các nhánh thứ cấp và các nhánh con tạo nên mạng xương cành tự nhiên.
TC5: Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình mũi giáo, mềm mại và uyển chuyển.
TC6: Góc nhìn ngang của 1 tán lá hình mũi giáo, cành sát với thân chính được phân bố dày hơn so với phía ngoài.

Vậy là chúng ta đã đi hết Phần IV cho việc cắt tỉa tạo hình Bonsai, ngoài việc cắt tỉa thường xuyên để giữ ổn định cho dáng thế đã chọn cũng cần lưu ý thêm về quấn dây và uốn sửa các chiNhư đã đề cập về 05 kiểu tán với cách nhìn toàn diện và tổng thể cho một cây tại, mời những bạn ” ôn lại ” với hình ảnh sau trước khi tất cả chúng ta xem những nghệ nhân tạo tán chi tiết cụ thể như thế nào : T1 : Kiểu tàn hình rẻ quạt ( hình chổi ). T2 : Kiểu tàn hình dù ( trăng khuyết ). T3 : Kiểu tàn hình bán nguyệt. T4 : Kiểu tàn hình tam giác cân. T5 : Kiểu tàn hình tam giác lệch. Theo Nghệ nhân Thái Văn Thiện thì tán lá của 1 bonsai sẽ được tạo hình với 06 kiểu cơ bản như sau : TC1 : Tán lá được cắt tỉa dạng hình thoi ( nhìn từ trên xuống ) TC2 : Tán lá được cắt tỉa dạng hình tam giác ( nhìn ngang ). Các cành sát với thân chính được phân bổ dày hơn so với phía ngoài. TC3 : Tương tự như TC2, tán lá dạng hình thoi với góc nhìn ngang, cành sát với thân chính được phân bổ dày hơn so với phía ngoài. TC4 : Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình tam giác, những nhánh thứ cấp và những nhánh con tạo nên mạng xương cành tự nhiên. TC5 : Góc nhìn trên xuống của 1 tán lá hình mũi giáo, quyến rũ và uyển chuyển. TC6 : Góc nhìn ngang của 1 tán lá hình mũi giáo, cành sát với thân chính được phân bổ dày hơn so với phía ngoài. Vậy là tất cả chúng ta đã đi hết Phần IV cho việc cắt tỉa tạo hình Bonsai, ngoài việc cắt tỉa tiếp tục để giữ không thay đổi cho dáng thế đã chọn cũng cần quan tâm thêm về quấn dây và uốn sửa những chi

Khi mới chơi cây, tôi chẳng quan tâm gì đến sự phân bố các chi trong một cây, cũng chẳng cần biết tỷ lệ chậu ra làm sao, cứ kiếm được chậu là đưa cây vô trồng… Mãi sau này mày mò học hỏi mới thấy rằng điều này thật quan trọng.

Tất nhiên, mọi con số chỉ là tương đối và tùy vào từng kiểu dáng mà vận dụng sao cho linh hoạt. Ta thường nghe các nghệ nhân khi đánh giá một tác phẩm bonsai đưa ra những con số như tỷ lệ 1/3, tỷ lệ 1/2 và tỷ lệ 1/6… Rồi nào cây này cây kia phải áp dụng tỷ lệ vàng, tỷ lệ “bạc”… Nghe mà cứ rối tung cả lên, chi bằng có hình minh họa cho dễ hiểu!

Hình dưới đây minh họa cho tỷ lệ 1/6:

Nhìn vào hình, các bạn có thể dễ ràng nhận ra giữa đường kính gốc với chiều cao của cây được họ “cân đong” như thế nào.

Tuy nhiên trong thực tế, tỷ lệ này cũng chỉ mang tính tham khảo chứ không bắt buộc với một cây cụ thể nào, điều này các bạn nên chú ý!

Nếu so sánh bề rộng của cây với chiều cao, có thể nhận thấy hình dưới là biểu diễn tỷ lệ 1/2. Tỷ lệ này không áp dụng cho cây có đường kính thân lớn và thấp. Ở những dáng thế khác thì tỷ lệ này cũng khác đi rất nhiều.

Đôi khi chúng ta cũng không chú ý cho lắm việc chọn chậu sao cho thuận mắt Ban Giám khảo khó tính. Hãy xem qua cách họ chọn chậu thế nào để đảm bảo tỷ lệ phù hợp với cây trồng.

Hình trên hẳn dễ nhận ra chiều ngang của chậu sẽ bằng 2/3 chiều cao của cây.Khi mới chơi cây, tôi chẳng chăm sóc gì đến sự phân bổ những chi trong một cây, cũng chẳng cần biết tỷ suất chậu ra làm thế nào, cứ kiếm được chậu là đưa cây vô trồng … Mãi sau này mày mò học hỏi mới thấy rằng điều này thật quan trọng. Tất nhiên, mọi số lượng chỉ là tương đối và tùy vào từng mẫu mã mà vận dụng sao cho linh động. Ta thường nghe những nghệ nhân khi nhìn nhận một tác phẩm bonsai đưa ra những số lượng như tỷ suất 1/3, tỷ suất 50% và tỷ suất 1/6 … Rồi nào cây này cây kia phải vận dụng tỷ suất vàng, tỷ suất ” bạc ” … Nghe mà cứ rối tung cả lên, chi bằng có hình minh họa cho dễ hiểu ! Hình dưới đây minh họa cho tỷ suất 1/6 : Nhìn vào hình, những bạn hoàn toàn có thể dễ ràng nhận ra giữa đường kính gốc với chiều cao của cây được họ ” cân đong ” như thế nào. Tuy nhiên trong trong thực tiễn, tỷ suất này cũng chỉ mang tính tìm hiểu thêm chứ không bắt buộc với một cây đơn cử nào, điều này những bạn nên quan tâm ! Nếu so sánh bề rộng của cây với chiều cao, hoàn toàn có thể nhận thấy hình dưới là màn biểu diễn tỷ suất 50%. Tỷ lệ này không vận dụng cho cây có đường kính thân lớn và thấp. Ở những dáng thế khác thì tỷ suất này cũng khác đi rất nhiều. Đôi khi tất cả chúng ta cũng không quan tâm cho lắm việc chọn chậu sao cho thuận mắt Ban Giám khảo không dễ chiều. Hãy xem qua cách họ chọn chậu thế nào để bảo vệ tỷ suất tương thích với cây cối. Hình trên hẳn dễ nhận ra chiều ngang của chậu sẽ bằng 2/3 chiều cao của cây .

Trăm nghe không bằng một thấy, nhìn hình vẽ hoài chắc có bạn sẽ cho là tôi “khéo bịa”. Oh! Không sao, những kiến thức trên chẳng qua là tôi cũng cóp nhặt, sưu tầm và đem ra chia sẻ. Mời các bạn xem 1 tác phẩm của Koju – Nghệ nhân người Nhật Bản để minh chứng điều trên nhé:

Nếu tất cả mọi vấn đề đều đòi hỏi kèm hình minh họa thì có lẽ tôi sẽ phải dành khoảng vài tháng mới hoàn tất được bởi khối lượng công việc đó là quá lớn. Nếu các bạn vẫn quan tâm đến vấn đề này, xin mời tham khảo qua vài Quy tắc trong nghệ thuật Bonsai, trong đó có một vài chỗ đề cập tới tỷ lệ…

Tôi copy nguyên văn để các bạn tham khảo:

Cách trưng bày bonsai thường không tuân theo một phong cách truyền thống hay sự chỉ dẫn nào. Nhưng có một số chỉ dẫn tuyệt vời cho việc tạo ra một cây bonsai đẹp, và chúng rất có giá trị cho những ai đang theo đuổi nghệ thuật đầy quyến rũ này.

Những qui tắc về thân cây và Nebari

1. Nên để chiều cao thân cây gấp 6 lần đường kính rễ cây.
2. Thân cây nên để hơi nghiêng về phía trước hướng về bên phải người xem.
3. Gốc cây nên được tạo dáng xòe ra và để cho nó nhô lên trên nền chậu, như thế trông nó giống như đang bám vào đất để giữ cho cây đứng thẳng.
4. Rễ cây nên được để nhô lên từ gốc cây xòe trên nền chậu.
5. Không nên để những nút sần mọc trên rễ cây (vì người xem sẽ để ý nhiều đến nó).
6. Nên tạo dáng ngọn cây hơi nghiêng về phía trước hướng về phía người xem.
7. Thân cây nên được giữ thon từ dưới lên trên để trông nó như là đang mọc vươn lên, nhưng không được làm thon ngược lại từ trên xuống.
8. Những chồi ghép nên được ghép với số lượng vừa phải để tạo được dáng cây hài hòa, hoặc ghép chúng đủ thấp để không nhìn thấy những mối ghép từ nebari.
9. Uốn thân cây sao cho những điểm uốn trên thân không mang hình “ức bồ câu” (những điểm uốn nên được uốn cong hướng về phía người xem).
10. Nên tạo dáng ngọn cây theo hướng của gốc cây. Độ uốn của cây cần phải được đảm bảo.
11. Không để cây tự mọc ra phía sau. Đây là một trong những qui tắc của tôi và rất khó giải thích vì sao. Nó liên quan đến độ uốn cong của thân cây. Nếu một thân cây tự mọc ra phía sau thì sẽ tạo ra một điểm uốn hình chữ “C”.
12. Đối với những thân cây thẳng bình thường và thẳng không bình thường thì ngọn cây nên được giữ sao cho nó mọc cao hơn gốc cây.
13. Trên những thân cây thẳng bình thường, nếu có quá nhiều điểm uốn hình chữ “S” sẽ làm cho cây trông rất nặng nề mất đi vẻ tự nhiên vốn có của nó.
14. Với những cái cây mọc nhọn hướng lên cao thì những điểm uốn nên được uốn gần nhau (cần để ý đến vị trí của cành cây).
15. Một cây chỉ nên mang một ngọn.
16. Đối với hai thân cây đôi thì nên được tách ra ở chỗ gốc cây, không để cây nào cao vượt lên trên cây nào.Vậy chiều cao của chậu sẽ có tỷ suất như thế nào ? Câu vấn đáp là, sẽ bằng đường kính gốc như hình sau : Trăm nghe không bằng một thấy, nhìn hình vẽ hoài chắc có bạn sẽ cho là tôi “ khéo bịa ”. Oh ! Không sao, những kiến thức và kỹ năng trên chẳng qua là tôi cũng cóp nhặt, sưu tầm và đem ra san sẻ. Mời những bạn xem 1 tác phẩm của Koju – Nghệ nhân người Nhật Bản để dẫn chứng điều trên nhé : Nếu tổng thể mọi yếu tố đều yên cầu kèm hình minh họa thì có lẽ rằng tôi sẽ phải dành khoảng chừng vài tháng mới hoàn tất được bởi khối lượng việc làm đó là quá lớn. Nếu những bạn vẫn chăm sóc đến yếu tố này, xin mời tìm hiểu thêm qua vài Quy tắc trong nghệ thuật và thẩm mỹ Bonsai, trong đó có một vài chỗ đề cập tới tỷ suất … Tôi copy nguyên văn để những bạn tìm hiểu thêm :

Nhánh cây

36. Cây nên được đặt sau vạch chính giữa của chậu, và bên trái hoặc bên phải của vạch trung tâm.
37. Độ sâu của chậu phải bằng đường kính thân cây, ngoại trừ những cây có dáng rũ xuống.
38. Nên sử dụng những chậu có màu men thích hợp cho việc tưới tiêu và chăm sóc cây, những màu men đó cần phải hài hòa với màu sắc của hoa.
39. Nên chọn những chậu có chiều rộng gấp 2/3 chiều cao của cây. Với những cây lùn thì chiều rộng chậu phải gấp 2/3 bề rộng thân cây.
40. Kiểu dáng chậu cũng cần phải phù hợp với kiểu dáng của cây bonsai Chậu hình chữ nhật thì thích hợp với những cây dáng thẳng không uốn éo nhiều, còn với những cây thẳng không bình thường, những cây mà có nhiều điểm uốn trên thân thì chậu hình oval hay hình tròn là thích hợp nhất. Đối với những cây lớn thì ta nên trồng chúng sâu trong những chậu hình chữ nhật.

(Theo Vinh Hồ, http://nhagovietnam.vn)

Kết thúc, chúc anh em thu được những kiến thức tốt cho mình!Kết thúc, chúc bạn bè thu được những kiến thức và kỹ năng tốt cho mình !