Sản phẩm của gen – Wikipedia tiếng Việt

Sản phẩm của gen là vật chất hóa sinh được tạo ra trong quá trình biểu hiện của gen,[1][2] nghĩa là RNA hoặc prôtêin.[1][3][4] Bởi vì prôtêin là kết quả của quá trình dịch mật mã di truyền từ mRNA (RNA thông tin) có sự phối hợp của tRNA và rRNA, nên có thể nói gọn: sản phẩm gen là RNA.

Đây là thuật ngữ trong Di truyền học, dịch từ tiếng Anh là gene product.

Vì sản phẩm gen là kết quả biểu hiện của gen, nên xác định lượng sản phẩm gen có thể suy ra mức độ hoạt động của gen. Trong chẩn đoán bệnh di truyền y học, việc xác định sản phẩm của gen thường áp dụng với prôtêin, hơn là với RNA, vì dễ hơn và vì có thể phát hiện protein bất thường. Ở người, lượng prôtêin bất thường luôn liên quan chặt chẽ với các alen gây bệnh, có thể biểu hiện ở các mức độ khác nhau:[3]

• Không có prôtêin do gen không hoạt động.
• Prôtêin ít hơn bình thường, do gen giảm biểu hiện.
• Prôtêin nhiều hơn bình thường do gen tăng cường biểu hiện.
• Prôtêin khác thường do gen đã bị đột biến thành alen khác, tạo ra sản phẩm khác.

Chẳng hạn như bệnh PKU ở người là do không có sản phẩm của gen PAH. Cơ chế gây bệnh là gen PAH này mã hóa enzym phênylalanin hyđrôxylaza (phenylalanine hydroxylase) đã bị đột biến thành alen mất chức năng. Do đó, trong chẩn đoán người bệnh bị PKU, nếu không phát hiện phenylalanine hydroxylase thì rất có thể người bệnh đã bị đột biến mất chức năng của gen PAH này. Ngược lại, một số gen khác như gen sinh ung thư hoạt động quá mức lại có thể gây ung thư, thì lượng prôtêin do chúng tạo ra lại tăng bất thường.[5][6]

Sản phẩm RNA[sửa|sửa mã nguồn]

RNA gồm rất nhiều loại, có loại không mã hóa cho bất kể prôtêin nào nhưng vẫn cần cho hoạt động giải trí sống, nên nó vẫn duy trì một lượng nhất định ở tế bào sống. Chức năng của RNA phụ thuộc vào vào phân loại của nó. Những vai trò này gồm có : [ 7 ] [ 8 ]

• làm khuôn trực tiếp tổng hợp nên prôtêin.
• hỗ trợ tổng hợp prôtêin.
• xúc tác các phản ứng sinh hoá.
• điều hòa các quá trình sinh hóa.

Tổng hợp prôtêin không chỉ cần mRNA làm khuôn dịch mã, mà còn cần sự hỗ trợ bởi các loại phân tử RNAA khác, như tRNA lắp chính xác amino acid (do nó nhận biết nhờ bộ ba đối mã mà nó mang) vào chuỗi polypeptit theo mã gốc mà gen quy định; rRNA (thành phần chính của ribosome) thực hiện tổng hợp prôtêin.[3][4][7][8]

Một loại RNA hoàn toàn có thể tham gia vào quy trình điều hòa biểu lộ gen là miRNA ( microRNA ) nhờ năng lực làm chậm dịch mã, [ 9 ] vì nó hoàn toàn có thể link với mRNA để ngưng trệ hoặc ngăn ngừa trọn vẹn quy trình dịch mã. [ 8 ] [ 10 ] Các RNA can thiệp ( siRNA ) hoàn toàn có thể hoạt động giải trí theo chính sách điều hòa âm tính, do nó hoạt động giải trí trong phức tạp RISC, từ đó link với trình tự gen đích để ngăn ngừa phiên mã của mRNA, nên gọi là RNA can thiệp. [ 10 ]

Sản phẩm là prôtêin[sửa|sửa mã nguồn]

Bài cụ thể : Protein

Protein là sản phẩm của gen cấu trúc, được tạo nên từ quá trình dịch mã của phân tử mRNA. Ngay sau khi được tạo nên, protein mới chỉ là chuỗi polypeptit tuyến tính (mạch thẳng) và chỉ có chức năng sinh học khi ở cấu trúc bậc III hoặc bậc IV, sau khi trải qua nhiều biến đổi phức tạp. Do đó, tuy gen cấu trúc tạo ra protein, nhưng sản phẩm này có hoạt động đúng hay không với nhu cầu của tế bào sống, thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác.[3][7][11]

Chức năng protein[sửa|sửa mã nguồn]

Nói chung, protein rất quan trọng vì chúng đảm nhiệm hàng loạt tính năng sống còn của tế bào sống cũng như của cả khung hình. Ở mức độ đơn thuần nhất, protein tham gia những công dụng sinh học sau : [ 4 ]

• Cấu trúc (thành phần cấu tạo nên hầu hết các bào quan)
• Xúc tác (các enzim có bản chất là protein)
• Điều hòa (nhiều loại hoocmôn là protein)
• Bảo vệ (kháng thể, phát sinh miễn dịch đều nhờ protein)
• Vận động (gây cử động, sinh năng lượng)

Ngoài ra, còn tính năng đặc biệt quan trọng khác như ” tháo / lắp ” những đại phân tử ( chaperone proteins ) và tham gia vào nhân đôi DNA, phiên mã và dịch mã. [ 12 ] [ 13 ]

Nguồn trích dẫn[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thevesta.vn
Category: Sản Phẩm