“6 chiếc mũ tư duy” – Phương pháp tư duy mà ai cũng cần biết

” 6 chiếc mũ tư duy ” là một công cụ trợ giúp tư duy được TS. Edward de Bono phát kiến năm 1980 và ra mắt trong cuốn “ 6 Thinking Hats ” năm 1985. Đây là một chiêu thức hiệu suất cao, giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc nhìn để đưa ra quyết định hành động tốt hơn .

TS. Edward de Bono
Nhờ vậy, bạn sẽ hiểu rõ hơn mọi ngóc ngách của sự việc, nhận diện được những nguy cơ và cơ hội mà bình thường bạn có thể không chú ý đến. Nếu đánh giá một vấn đề bằng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”, bạn có thể giải quyết nó dựa trên tất cả các góc nhìn đã đề cập. Bạn sẽ kết hợp được cả tham vọng, kỹ năng thực hành, sự nhạy cảm, sáng tạo và khả năng lập kế hoạch dự phòng tốt trong việc ra quyết định và hoạch định. Điều đặc biệt là sẽ tránh được những xung đột lớn trong khi nhiều người tranh luận về một vấn đề nào đó. Phương pháp này có thể áp dụng riêng cho một cá nhân hoặc cho cả một nhóm thảo luận.
Cuốn sách của Edward de Bono đã được dịch ra tiếng Việt

Phương pháp này đã được phát triển và giảng dạy ở nhiều nơi trên thế giới. Nhiều tổ chức lớn như là IBM, Federal Express, Brtish Airways, Pepsi, Polaroid, Prudential, Dupont, …cũng dùng phương pháp này. 

Đặc điểm của 6 chiếc mũ
6 chiếc mũ tư duy

Mũ trắng – Objective

Mũ trắng
Mang hình ảnh của một tờ giấy trắng, thông tin, tài liệu. Khi tất cả chúng ta tưởng tượng đang đội chiếc mũ trắng, tất cả chúng ta chỉ cần tâm lý về những thông tin, dữ kiện tương quan đến yếu tố đang cần xử lý, tập trung chuyên sâu trên thông tin rút ra được, những dẫn liệu cứ liệu và những thứ thiết yếu, làm thế nào để nhận được chúng. Khi đội ” Mũ trắng “, bạn sẽ nhìn nhận yếu tố một cách khách quan, dựa trên những dữ kiện có sẵn. Hãy nghiên cứu và điều tra thông tin bạn có để tìm ra câu vấn đáp cho những điều bạn còn vướng mắc .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Chúng ta có những thông tin gì về yếu tố này ?

– Chúng ta cần có những thông tin nào tương quan đến yếu tố đang xét ?

– Chúng ta thiếu mất những thông tin, dữ kiện nào ?

Mũ đỏ – Intuitive

Mũ đỏ
Mang hình ảnh của lửa đang cháy trong lò, tâm hồn, dòng máu nóng, sự ấm cúng. Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ đỏ, tất cả chúng ta chỉ cần đưa ra những cảm xúc, cảm hứng, trực giác, những quan điểm không có chứng tỏ hay lý giải, lí lẽ của mình về yếu tố đang xử lý. Chỉ đưa ra những điều bộc phát đó, không cần lý giải. Khi đội ” Mũ đỏ “, bạn sẽ nhìn nhận yếu tố dựa trên trực giác và cảm hứng. Hãy nỗ lực đoán biết cảm hứng của người khác trải qua những phản ứng của họ và nỗ lực hiểu được những phản ứng tự nhiên của những người không hiểu rõ lập luận của bạn .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Cảm giác của tôi ngay lúc này là gì ?

– Trực giác của tôi mách bảo điều gì về yếu tố này ?

– Tôi thích hay không thích yếu tố này ?

Mũ đen – Negative

Mũ đen
Mang hình ảnh của đêm hôm, đất bùn. Người đội mũ đen sẽ liên tưởng đến những điểm yếu, những lỗi, sự bất hợp lý, sự thất bại, sự phản đối, trần trừ, thái đội bi quan. Vai trò của chiếc mũ đen là giúp chỉ ra những điểm yếu trong quy trình tâm lý của tất cả chúng ta. Chiếc mũ đen để dùng cho ” sự thận trọng “, nó chỉ ra những lỗi, những điểm cần quan tâm, những mặt yếu kém, bất lợi của yếu tố hay dự án Bất Động Sản đang tranh cãi. Chiếc mũ đen đóng vai trò rất là quan trọng, nó bảo vệ cho dự án Bất Động Sản của tất cả chúng ta tránh được những rủi ro đáng tiếc, nó ngăn tất cả chúng ta làm điều sai, phạm pháp hay nguy hại. Khi đội ” Mũ đen “, bạn cần nhìn nhận yếu tố theo góc nhìn xấu đi, thận trọng và ngần ngại. Hãy cố gắng nỗ lực đoán trước những nguyên do hoàn toàn có thể khiến ý tưởng sáng tạo và cách xử lý yếu tố không đạt hiệu suất cao như mong đợi. Nhìn nhận vấn đề theo cách này sẽ giúp bạn vô hiệu những điểm yếu trong một kế hoạch hoặc phương pháp thực thi việc làm, kiểm soát và điều chỉnh cách xử lý yếu tố hoặc sẵn sàng chuẩn bị kế hoạch dự trữ cho những yếu tố hoàn toàn có thể phát sinh ngoài dự kiến .

Nhiều người thành đạt đã quen với việc tâm lý một cách sáng sủa. Do vậy, họ hoàn toàn có thể sẽ không dự kiến hết được những yếu tố hoàn toàn có thể phát sinh nên không có sự sẵn sàng chuẩn bị chu đáo. Phương pháp tư duy ” Mũ đen ” sẽ giúp họ tránh được điều này .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Những rắc rối, nguy hại nào hoàn toàn có thể xảy ra ?

– Những khó khăn vất vả nào hoàn toàn có thể phát sinh khi triển khai làm điều này ?

– Những rủi ro tiềm ẩn nào đang tiềm ẩn ?

Mũ vàng – Positive

Mũ vàng
Mang hình ảnh của ánh nắng mặt trời, sự sáng sủa, những giá trị, những quyền lợi. Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ vàng, bạn sẽ đưa ra những quan điểm sáng sủa, có logic, những mặt tích cực, những quyền lợi của yếu tố, mức độ khả thi của dự án Bất Động Sản. Khi đội ” Mũ vàng “, bạn sẽ tâm lý một cách tích cực. Sự sáng sủa sẽ giúp bạn thấy hết được những quyền lợi và thời cơ mà quyết định hành động của bạn mang lại. Cách tư duy ” Mũ vàng ” giúp bạn có thêm nghị lực để liên tục việc làm khi bạn gặp nhiều khó khăn vất vả, trở ngại .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Những quyền lợi khi tất cả chúng ta triển khai dự án Bất Động Sản này là gì ?

– Đâu là mặt tích cực của yếu tố này ?

– Liệu yếu tố này có năng lực triển khai được không ?

Mũ xanh lá cây – Creative

Mũ xanh lá cây
Hãy liên tưởng đến cây cối xanh tươi, sự nảy mầm, sự đâm chồi, sự tăng trưởng. Chiếc mũ xanh lá cây tượng trưng cho sự sinh sôi, phát minh sáng tạo. Trong tiến trình đội mũ này, tất cả chúng ta sẽ đưa ra những giải pháp, sáng tạo độc đáo cho yếu tố đang bàn luận. Lối tư duy tự do và cởi mở khi đội ” Mũ xanh ” sẽ giúp bạn tìm ra những giải pháp phát minh sáng tạo để xử lý yếu tố .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Có những phương pháp khác để triển khai điều này không ?

– Chúng ta hoàn toàn có thể làm gì khác trong trường hợp này ?

– Những quyền lợi khi tất cả chúng ta thực thi dự án Bất Động Sản này là gì ?

– Đâu là mặt tích cực của yếu tố này ?

Mũ xanh dương – Process

Mũ xanh dương
Hãy nhìn khung trời xanh lồng lộng bằng con mắt bao quát. Chiếc mũ xanh dương sẽ có tính năng giống như nhạc trưởng, nó sẽ tổ chức triển khai những chiếc mũ khác – tổ chức triển khai tư duy. Mũ xanh dương sẽ trấn áp tiến trình tư duy. Đây là chiếc mũ của người chủ tọa để trấn áp tiến trình cuộc họp. Khi gặp khó khăn vất vả do bế tắc về ý tưởng sáng tạo, chủ tọa hoàn toàn có thể linh động kiểm soát và điều chỉnh cách tư duy của mọi người dự họp sang hướng ” Mũ xanh lá cây “. Còn khi cần lập kế hoạch dự trữ, chủ tọa sẽ nhu yếu mọi người tư duy theo cách ” Mũ đen ” .

Một số câu hỏi hoàn toàn có thể sử dụng :

– Xác định trọng tâm và mục tiêu tranh luận cho nhóm : Chúng ta ngồi ở đây để làm gì ? Chúng ta cần tư duy về điều gì ? Mục tiêu ở đầu cuối là gì ?

Sắp xếp trình tự cho những chiếc nón trong suốt buổi luận bàn .

Cuối cùng, tập hợp mọi quan điểm, tóm tắt, Kết luận và ra kế hoạch .

– Chúng ta đã đạt được gì qua buổi tranh luận ?

– Chúng ta hoàn toàn có thể khởi đầu hành vi chưa ?

– Chúng ta có cần thêm thời hạn và thông tin để xử lý yếu tố này ?

Nguyên tắc: Hãy lần lượt “đội” 6 chiếc mũ để đánh giá vấn đề. Mỗi lần đội mũ tức là bạn lại chuyển sang một cách tư duy mới. Nếu bạn chủ trì thảo luận thì luôn đảm bảo: “Tại một thời điểm nhất định, mọi người phải đội mũ cùng màu”.

Chú ý: Nếu áp dụng cho cá nhân bạn thì bạn chính là chủ toạ của chính mình nhé! Phương pháp này sẽ không có tác dụng với những ai có sức ỳ lớn trong tư duy vì dù đội mũ mầu nào vẫn cứ tư duy theo một lối có sẵn! 6 chiếc mũ tạo ra những cặp mũ đối lập nhau:

Trắng – Đỏ:  Mũ trắng mang tính lý trí, mũ đỏ mang tính cảm xúc. Đây là hai phương diện đối lập tác động đến quá trình ra quyết định của con người.
Đen – Vàng: Mũ đen mang tính bi quan, mũ vàng mang tính lạc quan. Đây là hai đặc trưng tâm lý  đối lập tác động đến quá trình ra quyết định của con người.
Xanh lá cây – Xanh dương: Mũ xanh lá mang tính phân tán, mũ xanh dương mang tính điều phối. Đây là hai phương diện đối lập tác động đến quá trình ra quyết định của con người.

Ứng dụng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy” để làm gì?

– Kích thích suy nghĩ song song.
– Kích thích suy nghĩ toàn diện.
– Tách riêng cá tính (như là bản ngã, các thành kiến …) và chất lượng.
– Đào tạo về sáng tạo, điều phối cuộc họp, quản lý cuộc họp.
– Tăng năng suất làm việc và trao đổi trong nhóm.
– Cải tiến sản phẩm và quá trình quản lý dự án.
– Phát triển tư duy phân tích, và ra quyết định.

Một cách thực thi chiêu thức ” 6 chiếc mũ tư duy “

Một trình tự vận dụng ” 6 chiếc mũ “
Mọi người trong nhóm thao tác sẽ cùng tham gia góp ý — tùy theo đặc thù cuả ý đó mà người đó ( hay người trưởng nhóm ) sẽ ý kiến đề nghị đội mũ màu gì. Người trưỏng nhóm sẽ lần lược chia thời hạn tập trung chuyên sâu ý cho mỗi mũ màu … Tuy nhiên, một số ít trường hợp đặc biệt quan trọng nếu cần bất kỳ thành viên nào cũng hoàn toàn có thể ý kiến đề nghị góp thêm ý vào cho 1 mũ màu nào đó ( tuy nhiên phải giữ đủ thời lượng cho mỗi mũ màu ) .

Bước 1 (Mũ trắng): Tất cả các ý kiến nào chỉ chứa sự thật, bằng chứng, hay dữ kiện, thông tin. Đội mũ này có nghiã là “hãy cởi bỏ mọi thành kiến, mọi tranh cãi, cởi bỏ mọi dự định và hãy nhìn vào cơ sở dữ liệu”.

Bước 2 (Mũ xanh lá cây): Tạo ra các ý kiến làm sao để giải quyết. Các sáng tạo, các cách thức khác nhau, các kế hoạch, các sự thay đổi.

Bước 3: 

– Đánh giá những giá trị cuả những quan điểm trong mũ xanh lá cây .
– Dùng mũ vàng để viết ra hạng mục những quyền lợi .

Mũ vàng: Tại sao vài ý kiến sẽ chạy tốt và tại sao nó mang lại lợi ích? Ở đây cũng có thể dùng về các kết quả cuả các hành động được đề xuất hay các đề án. Nó còn dùng để tìm ra những vật hay hiệu quả có giá trị cuả những gì đã xảy ra.

– Dùng mũ đen để viết những nhìn nhận và những chú ý quan tâm .

Mũ đen có giá trị nhất. Dùng để chỉ ra tại sao các đề nghị hay ý kiến không thích hợp (hay không hoạt động được) cùng với các dữ kiện, với kinh nghiệm sẵn có, với hệ thống đang hoạt động, hoặc với chế độ đang được theo. Mũ đen lúc nào cũng phải tính đến sự hợp lý.

Bước 4 (Mũ đỏ):  Viết các phản ứng, trực giác tự nhiên và các cảm giác.

Mũ đỏ được cho phép người tâm lý đặt xuống những trực cảm mà không cần bào chữa .

Bước 5 (Mũ xanh da trời): Tổng kết và kết thúc buổi làm việc

Mũ xanh da trời là sự nhìn lại những bước trên hoặc là quy trình tinh chỉnh và điều khiển. Nó sẽ không nhìn đến đối tượng người dùng mà là nghĩ về đối tượng người dùng ( thí dụ như quan điểm ” đội cho tôi cái mũ xanh lá cây, tôi cảm xúc rằng hoàn toàn có thể làm được nhiều hơn về cái mũ xanh này ” ) .

Lưu ý: các bước trên không hoàn toàn nhất thiết phải theo đúng thứ tự như nêu trên mà ở nhiều trường hợp nên chỉnh lại theo thứ tự như sau: Trắng -> Đỏ -> Đen -> Vàng -> Xanh lá cây -> Xanh da trời.
Để bước đầu biết cách áp dụng phương pháp, chúng ta thử xem một thí dụ

Thí dụ trao đổi vấn đề “Học sinh nói chuyện trong lớp”

Dùng giải pháp 6 chiếc mũ để cho những học viên nhìn vào yếu tố ở những góc cạnh khác nhau. Có thể dùng 6 phấn màu khác nhau để ra hiệu ( thay cho mũ ). Học sinh dữ thế chủ động cho quan điểm và giáo viên sẽ tinh chỉnh và điều khiển toàn buổi qua những bước như sau :

1. Mũ trắng: Các sự kiện

– Các học viên trò chuyện trong khi cô giáo đang nói .

– Có sự ồn ào làm cho những học viên khác bị xao lãng hoặc không nghe đươc cô giáo nói gì .

– Học sinh không biết làm gì sau khi cô giáo đã hướng dẫn phương pháp .

– Nhiều học viên bực mình hay không muốn học nữa .

2. Mũ đỏ: cảm tính

– Cô giáo cảm xúc bị xúc phạm .

– Các học viên nản chí vì không nghe được hướng dẫn của cô và quan điểm phát biểu của những bạn .

Nói chuyện tự do trong lớp
– Người chuyện trò trong lớp được vui tươi trò chuyện .

3. Mũ đen: Các mặt tiêu cực

– Lãng phí thì giờ .

– Buổi học bị làm tổn thương .

– Nhiều người bị xúc phạm rằng những người nghe không bất cần đến những gì được nói .

– Mất trật tự trong lớp .

4. Mũ vàng: Các mặt tích cực cuả tình trạng được kiểm nghiệm

– Mọi người được nói những gì họ nghĩ .

– Có thể vui thú .

– Mọi người không phải đợi tới lượt cuả mình để nói nên sẽ không bị quên cái gì mình muốn nói .

– Không chỉ những học viên giỏi mới được nói .

5. Mũ xanh lá cây: Những cách giải quyết đến từ cách nhìn vấn đề theo trên

– Cô giáo sẽ nhận thức hơn về ” thời lượng ” mà cô nói .

– Cô giáo sẽ cố gắng nỗ lực tác động ảnh hưởng qua lại ( chú ý được cho phép nhiều đối tượng người tiêu dùng tham gia ) với nhiều học viên không riêng gì với những học viên khá, giỏi .

– Học sinh sẽ phải thao tác để không phải phát biểu linh tinh. Học sinh sẽ tự hỏi : ” Điều muốn nói có liên hệ đến bài học kinh nghiệm hay không ? ” và ” Có cần để san sẻ quan điểm với những bạn khác hay không ? “. Sẽ cần thêm luận bàn làm thế nào học viên vượt qua khó khăn vất vả này !

– Học sinh sẽ tâm lý rằng có nên phá giờ dạy và sự học cuả người khác hay không ?

– Sẽ giữ bản tường trình này lại làm tài liệu sau này xem xét có văn minh hay không ?

6. Mũ xanh da trời: tổng kết những thứ đạt được

– Cô giáo rút kinh nghiệm tay nghề rằng cần phải số lượng giới hạn thời hạn dùng để nói .

– Cô giáo cần tham gia bàn luận với tổng thể học viên và cần phải ưu tiên hơn đến những học viên ít khi tham gia phát biểu hay là những học viên chỉ thụ động im re chờ được gọi vấn đáp .

– Cô giáo cần để học viên có thời hạn tâm lý trước khi họ tham gia vào bàn luận. Thì giờ cho học viên tâm lý trong buổi học quan trọng rất thiết yếu .

– Học sinh hiểu rằng ” trò chuyện làm ồn trong lớp ” sẽ làm cho những học viên khác bị ảnh hưởng tác động và bực mình .

– Học sinh hiểu rằng chỉ cần cười giỡn trong một tí thì cũng đủ phá hỏng giờ dạy của cô và sự học cuả người khác .

– Học sinh ý thức rằng nói bất kỳ lúc nào mình muốn là hành vi thiếu kỷ luật với chính những giá trị kiến thức và kỹ năng cuả bản thân .

– Học sinh và giáo viên cần xem lại đề tài này để kiểm xem có tân tiến hay không .

Chúng ta thấy rằng, với kỹ thuật 6 chiếc mũ tư duy, mọi người sẽ cùng tập trung chuyên sâu xử lý yếu tố từ cùng một góc nhìn do đó sẽ không xảy ra xung đột do những quan điểm khác nhau. Ngoài ra, một yếu tố sẽ được xem xét từ nhiều góc nhìn trước khi được quyết định hành động, điều này sẽ giúp tất cả chúng ta có những quyết định hành động hiệu suất cao và đúng đắn .

Hy vọng những thầy cô sẽ nắm vững và phát huy công dụng của giải pháp ” 6 chiếc mũ tư duy ” trong giáo dục cũng như trong đời sống .

BigSchool (Tổng hợp)

Source: https://thevesta.vn
Category: Nhà Sách