Một vài thành tựu ứng dụng ưu thế lai trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam

I. TẠO GIỐNG THUẦN DỰA TRÊN NGUỒN BIẾN DỊ TỔ HỢP

Các bước tạo giống dựa trên nguồn biến dị tổng hợp :

– Tạo ra các dòng thuần khác nhau.

– Lai giống và tạo ra những tổng hợp gen mong ước .- Tiến hành cho tự thụ phấn hoặc giao phối gần để tạo ra giống thuần chủng .

II. TẠO GIỐNG LAI CÓ ƯU THẾ LAI CAO

1. Khái niệm ưu thế lai

– Ưu thế lai là hiện tượng kỳ lạ con lai có hiệu suất, phẩm chất, sức chống chịu, năng lực sinh trưởng và tăng trưởng tiêu biểu vượt trội so với những dạng cha mẹ .

2. Cơ sở di truyền của ưu thế lai

– Giả thuyết siêu trội : Ở trạng thái dị hợp tử về nhiều cặp gen khác nhau, con lai có được kiểu hình tiêu biểu vượt trội nhiều mặt so với những dạng cha mẹ có nhiều gen ở trạng thái đồng hợp tử .- Con lai F1 không dùng làm giống vì ở những thế hệ sau tỉ lệ dị hợp giảm dần → ưu thế lai giảm .

3. Phương pháp tạo ưu thế lai

– Tạo dòng thuần chủng khác nhau .- Lai những dòng thuần chủng với nhau để tìm những tổng hợp lai có hiệu suất cao .→ Ưu điểm : Con lai có ưu thế lai cao sử dụng vào mục tiêu kinh tế tài chính ( thương phẩm ) .→ Nhược điểm : Ưu thế lai bộc lộ cao nhất ở F1 và giảm dần qua những thế hệ, nên con lai F1 không dùng làm giống .

4. Một vài thành tựu ứng dụng ưu thế lai trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam

– Vật nuôi : Lợn lai kinh tế, bò lai …- Cây trồng : Ngô lai Baiosit, những giống lúa …

Page 2

SureLRN

Một vài thành tựu ứng dụng ưu thế lai trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam Thứ 7, ngày11, tháng 1, năm 2015THPT Phạm Ngũ LãoMột vài thành tựu ứng dụng ưu thế lai trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam 1, Giống cây cối : PAC 807 là giống lúa lai 3 dòng do Cty Advanta ( Ấn Độ ) lai tạo, đã được công nhận chính thức giống quốc giaĐặc tính hầu hết : + Thấp cây 85 – 95 cm, đẻ nhánh khỏe, bông to ( 180 – 200 hạt chắc / bông ), hạt gạo dài, trong, không bạc bụng, cơm nở mềm, ngon. Trọng lượng 1.000 hạt 24 g. + Năng suất 7 – 8 tấn / ha, cao hơn lúc thuần 10 – 15 % ( thâm canh tốt đạt 10 – 11 tấn / ha ). TGST ngắn 85 – 90 ngày. Đặc biệt chống chịu tốt rầy nâu, đạo ôn và bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá + Trồng được ở những tỉnh phía Nam ( từ Quảng Nam trở vào ). Hiện đang trồng thông dụng ở những tỉnh Kiên Giang, Long An, Cần Thơ và Bình ĐịnhARIZE XL 94017 Nguồn gốc : Arize XL – 94017 là giống lúa lai F1 ba dòng do công ty Bayer CropScience, Trụ sở Ấn Độ chọn tạo, đã được Bộ NN và PTNN công nhận giống tháng 1/2009 cho những tỉnh Nam Bộ và Trung Bộ ) Đặc tính đa phần : + Năng suất cao hơn lúa thường khoảng chừng 20 % trong cùng điều kiện kèm theo canh tác + Hạt thon dài 7,3 – 7,4 mm, gạo chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu + Kháng đạo ôn tốt ( cấp 2 ), chống chịu rầy nâu trung bình ( cấp 5 ) + Tiềm năng hiệu suất ( hiệu suất kim chỉ nan ) trên 10 tấn / ha tại ĐBSCL nếu thâm canh tốt + Chiều cao cây 100 – 105 cm, lá đứng, xanh, cứng cây, chống đổ ngã, bông dài nhiều hạt + Thời gian sinh trưởng : ở miền Nam : Đông xuân : 103 – 105 ngày ; Hè thu : 108 – 110 ngày ( lúa sạ, lúa cấy cộng thêm 5 – 7 ngày nữa ), miền Trung và Cao nguyên : Đông xuân : 115 – 120 ngày ; Hè thu : 110 – 115 ngày ( lúa sạ, lúa cấy cộng thêm 5 – 7 ngày nữa ) + Lượng giống gieo : 3 – 5 kg / 1.000 mét vuông ( 30 – 50 kg / ha ) so với lúa sạ, tốt nhất 35 kg / haGiống lúa lai Quốc Hương ưu số 5 ( có năng lực chống sâu bệnh tốt, hiệu suất 9,5 – 10 tấn / ha ) Ngô lai Biosid ( hiệu suất cao, ít đổ ngã, sinh trưởng khoẻ ) Ngô nếp lai ( hiệu suất cao, hạt dẻo, thơm ngon ) Giống ngô lai LNV 66 ( hiệu suất cao, thích nghi rộng ) Khổ qua F1 MT-282Cải Bông Trắng F1xBò Sin Ấn ĐộBò Vàng Việt NamBò Lai Sin ( cho sản lượng sữa và thịt cao ) b. Giống vật nuôi : Bò Lai ( bò đực Hà Lan X cái Lai Sin ) Một số giống bò sữa lai cho hiệu suất caoBò Lai ( bò Hà Lan X bò Vàng Việt Nam ) xCác tổng hợp lai cho ưu thế lai cao ở lợn : Lợn lai F1 có sức sống cao hơn, tăng trọng nhanh, tỉ lệ nạc caoLợn Móng CáiLợn Đại BạchGà RiGà Tam HoàngGà Đông CảoGà Ri XXMột số tổng hợp lai cho ưu thế lai cao ở gà : XXCác tổng hợp lai cho ưu thế lai cao ở vịtCá chép lai ( lớn nhanh, nhiều thịt ) Cá trê vàng lai ( dễ nuôi, tăng trọng nhanh, thịt thơm ngon ) Hết rồi à. Cảm ơn những bạn đã quan tâm đón xem. Hẹn gặp lại ! Chúc những bạn học tập tốt. biên soạn bởi : Hoàng Tiến Đạt. Lớp 12 a7 nguon VI OLET Hãy kể thêm những thành tựu tạo giống vật nuôi, cây xanh có ưu thế lai cao ở Việt Nam và trên quốc tế mà em biết. Ưu thế lai là gì ? Cho ví dụ về ưu thế lai ở thực vật và động vật hoang dã. Việc tạo giống lai có ưu thế lai cao dựa trên nguồn biến dị tổ hơp được triển khai theo tiến trình nào dưới đây ?( 1 ) Tạo ra những dòng thuần khác nhau .( 2 ) Chọn lấy tổng hợp lai có ưu thế lai cao .( 3 ) Đưa tổng hợp lai có ưu thế lai cao về dạng thuần chủng .( 4 ) Lai giữa những dòng thuần chủng với nhau .( 5 ) Đem tổng hợp lai có ưu thế lai cao đi làm giống tạo thành dòngTrình tự đúng nhất của những bước là : A. ( 1 ) → ( 2 ) → ( 3 ) → ( 4 ). B. ( 1 ) → ( 2 ) → ( 3 ). C. ( 1 ) → ( 4 ) → ( 2 ). D. ( 1 ) → ( 2 ) → ( 4 ).

THÀNH TỰU ỨNG DỤNG ƢU THẾ LAI Ở VIỆT NAM 1 / GIỐNG NGÔ RAU LAI LVN23 Giống ngô rau lai LVN23 là giống ngô rau lai tiên phong của Việt Nam do lai đơn từ 2 dòng thuần 244 / 2649 và LV2D có nhiều ƣu điểm : thời hạn sinh trƣởng ngắn, chịu đƣợc tỷ lệ trồng dày, có tỉ lệ 2 – 3 bắp / cây cao, cho hiệu suất không thua kém giống nƣớc ngoài nhƣng có hàm lƣợng chất khô, ptotein, những vitamin C, B1, β – caroten cao hơn hẳn, nhƣ vậy LVN23 có phẩm chất ra tƣơi tốt hơn. Ngoài ra một lƣợng đáng kể thân lá xanh sau khi thu hoạch lõi non là nguồn thức ăn xanh nhiều dinh dƣỡng Giao hàng tốt cho chăn nuôi đại gia súc, đặc biệt quan trọng là quá trình vụ đông thiếu cỏ tƣơi hay cho những vùng chăn nuôi bò sữa. Giá giống ngô LVN23 chỉ bằng 50% giá giống ngô rau nhập nội do vậy đã tiết kiệm chi phí ngoại tệ cho Nhà nƣớc không phải nhập khẩu hàng nghìn USD mỗi năm. LVN23 là giống ngô lai tiên phong của Việt Nam đƣợc lan rộng ra ở những địa phƣơng nhƣ TP.HN, Hƣng Yên, Vĩnh Phúc, Ninh Bìnhtrên hang ngàn ha / năm. Sản phẩm ngô bao tử LVN23 đã đƣợc những công ty xuất nhập khẩu rau quả TP.HN, Hƣng Yên, Vĩnh Phúcđóng hộp xuất khẩu, hoặc đƣợc bán nhƣ rau tƣơi tại chợ và nhà hàng siêu thị ở những thành phố. 2 / GIỐNG LÚA LAI NGHI HƢƠNG 308 Giống lúa lai Nghi Hƣơng 308 ( Nghi Hƣơng 1A x Nghi Khôi ) là giống lúa lai 3 dòng. Thời gian sinh trƣởng ngắn hơn Nhị Ƣu 838 khoảng chừng 2 – 5 ngày ( vụ xuân ) và 6 – 8 ngày ( vụ mùa ). Sinh trƣởng khỏe, đẻ nhánh khá, trổ bông tập trung chuyên sâu, độ thoát cổ bông tốt, chịu rét tốt, chống chiu sâu bệnh khá. Năng suất cao, không thay đổi tƣơng đƣơng Nhị Ƣu 838. Thích hợp gieo cấy trên chân đất từ vàn thấp đến cao. Đây là giống lúa có chất lƣợng cao nhất trong tập đoàn lớn giống lúa lai chất lƣợng đã đƣợc công nhận ở Việt Nam : hạt thon dài, trắng trong, hàm lƣợng dinh dƣỡng cao, cơm mềm, ngon và có hƣơng thơm nhẹ. 3 / GIỐNG LẠC L12 Đƣợc tinh lọc từ tổng hợp lai giữa giống V79 với giống ICGV 87157 có nguồn gốc từ ICRISAT ( * ). Kết hợp những tính trạng của hai giống cha mẹ, L12 thuộc dạng hình thực vật Spanish, lá có dạng hình trứng thuôn dài, màu xanh nhạt, cao cây trung bình ( 40 – 60 cm ), gân mờ, mỏ trung bình, vỏ mỏng dính, hạt to trung bình, vỏ lụa màu hồng sáng. Có thời hạn sinh trƣởng từ 100 – 120 ngày ở những tỉnh phía Bắc, 95 – 100 ngày ở những tỉnh phía Nam. Khối lƣợng 100 hạt trung bình là 52,8 g ; Tỷ lệ hạt trên quả là 76,5 %, số quả chắc trên cây là 12,1. Năng suất trung bình đạt 32,7 tạ / ha ( vụ xuân tại Hoài Đức, Hà Tây ). Năng suất ở những địa phƣơng trong những năm 2000 – 2002 dịch chuyển từ 29 đến 49 tạ / ha : 29 tạ tại TP Hà Tĩnh trong khi giống đối chứng V79 chỉ đạt 23 tạ / ha ( tăng 46,5 % ), 38,7 tạ / ha ở Nghệ An ( đối chứng V79 đạt 23,2 tạ / ha, Sen Lai chỉ đạt 24,3 tạ / ha ). Tại Thanh Hoá vụ xuân năm 2000 đạt hiệu suất cao nhất 49 tạ / ha, tăng 81 % so với giống Sen Lai. Hiện nay giống lai này đã đƣợc trồng trên hàng ngàn ha với ƣu điểm là gieo trồng cho vùng nƣớc trời không cần dữ thế chủ động tƣới tiêu. Cây chịu hạn khá, hiệu suất khá và chất lƣợng hạt tốt. * ICRISAT ( International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics ) : Viện quốc tế điều tra và nghiên cứu cây cối cho những vùng nhiệt đới gió mùa bán khô hạn. 4 / GIỐNG ĐẬU TƢƠNG CAO SẢN DT96 Giống đậu tƣơng DT96 do nhóm tác giả Viện Di truyền Nông nghiệp chọn tạo bằng phƣơng pháp lai hữu tính giữa 2 giống đang thông dụng trong sản xuất là DT90 và DT84. DT96 phối hợp nhiều đặc tính tốt của hai giống này : Chịu nóng tốt nhƣ DT84 và chịu lạnh nhƣ DT90, hiệu suất cao trong cả 3 vụ xuân, hè, đông. Giống này có ƣu việt hơn hẳn DT84 và DT 90 về chất lƣợng hạt thƣơng phẩm và tính kháng chịu sâu bệnh, đặc biệt quan trọng là bệnh rỉ sắt và sƣơng mai. Giống DT96 đã đƣợc Hội đồng Khoa học Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận khu vực hoá năm 2002. Đặc điểm của giống DT96 : Có thời hạn sinh trƣởng ngắn ( 90 – 98 ngày, vụ xuân 98 ngày, vụ hè 96 ngày và vụ đông 90 ngày ), tương thích trồng thuần. Cây cao 45-58 cm, thân có 12 – 15 đốt, sinh trƣởng hữu hạn, phân cành vừa phải, cây gọn, hình dáng đẹp, lá hình tim nhọn, màu xanh sáng, lông nâu. Hoa tím, quả chín màu vàng rơm, số quả chắc trên cây 25 – 35, cao trên 180 quả, tỷ suất quả 3 hạt cao 16-20 %. Khả năng chống đổ khá ; chống những bệnh rỉ sắt, sƣơng mai, đốm nâu vi trùng, lở cổ rễ tốt ; chịu nhiệt tốt và lạnh khá. Hạt màu vàng sáng, rốn hạt trắng, hạt to, khối lƣợng 1000 hạt ≈ 190 – 220 g. Tỷ lệ protein cao : 42,86 %, chất béo : 18,34 %. 5 / GIỐNG CÀ CHUA VT10 Giống cà chua VT10 là giống cà chua lai F1 đƣợc chọn tạo từ tổng hợp lai D8 x D12. Giống ý kiến đề nghị công nhận sản xuất thử và đã đƣợc Hội đồng KHCN Bộ Nông nghiệp và PTNT trải qua tháng 1 / năm ngoái. Giống VT10 thuộc dạng hình sinh trƣởng bán hữu hạn, thời hạn sinh trƣởng 120 – 130 ngày. Cây cao 95-100 cm ; Dạng hình thâm canh, dạng lá cà chua thƣờng., quả chín màu đỏ tƣơi ; quả tròn hơi cao, cùi dày, ít hạt, hàm lƣợng chất khô trong quả đạt > 6,0 %, khối lƣợng 80 – 90 g / quả. Có năng lực chịu bệnh virus xoăn vàng lá, héo xanh vi trùng trên đồng ruộng khá, thích hợp trồng trong vụ đông sớm, đông chính vụ ở đồng bằng sông Hồng và trung du miền núi phía Bắc. Năng suất giống VT10 ƣớc đạt 60 – 65 tấn / ha vụ thu đông và 65 – 67 tấn / ha vụ đông. 6 / GIỐNG DƢA CHUỘT PC4 Giống dƣa chuột lai PC4 là giống lai F1 từ tổng hợp lai DL7 x TL15, đƣợc công nhận là giống vương quốc năm 2008. Giống Dƣa chuột PC4 có thời hạn sinh trƣởng vụ xuân hè 90-95 ngày, vụ thu đông 80 – 85 ngày. Giống cho thu quả rất sớm, sau trồng 35-40 ngày và thời hạn thu quả lê dài 40 – 45 ngày. Cây sinh trƣởng, tăng trưởng khoẻ, thân lá xanh đậm, sai quả, trung bình 13 – 14 quả / cây trong vụ xuân hè và có từ 11-12 quả / cây trong vụ thu đông. Khối lƣợng trung bình quả 120 – 130 g và cho hiệu suất đạt trên 50 tấn / ha vụ xuân hè và 40-45 tấn / ha vụ thu đông. Quả của giống PC4 có dạng hình đẹp, màu vỏ quả xanh đậm, gai quả đen, dài quả 20 – 24 cm khi đo ở đƣờng kính 2,8 – 3,0 cm, cùi dày 1,2 – 1,3 cm giòn, thơm thích hợp cho ăn tƣơi, chế biến muối mặn xuất khẩu. 7 / BÒ LAI SIND Giống bò lai Sind đƣợc lai tạo ở Việt Nam từ những năm 30 của thế kỷ XX, trên cơ sở lai giữa bò cái là bò vàng Việt Nam và bò đực là bò Sind đỏ Pakistan. Tỷ lệ máu của bò lai Sind đổi khác rất lớn giữa những thành viên và do đó mà ngoại hình và sức sản xuất cũng đổi khác tƣơng ứng. U yếm càng tăng trưởng, màu vàng càng đậm thì tỉ lệ máu bò lai Sind càng cao, bò càng tốt. Phân bố rải rác ở nhiều nơi, đặc biệt quan trọng là vùng đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long. Bò lai Sind chịu đƣợc kham khổ tốt, có năng lực chống bệnh tật cao, thích nghi tốt với điều kiện kèm theo khí hậu nóng ẩm. Bò lai Sind có tầm vóc trung bình so với những giống bò ở Việt Nam, hầu hết khỏe mạnh, màu lông vàng hoặc đỏ sẫm. Bò lai Sind có đầu hẹp, trán gồ, tai to cụp xuống, yếm và rốn rất tăng trưởng, u vai nổi rõ, lƣng ngắn, ngực sâu, mông dốc, bầu vú khá tăng trưởng, âm hộ có nhiều nếp nhăn, sinh sản tốt, đẻ con dễ, tính hiền., hầu hết đuôi dài và đoạn chót không có xƣơng. Lông bò màu cánh gián, con đực trƣởng thành nặng 450 – 500 kg, con cháu nặng 320 – 350 kg. Khối lƣợng sơ sinh 20 – 21 kg. Tỷ lệ thịt xẻ 48 – 49 %, tỷ suất thịt tinh 39 %, thớ thịt dày, mềm, thơm ngon .