Bản đồ chính trị thế giới trước, trong và sau Chiến tranh thế giới thứ nhất

Trước chiến tranh thế giới thứ nhất

Những cuộc phát kiến lớn về địa lý vào cuối thế kỷ XV và đầu thế kỷ XVI khởi đầu cho việc xâm lăng thuộc địa. Đi đầu trong cuộc lấn chiếm này là những nước Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Đến giữa thế kỷ XVI hai nước nói trên đã trở thành những cường quốc thuộc địa. Đầu thế kỷ XVII Hà Lan cũng khởi đầu xâm lăng thuộc địa. Từ nữa cuối thế kỷ XVII nước Anh ( nước có nền kinh tế tài chính tăng trưởng nhất lúc giờ đây ) cũng mở màn tham gia cuộc chiến tranh giành giật thuộc địa. Tiếp đó là Pháp và 1 số ít nước Tư bản chủ nghĩa ( TBCN ) khác như Đức, Mỹ, Nhật Bản, Bỉ … cũng tăng cường việc lấn chiếm thuộc địa .Từ cuối thế kỷ XIX những đế quốc Mỹ, Đức lúc bấy giờ chiếm lợi thế về kinh tế tài chính, giữ những vị trí số 1 và số 2 về sản xuất công nghiệp trên thế giới. Lực lượng giữa những đế quốc lớn đã biến hóa, xích míc giữa những nước đó ngày càng trầm trọng và cuộc đấu tranh nhằm mục đích chia lại thị trường thế giới ngày càng trở nên nóng bức. Hai khối đế quốc, một khối do Anh, Pháp, Nga làm nòng cốt và một khối do Đức, Áo – Hung đứng đầu đã hình thành trong thực trạng lịch sử vẻ vang đó .

Chiến tranh thế giới thứ nhất nổ ra

Ngày 1/8/1914, Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ. Cuộc đấu tranh nhằm chia lại thị trường thế giới và phạm vi thống trị giữa các nước đế quốc là nguyên nhân chủ yếu của cuộc chiến tranh này. Cuộc Chiến tranh thế giới
thứ nhất mang tính chất ĐQCN rõ rệt. Trên 30 nước với số dân là 1.5 tỷ người đã bị lôi cuốn vào chiến tranh. Cuối năm 1918, chiến tranh kết thúc với sự thất bại của Đức và các đồng minh của Đức.

Trong khi Chiến tranh thế giới thứ nhất đang diễn biến thì ở Nga cuộc Cách mạng XHCN tháng Mười vĩ đại nổ ra và thành công xuất sắc. Cuộc cách mạng có ý nghĩa lịch sử vẻ vang toàn thế giới này đã mở ra một thời đại mới, thời đại thắng lợi của tư tưởng Mác – Lênin, thời đại sụp đổ của Chủ nghĩa đế quốc ( CNĐQ ). Chiến tranh thế giới thứ nhất và Cách mạng tháng Mười đã lưu lại quá trình thứ nhất cuộc tổng khủng hoảng của CNTB. Những đổi khác to lớn khởi đầu diễn ra trên bản đồ chính trị thế giới .

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất

Sau khi chiến tranh chấm hết, Hội nghị Hòa bình được triệu tập ở Vecxây ( gần Pari, Hà Nội Thủ Đô nước Pháp ). Hệ thống hòa ước Vecxây được ký kết. Những nước thua trận chịu khá nhiều thiệt thòi, còn những nước thắng trận, đặc biệt quan trọng là Anh và Pháp được hưởng nhiều quyền hạn. Đức mất hàng loạt thuộc địa của mình. Các thuộc địa của Đức ở châu Phi theo nghị quyết của Hội Quốc Liên thuộc quyền ủy trị của Anh, Pháp, Bỉ và Liên bang Nam Phi. Các thuộc địa của Đức ở châu Đại Dương hầu hết thuộc quyền ủy trị của Nhật. Đức phải trả lại cho Pháp hai tỉnh Anđat và Loren mà Đức đã chiếm từ cuộc chiến tranh Pháp – Phổ ( 1870 – 1871 ), mặt khác phải nhượng vùng Xa cho Pháp trong thời hạn 15 năm .

Ngoài ra, Đức còn phải trả lại cho Bỉ, Đan Mạch và Ba Lan một số vùng đất đai mà trước đây Đức chiếm và sáp nhập vào lãnh thổ của mình. Diện tích nước Đức so với trước chiến tranh giảm đi 1/3. Nước Ba Lan sau chiến
tranh đã có một lối hẹp thông ra biển Ban Tích. Nhưng năm 1917 – 1918, các nước Ba Lan, Phần Lan và các nước giáp biển Ban Tích (Extônia, Latvia, Litva) nguyên là các bộ phận lãnh thổ của đế quốc Nga trước đây đã trỏ
thành các nước cộng hòa tư sản. Lợi dụng lúc nước Nga Xô Viết gặp phải muôn vàn khó khăn, nhà nước Địa chủ tư sản Ba Lan đã cho quân chiếm đóng miền Tây Ukraina và miền Tây Belarus, còn Rumani thì chiếm miền
Betxarabi (thuộc Mondavia) và miền Bắc Bukovina (thuộc Ukraina).

Tại miền Trung Âu, đế quốc Áo – Hung tan rã và những vương quốc mới đã sinh ra là Tiệp Khắc, Áo, Hungari. Trên miền Tây bán đảo Bancăng, nước Nam Tư cũng đã Open trên cơ sở sự thống nhất chủ quyền lãnh thổ giữa Serbia và một số ít vùng đất đai của người Slavơ tại miền Nam đế quốc Áo – Hung trước đây .

Bungari là đồng minh trong chiến tranh của Đức, ở vào địa vị nước thua trận nên đã bị cắt một phần đất phía nam cho Hy Lạp, do đó không còn lối thông ra biển Angiê nữa.

Đê quốc Ôttôman mà trung tâm là Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã suy yếu từ thế kỷ XVII nay sụp đổ hoàn toàn. Là nước thua trận, Thổ Nhĩ Kỳ mất toàn bộ các thuộc địa cũ của mình. Những thuộc địa này ở châu Phi, Trung Cận Đông
được chuyển giao cho Anh và Pháp dưới hình thức đất đai ủy trị. Bị quân đội nước ngoài chiếm đóng, đứng trước nguy cơ trở thành thuộc địa của CNĐQ nhưng cuộc Cách mạng Tư sản Thổ Nhĩ Kỳ (1923) đã cứu nước này thoát
khỏi nguy cơ đó và Thổ Nhĩ Kỳ trở thành nước cộng hòa tư sản.

Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Anh và Pháp có thêm thời cơ để lan rộng ra hơn nữa những mạng lưới hệ thống thuộc địa của mình, vì hầu hết những thuộc địa trước kia của nước Đức được Hội Quốc Liên giao cho hai nưóc này quản lý .

Hội Quốc Liên là một tổ chức quốc tế ra đời năm 1919. Tổ chức này theo quy định có nhiệm vụ ngăn ngừa chiến tranh, duy trì hòa bình trên thế giới, nhưng trên thực tế đã trở thành công cụ bảo vệ những thành quả mà các
nước thắng trận đã giành được trong chiến tranh, là công cụ để củng cố các hệ thống thuộc địa của các đế quốc Anh và Pháp.

Việc phân loại lại thế giới trên cơ sở mạng lưới hệ thống hòa ước Vecxây mang đặc thù trong thời điểm tạm thời. Mâu thuẫn giữa mạng lưới hệ thống XHCN và hộ thống TBCN không ngừng tăng lên. Liên Xô, nước XHCN tiên phong trên thế giới ngày càng trở nên vững mạnh. Trong khi đó, mạng lưới hệ thống TBCN thế giới những mối xích míc, kể cả xích míc giữa những nước thắng trận và những nước bại trận ngày càng nóng bức. Cuộc khủng hoảng kinh tế lớn 1929 – 1933 làm suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng nền kinh tế tài chính nhiều nước tư bản và làm cho mạng lưới hệ thống TBCN thế giới thèm suy yếu .

Được sự giúp đỡ của Hoa Kỳ và các nước phương Tây, chủ nghĩa quân phiệt Đức nhanh chóng được phục hồi, tiềm lực kinh tế và quân sự của nước này ngày càng được tăng cường. Sau khi chế độ phát xít Hitle được thiết lập
(1933) nước Đức ngày càng lộ rõ ý đồ đòi chia lại thị trường thế giới một lần nữa và đẩy mạnh việc chuẩn bị chiến tranh thế giới mới.

Trục Beclin – Rôma – Tôkyô được xây dựng và sau đó không lâu, những nước phát xít Đức, Ý, Nhật mở màn triển khai lấn chiếm đất đai 1 số ít nước. Ở miền Viễn Đông châu Á, ngay từ năm 1931 Nhật đã chiếm miền Đông Bắc của Trung Quốc và đến năm 1937 lan rộng ra cuộc chiến tranh xâm lược nước này. Năm 1935, quân đội phát xít Ý lấn chiếm Êtiôpia. Năm 1939, Ý tiến công Anbani. Bọn phát xít Hitle ngày càng tăng cường những hành vi xâm lược, năm 1938 thôn tính nước Áo, năm 1939 chiếm đóng nước Tiệp Khắc và tỉnh Claipct của Litva .Nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới ngày càng tăng và trên thực tiễn, việc phân loại lại thị trường thế giới giữa những nước đế quốc đã khởi đầu .Phần tiếp theo : Bản đồ chính trị thế giới trong và sau chiến tranh thế giới thứ hai

Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Đồ