Cồng chiêng trong đời sống tâm linh của người Thổ

Dân tộc Thổ ở Nước Ta, ( Người Thổ có những tên gọi khác như Kẹo, Mọn, Cuối, Họ, Đan Lai, Ly Hà, Tày Pọng, Con Kha, Xá Lá Vàng … ), lúc bấy giờ sống tập trung chuyên sâu hầu hết tại những huyện : Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Tân Kỳ và thị xã Thái Hoà ( Nghệ An ) ; Như Xuân, Thường Xuân ( Thanh Hoá ) và một số ít nơi khác. Nhiều thôn làng ở những huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa và Nghệ An vẫn giữ được những nét văn hóa truyền thống rực rỡ như : phục trang truyền thống lịch sử, làn điệu dân ca, dân vũ .

Biểu diễn công chiêng dân tộc bản địa Thổ ( Nghệ An ). ( Ảnh Que huong )

Trong đó cồng chiêng luôn giữ một vị trí quan trọng và thiêng liêng trong đời sống văn hóa truyền thống, ý thức của họ. Xưa kia, bà con dân tộc bản địa Thổ ở những thôn làng của Nghệ An, Thanh Hóa thường lập làng giữa chốn núi rừng rậm rạp ( với mỗi làng chỉ có khoảng chừng 10 hộ ), khi có thú dữ về phá phách họ thường đem cồng chiêng ra đánh. Nghe tiếng cồng chiêng thú dữ lo ngại chạy một mạch về rừng sâu. Từ đó, âm thanh cồng, tiếng chiêng vang lên như thể một thứ vũ khí để chống lại thú dữ và xua đuổi tà ma. Lâu dần, bà con thường mang cồng, chiêng ra đánh rồi hát cho nhau nghe những điệu ví, câu hò, những làn điệu dân ca Thổ … dưới ánh trăng rằm sáng vằng vặc sau những ngày thao tác mệt nhọc trên nương rẫy .

Bộ cồng chiêng được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng người Thổ. Cồng chiêng được xem như một vật thiêng, là sợi dây nối kết giữa người trần và các đấng linh thiêng, là nơi gửi gắm những tâm tư tình cảm, gắn bó mật thiết trong cuộc sống tâm linh của đồng bào Thổ.

Ngày nay, cứ vào những dịp lễ tết, lễ mừng lúa mới hay lễ xuống đồng, bà con dân tộc bản địa Thổ lại mở hội cồng chiêng. Thường vào những ngày đầu năm của tết nguyên đán bà con lại chọn làm ngày đẹp để tổ chức triển khai hội cồng chiêng với mong ước xua đuổi tà ma, cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa, nhà nhà đủ cái ăn, cái mặc, làng bản yên vui …

Không khí lễ hội trở nên rộn ràng tươi vui khi tiếng cồng chiêng hòa lẫn với tiếng hát và tiếng hò reo cổ vũ cho những thành viên tham gia các trò chơi. Chị Trương Thị Ly ở xã Nghĩa Xuân, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An, chia sẻ: “Âm nhạc của dân tộc Thổ rất rộn ràng. Bản thân tôi khi nghe tiếng cồng chiêng tại các lễ hội là muốn hòa mình vào những âm thanh này.”

Dàn cồng chiêng của đồng bào dân tộc bản địa Thổ có 4 chiếc được treo thứ tự từ trái sang phải trên một giá đỡ. Lần lượt từ trái sang phải và chiếc ở đầu cuối to nhất gọi là cồng mẹ. Theo nghệ nhân Lê Thị Dung ở làng Thắng Sơn, xã Yên Lễ huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa, cồng chiêng dân tộc bản địa Thổ thường thường do người phụ nữ đánh : ” Trai gái đi chơi ở liên hoan, theo phong tục của dân tộc bản địa Thổ thì nữ đánh chiêng, còn phái mạnh đánh trống. Ngày vui hay những liên hoan đều đánh đánh cồng chiêng, qua đó, lưu truyền cho con cháu truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa mình. ”

Chị Trương Thị Lưu, xã Nghĩa Mai, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An, là một người nhớ nhiều bài hát giao duyên và đánh cồng chiêng hay nhất ở làng Cáo. Ngay từ khi mới lên ba, lên bốn tuổi chị đã được bố mẹ bồng đi xem hội cồng chiêng của làng, đến 5-6 tuổi bắt đầu học đánh. Và đến năm 14 tuổi chị đã đánh thành thạo các bài chiêng của dân tộc. Theo chị Lưu chơi cồng chiêng Thổ không khó lắm, nhưng không phải ai cũng chơi được bởi  nó có nhiều nhạc điệu khác nhau: 

” Đánh chầm chậm gọi là cồng tư. Cồng tư đánh chậm là khi người múa nhịp điệu lăng vông, nhẹ nhàng về nhịp điệu. Sau đó chuyển đến cồng xẩm. Cồng xẩm đánh nhanh, uyển chuyển như điệu nhạc rốc như nhảy bốc. Sau là đến điệu cồng ba, điệu này cũng bốc lắm, gọi gần bằng hiphop rồi. Cồng chiêng dùng làm nhạc cho cả ngày cưới, ngày giỗ tổ hoặc những ngày mừng lão. Những ngày này, mái ấm gia đình nào tổ chức triển khai cũng đều rất vui, đông người đến chơi và tiếng cồng chiêng này vọng xa lắm. Mọi người hoàn toàn có thể chơi thâu đêm. ”
Mỗi bản nhạc cồng chiêng được cho một sự kiện quan trọng trong hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa Thổ. Cồng chiêng còn là lời tâm tình của lòng người với trời đất, với núi rừng, những lời tâm sự của những đôi trai gái tìm duyên để hát đối đáp với nhau. Qua những cuộc hát đó biết bao đôi trai gái người dân tộc bản địa đã nên duyên vợ chồng .
Trải qua bao thăng trầm chống chọi với bao thiên tai thú dữ, đến nay đồng bào Thổ vẫn bảo tồn được tiếng cồng chiêng trong đời sống văn hóa truyền thống tâm linh ; góp thêm phần phong phú truyền thống văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của hội đồng những dân tộc bản địa Nước Ta. / .

Source: https://thevesta.vn
Category: Tâm Linh