Wikia Đạo Mẫu Việt Nam Có Từ Bao Giờ, Bí Ẩn Đạo Mẫu Ở Việt Nam
Đang xem : đạo mẫu việt nam có từ khi nào
1. Các ghi chép
Những tài liệu văn bản ghi chép về các Thánh Mẫu thường xuất phát từ thần thoại, huyền thoại, truyện kể dân gian và đồng thời cũng có hiện tượng ngược lại là huyền thoại hóa, dân gian hóa các văn bản thần thần tích, thần phả. Các truyện kể dân gian về 3 vị thánh mẫu: Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải lưu truyền trong dân gian khá phong phú, sau này một số được ghi chép lại trong các sách cổ như Việt điện u linh, ngoài ra còn có các truyện kể dân gian khác về các vị nữ thần được các sách sau này tập hợp và ghi chép lại.
Cùng với việc sưu tầm, một số ít tác giả là những tri thức nho học thời phong kiến đã thực thi ghi chép lại và sáng tác thêm những lịch sử một thời, truyền thuyết thần thoại đã được sưu tầm ghi chép từ trước và thậm chí còn là sáng tác thêm cho tương thích tư tưởng lễ giáo thời kỳ đó. Từ thời Hậu Lê, đã có những việc như vậy nhằm mục đích ship hàng cho việc phong thần của những vị vua với hai trường hợp nổi bật với những ghi chép-sáng tác về Thánh Mẫu Liễu Hạnh ở miền bắc Nước Ta của Nguyễn Công Trứ, Đoàn Thị Điểm và trường hợp thứ hai là về Thiên Y A Na ở nam Trung Bộ Nước Ta của Phan Thanh Giản. Cũng có một nguồn tư liệu khác được dân gian sáng tác từ những lịch sử một thời, truyền thuyết thần thoại và thậm chí còn là những truyện, thơ về những Thánh Mẫu. Đó là những bài hát văn ở Mẫu Tam phủ Tứ phủ với phần cốt lõi của những bài hát văn là lai lịch, sự tích những vị thần, nhất là những Thánh Mẫu .
Các khu công trình nghiên cứu và điều tra tiên phong về Nữ thần, Mẫu thần ở Nước Ta đều là những khu công trình của những nhà khoa học người Pháp như Parmenties, Maspero, Durand, Simond và sau đó là những nhà khoa học người Việt như Nguyễn Văn Huyên, Đào Tỉnh Thái Bình, …
Từ thập niên 1990, nhất là sau hội thảo chiến lược vương quốc về Thánh Mẫu do Viện nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống Nước Ta tổ chức triển khai tại Văn Miếu ( TP. Hà Nội ), không khí học thuật tương quan tới tín ngưỡng thờ Mẫu nói riêng và tín ngưỡng dân gian nói chung diễn ra sôi động, hàng loạt tác phẩm, khu công trình nghiên cứu và điều tra đã được công bố .
Từ những nghiên cứu và điều tra tổng hợp, những nhà nghiên cứu đã hệ thống hóa được việc tôn thờ Mẫu ở Nước Ta trên cả phương diện đồng đại và lịch đại. Về phương diện lịch đại, tín ngưỡng thờ Mẫu Nước Ta được hình thành và tăng trưởng trên nền thờ Nữ thần và Mẫu thần địa phương, rồi tiếp thu những ảnh hưởng tác động của Đạo giáo Trung Quốc để đạt đến đỉnh điểm là đạo thờ Mẫu Tam phủ Tứ phủ. Tới thế kỷ 17-18, khi mẫu Tam phủ Tứ phủ đã được hình thành và tăng trưởng thì nó lại Tam phủ, Tứ phủ hóa tục thờ Nữ thần, Mẫu thần .
Về phương diện đồng đại, đạo Mẫu theo chân người Việt di cư vào phương nam trong quy trình nam tiến. Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt đã giao thoa, tiếp biến với những tục thờ Mẫu của người Chăm, người Khmer, người Lào từ đó tạo nên những dạng thức địa phương của Tín ngưỡng thờ Mẫu Nước Ta ở ba miền Bắc bộ, Trung bộ và Nam bộ .
2. Các dạng thức thờ Mẫu
– Thờ Mẫu ở Bắc bộ
Bắt nguồn từ tục thờ Nữ thần có nguồn gốc rất lâu rồi từ thời tiền sử, tới thời phong kiến 1 số ít Nữ thần đã được cung đình hoá và lịch sử hoá để thành những Mẫu thần tương ứng thời kỷ từ thế kỷ 15 trở về trước với việc phong thần của nhà nước phong kiến, hình thức thờ Mẫu thần với những tên tuổi như Quốc Mẫu, Vương mẫu, Thánh Mẫu như hiện tượng kỳ lạ thờ Âu Cơ, Ỷ Lan, Mẹ Thánh Gióng, Tứ vị Thánh nương, …
Từ khoảng chừng thế kỷ 15 trở đi, hình thức thờ mẫu Tam phủ, Tứ phủ được định hình và tăng trưởng mạnh, đây cũng là thời kỳ Open những nhân vật như Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Cô Đôi Thượng Ngàn, … với những nghi thức tác động ảnh hưởng từ Đạo giáo .
– Thờ Mẫu ở Trung Bộ
Dạng thức thờ Mẫu này hầu hết ở khu vực nam Trung bộ, đặc trưng cơ bản của dạng thức thờ Mẫu ở đây là tín ngưỡng thờ Mẫu không có sự hiện hữu của mẫu Tam phủ, Tứ phủ mà chỉ có hình thức thờ Nữ thần và Mẫu thần. Hình thức thờ Nữ thần như thờ Tứ vị Thánh nương, Bà Ngũ Hành và hình thức thờ Thánh Mẫu như thờ Thiên Y A Na, Po Nagar .
– Thờ Mẫu ở Nam bộ
So với ở Bắc Bộ, tục thờ Nữ thần và Mẫu thần có sự phân biệt nhất định với bộc lộ rõ ràng là trải qua tên gọi và xuất thân của những vị thần thì ở Nam Bộ sự phân biệt giữa hình thức thờ Nữ thần và Mẫu thần ít rõ ràng hơn, hiện tượng kỳ lạ này được lý giải với nguyên do Nam Bộ là vùng đất mới của người Việt, khi di cư vào đây họ vừa mang những truyền thống cuội nguồn tín ngưỡng cũ lại vừa đảm nhiệm những giao lưu tác động ảnh hưởng của dân cư sinh sống từ trước tạo nên bức tranh không chỉ phong phú trong văn hoá mà còn cả trong tín ngưỡng .
Những Nữ thần được thờ phụng ở Nam Bộ như Bà Ngũ Hành, Tứ vị Thánh nương, Bà Thuỷ Long, Bà Chúa Động, Bà Tổ Cô, … và những Mẫu thần được thờ phụng như Bà Chúa Xứ, Bà Đen, Bà Chúa Ngọc, Bà Thiên Hậu, …
3. Các trung tâm thờ Mẫu
– TP.HN : Phủ Tây Hồ, Đền Quan Tam Phủ, đền Rừng, đền Lừ, đền An Thọ, đền Bà Kiệu, đền Liên Hoa, Đền Sét …
– Hà Nam : Đền Lảnh Giang ( Duy Tiên ) ,
– Tỉnh Nam Định : Phủ Dầy, Phủ Quảng Cung ( Yên Đồng, Ý Yên ), …
– Tỉnh Ninh Bình : đền Dâu, đền Quán Cháo, phủ Đồi Ngang, phủ Châu Sơn, đền Cô Đôi Thượng Ngàn, …
– Tỉnh Lào Cai : Đền thờ ông Hoàng Bảy ở Bảo Hà .
– Nghệ An : Đền thờ ông Hoàng Mười .
– thành phố Hà Tĩnh : Đền thờ ông Hoàng Mười .
– Huế: Điện Hòn Chén.
Xem thêm : 12 Cung Hoàng Đạo Nữ Tháng Sinh, Ngày Sinh 12 Cung Hoàng Đạo Chuẩn Xác Năm 2020
– Tỉnh Thái Bình : Đền Tiên La thờ Chầu Bát Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải
4. Tam phủ và Tứ phủ
Tam phủ vàTứ phủ là một tín ngưỡng nằm trong tín ngưỡng thờ Mẫu Nước Ta. Tam phủ gồm có :
– Thiên phủ ( miền trời ) : mẫu đệ nhất ( mẫu Thượng Thiên ) quản lý khung trời, làm chủ những thế lực mây mưa, gió bão, sấm chớp .
– Nhạc phủ ( miền rừng núi ) : mẫu đệ nhị ( mẫu Thượng Ngàn ) trông coi miền rừng núi, ban phát của cải cho chúng sinh .
– Thuỷ phủ ( miền sông nước ) : mẫu đệ tam ( mẫu Thoải ) trị vì những miền sông nước, giúp ích cho nghề trồng lúa nước và ngư nghiệp .
– Địa phủ ( miền đất ) : mẫu đệ tứ ( mẫu Địa Phủ ) quản lí vùng đất đai, là nguồn gốc cho mọi sự sống .
Tứ phủ được thờ tại hầu hết những chùa chiền ở miền Bắc Nước Ta. Tại điện Hòn Chén ở Huế, Thiên Y A Na, nguyên là một nữ thần của người Chăm, được nhập vào mạng lưới hệ thống tứ phủ và thờ làm Mẫu Thiên. Trong khi đó, nhiều tài liệu cho rằng ở miền Bắc, Mẫu Thiên lại là Liễu Hạnh Công chúa .
Tứ phủ là khái niệm thường được đi liền với tam phủ – mạng lưới hệ thống ba vị mẫu đệ nhất, đệ nhị, và đệ tam ( không gồm có mẫu đệ tứ ). Có tài liệu cho rằng mạng lưới hệ thống tứ phủ được thiết kế xây dựng từ tam phủ cộng thêm mẫu Liễu. Tuy nhiên, do những tín ngưỡng Nước Ta hầu hết chỉ được gìn giữ từ đời sang đời khác qua những hình thức truyền khẩu mà không có tài liệu rõ ràng và ít được nghiên cứu và điều tra. Do đó có sự phong phú tùy theo từng vùng, và chúng được lý giải theo nhiều hướng khác nhau .
Wikia Đạo Mẫu Nước Ta Có Từ Bao Giờ, Bí Ẩn Đạo Mẫu Ở Nước Ta 4
Tam tòa Thánh Mẫu .
Ở đồng bằng Bắc bộ có một mô hình Thờ Mẫu rất độc lạ và đang sống sót khá thông dụng so với người dân ở đây, đó là tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ – Tứ phủ. Các vị Mẫu trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ – Tứ phủ gồm có : Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Thiên ( có lúc như nhau với Mẫu Liễu Hạnh ), Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải và Mẫu Địa .
Trong tâm thức người dân, từ thời xưa đã có sự tôn thờ người mẹ. Mẹ đem lại cho ta chỗ dựa bằng tấm lòng, vào cánh tay của mẹ. Trong rừng sâu những con thú rất dữ tợn, bạo tàn mà vẫn vâng lời mẹ Núi. Sóng, gió hoàn toàn có thể hung ác nhưng phải nghe theo lời mẹ Biển. Từ đó sinh ra sự tôn thờ mẹ Rừng, mẹ Nước. Đã có hai mẹ của Rừng và Nước, vậy tại sao lại không có mẹ của Trời và đã Open thêm mẹ của Trời. Bà mẹ của Trời với tính năng quản trị cõi Thiên .
Các bà mẹ trên từ từ được ghép cho những lịch sử một thời, sự tích để rồi những “ mẹ ” trở thành Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Thiên, người ta dành cho mỗi bà một phủ, một tòa riêng. Tam tòa ở đây hoàn toàn có thể hiểu theo ba cõi Trời, Non, Nước. Vì thế Open tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ – Tam tòa Thánh Mẫu. Đây là thế giới quan dân giã của người Việt từ thời hoang sơ .
Khi có thêm một phủ mới là Địa phủ thì Tam phủ biến thành Tứ phủ, nhưng không rõ có từ khi nào .
Từ khi Open “ Mẫu ” quản lý từng miền ngoài hành tinh hình thành thì bản thân nó đã tiềm ẩn những tác nhân về ngoài hành tinh luận nguyên sơ thêm vào đó là những niềm tin. Từ đó những điện thờ được dựng lên ( có nơi gọi là Tòa ) và dần được sắp xếp thành mạng lưới hệ thống và gọi đó là tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ – Tứ phủ hay Tam tòa tứ phủ .
“ Mẫu ” có thế lực phát minh sáng tạo ngoài hành tinh duy nhất, nhưng lại hóa thân thành Tam vị, Tứ vị Thánh Mẫu quản lý những miền khác nhau của thiên hà : Thiên Phủ ( miền trời ), Địa Phủ ( miền đất ), Thoải Phủ ( Thủy Phủ – miền sông biển ), Nhạc Phủ ( miền rừng núi ). Đứng đầu mỗi Phủ là một vị Thánh Mẫu tương ứng với : Mẫu Thượng Thiên – quản lý Thiên Phủ ; Mẫu Địa ( địa Tiên Thánh Mẫu ) – quản lý Địa Phủ ; Mẫu Thoải – quản lý Thoải Phủ và Mẫu Thượng Ngàn – quản lý Nhạc Phủ. Các Mẫu quản lý những miền ngoài hành tinh có nhiều thần thoại cổ xưa, lịch sử một thời khác nhau .
Trong quy trình đổi khác, tăng trưởng từ thờ Mẫu đến Mẫu Tam phủ rồi Tứ phủ, tất cả chúng ta chú ý quan tâm tới quá trình từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18, xã hội luôn có những dịch chuyển. Cuộc sống của nhân dân vô cùng khó khăn vất vả, cạnh bên đó sự không không thay đổi là thực trạng chung cho đời sống của mọi những tầng lớp xã hội. Từ những nguyên do trên, người ta mong có một sức mạnh kỳ diệu để giải phóng con người ra khỏi chính sách phong kiến đang suy yếu, một xã hội rối loạn và những cuộc khởi nghĩa nông dân triền miên. Vì thế, họ cần có một Mẫu nữa, Mẫu này phải ở cõi nhân sinh mà sự hiện hữu của bà ở khắp mọi nơi, mang tính phổ quát và thân mật với những con người và họ mong ước có một nhân vật Thánh Mẫu có thân phận như một người phụ nữ thông thường .
Vào khoảng thế kỷ 16, vừa là nhu cầu phát triển nội tại của thứ tín ngưỡng thờ Mẫu có từ trước, vừa là khát vọng của quần chúng nhân dân, vì thế tín ngưỡng thờ Mẫu bản địa Việt Nam đã thờ thêm một “Mẫu” mang tính phổ biến đó là Mẫu Liễu Hạnh – quan niệm dân gian thường coi Bà là hóa thân, thậm chí đồng nhất với Mẫu Thượng Thiên (vì bà là con gái của Ngọc Hoàng Thượng Đế) và có lúc là Mẫu Địa.
Xem thêm : Cách Làm Dừa Khô Ngon, Giòn Tan Và Đơn Giản Ngay Tại Nhà, Cách Làm Dừa Khô Ăn Với Chè — Tối Nay Ăn Gì
Mẫu Liễu Hạnh Open ở thế kỷ 16, nhưng cho đến nay : “ Chưa có tài liệu đúng mực để khẳng định chắc chắn Tứ phủ có từ khi nào ”. Cũng hoàn toàn có thể từ Tam phủ chuyển sang Tứ phủ là sự bộc lộ tư duy trong dân gian, từ Tam phủ lên Tứ phủ cho rất đầy đủ về thiên hà .
Source: https://thevesta.vn
Category: Giải Trí
