Nhiều người dân đang “mù mờ” về tâm linh – Báo Công an Nhân dân điện tử

Đầu năm lại nóng câu chuyện vấn nạn ở lễ hội, dâng sao giải hạn ở  các đền chùa. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ về vấn đề này, hy vọng góp một tiếng nói giúp mọi người hiểu rõ hơn về niềm tin “tâm linh” mà họ đang theo đuổi.

– Đầu năm lại nói đến câu truyện liên hoan và có vẻ như năm nào tất cả chúng ta cũng phải đối lập với những vấn nạn nhức nhối của tiệc tùng đầu năm, chen lấn, xô đẩy, tranh dành nhau ấn ( Đền Trần ), cướp phết, cướp chiếu để lấy may … Theo ông, vì sao nhận thức của người dân vẫn không đổi khác và vấn nạn vẫn tiếp nối mỗi khi mùa liên hoan đến ?
+ Tiêu cực liên hoan có nhiều biểu lộ và nguyên do. Biểu hiện là ách tắc giao thông vận tải, chen lấn xô đẩy, đấm đá bạo lực tranh giành, rượu bia cờ bạc, chặt chém, trộm cắp … đặc biệt quan trọng là mê tín dị đoan mê muội. Nguyên nhân thì có nhiều : thứ nhất là lượng người đổ về những tiệc tùng quá đông vì dân số ngày càng tăng, giao thông vận tải thuận tiện … tạo nên sự lộn xộn đến mức không trấn áp được ; thứ hai là việc làm tổ chức triển khai và ngữ cảnh tiệc tùng không chu đáo và cụ thể ; thứ ba là tâm thế con người thấm đẫm mặt trái của kinh tế thị trường, lòng tham bùng nổ, giá trị đảo lộn ; thứ tư là sự mê tín dị đoan ngày càng lan tỏa, sự rủi may ngày càng thông dụng trong một xã hội đang vặn mình lấy tăng trưởng làm cứu cánh …

Chen chúc nhau đi chùa là cảnh tượng phổ biến đầu năm.

Còn vấn đề nhận thức của nhân dân thì muôn đời vẫn vậy, có người thế này và có người thế khác, xã hội nào cũng vậy thôi. Đừng trách nhân dân .
– Phải chăng, tâm thế của người đi liên hoan giờ đây đã khác, họ không phải đi để tò mò, thưởng thức mà cầu cạnh, xin xỏ. Họ mê tín dị đoan và mê muội trong niềm tin tâm linh ?
+ Tâm thế con người nói chung cũng có nhiều dịch chuyển. Cuộc cạnh tranh đối đầu coi sự phong phú là đỉnh điểm của niềm hạnh phúc đẩy con người vào Tham – Sân – Si, vào guồng quay chóng mặt mưu cầu phong phú mặc kệ những giá trị cao quý khác. Đó là mảnh đất cho mê tín dị đoan mê muội tăng trưởng. Không tin được vào sự quy củ, ngăn nắp của chế định xã hội thì họ bấu víu vào thần phật, ma quỷ, cầu xin những điều ảo tưởng. Đó là nguồn gốc tạo nên những tâm thức xấu đi .
– Vậy theo ông, gốc gác của những tiệc tùng rất lâu rồi như thế nào ?
+ Đọc những tài liệu, miêu tả qua những sách du ký của người phương Tây khi họ tiếp xúc với nước ta vào thế kỷ XVII – XVIII, hoặc những ghi chép nhân học đầu thế kỷ XX thì ta thấy một xã hội cuối thời phong kiến lỗi thời, mê muội, hèn kém và u buồn. Xem ảnh chụp những tiệc tùng như ở Yên Sở, Phù Đổng, đến cả triều đình Huế … ta cũng thấy được sự xác xơ, rệu rã của đời sống xã hội .

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hùng Vĩ.

Nghiên cứu những bản ghi dân tục được Viễn Đông bác cổ lưu giữ từ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX thì ta thấy thương tâm đến kỳ lạ. Đừng tô hồng quá khứ mà phủ định hiện tại. Chỉ có điều, ta lọc lấy trong đó những giá trị tích cực, đồng cảm nó để bảo tồn lấy những giá trị mà tăng trưởng nó tốt đẹp hơn .
Những gì thời xưa hèn nhát thì phải vượt qua mà kiến thiết xây dựng những giá trị tốt đẹp hơn trong ngày này. Hôm nay sẽ là rất lâu rồi của trăm năm sau. Bất cứ thời đoạn nào trong lịch sử vẻ vang cũng sẽ tạo nên những giá trị cho tương lai. Ngày nay lại phải càng như thế khi điều kiện kèm theo sáng sủa hơn nhiều rồi. Tôi vững tin như vậy .
– Ông có cảm nghĩ như thế nào về việc đầu năm, người dân chen nhau đi lễ chùa, dâng sao hóa giải ?
+ Tôi tìm trong những từ điển tương quan tới Phật giáo thì chưa thấy có khái niệm ” hóa giải “. Nó có lẽ rằng thuộc đạo giáo Trung Hoa chăng mà nhà chùa tất cả chúng ta kiêm nhiệm làm luôn vì nhu yếu tín ngưỡng của dân chúng. Tín ngưỡng được thực hành thực tế thành lễ nghi ở 1 số ít chùa Bắc Bộ này được thực thi rôm rả, mà thực ra chỉ là mê tín dị đoan mà thôi .

Chen nhau tranh cướp chiếu để sinh con trai ở lễ hội Đúc Bụt.

Trên quốc gia ta, nhiều nơi không làm nghi lễ này và trên quốc tế lại càng nhiều nơi không làm. Chả nhẽ ở những nơi đó, sao La Hầu hay Kế Đô chiếu cho họ lụn bại đi hết cả sao ? Họ vẫn sống, vẫn mưu cầu niềm hạnh phúc và văn minh rất tăng trưởng. Ông cha thời xưa dạy rằng, ” vô thư vô sách, quỷ thần bất trách “. Trót tin thì làm cho yên lòng, chỉ được một phần tâm ý thôi .
– Câu chuyện dâng sao hóa giải của khắp những chùa, mà nổi bật là tổ đình Phúc Khánh đặt ra thắc mắc, phải chăng đang có sự trục lợi tâm linh ? Theo ông, thực ra của việc dâng sao hóa giải là như thế nào. Nhiều quan điểm cho rằng, nhà chùa không có vai trò trong việc thực thi dâng sao hóa giải ?

+ Vấn đề là ở chỗ “buôn thần bán Phật” là chính. Hai chữ “tâm linh” phổ biến gần 30 năm nay, tạo thành một khái niệm mù mờ nhất và dễ bị lợi dụng nhất. Trong các từ điển Hán Việt, nó dùng để chỉ trí tuệ mẫn tiệp của con người, con dùng dịch tiếng Tây thì nó chỉ các chuyện hồn ma bóng quỷ, như “văn học tâm linh” chẳng hạn, một trào lưu nghệ thuật ngôn từ.

Còn ở ta, nghĩa nó nghe mơi mới, thiêng thiêng, là lạ và túm vào một bị, trong đó mọi tín ngưỡng, mê tín dị đoan, đồng bóng, mê muội, thiêng liêng hòa trộn với nhau. Chính sự mù mờ ” tâm linh ” đó, nhiều người, nhiều nhóm đã trục lợi tín ngưỡng, làm giàu mà phần nhiều nằm ngoài mọi truy thuế kiểm toán, thuế má cũng như quản trị kinh tế tài chính nhà nước. Họ có ” tâm linh ” chống sống lưng .
– Theo ông, vai trò của Giáo hội Phật giáo Nước Ta trong vấn đề này như thế nào ?
+ Giáo hội Phật giáo có những người phản đối trục lợi tín ngưỡng, có những lao lý, những khuyến nghị. Nhưng đạo cũng như đời, khi thực hành thực tế thì nó phức tạp, tốt xấu lẫn lộn. Trong giới sư sãi cũng có nhiều người chân tu nhưng cũng có quyền lợi nhóm, quyền lợi cá thể xung khắc kinh khủng .
Gần đây, báo chí truyền thông đã phải lên tiếng 1 số ít trường hợp. Không ít lần tôi gặp những người tu hành, vừa kể sự tình vừa tức tưởi khóc vì bị chèn ép, thậm chí còn bị dùng đấm đá bạo lực xúc phạm thân thể. Nhiều khi biết rõ câu truyện mà không tương hỗ được. Thật tội tình .

Biển người dâng sao giải hạn ở chùa Phúc khánh.

– Đã đến lúc tất cả chúng ta cần đưa ra một bộ quy tắc ứng xử về đi chùa, tham gia tiệc tùng hay không thưa ông ? Và nếu có, tất cả chúng ta sẽ trấn áp nó ra làm sao ?
+ Rất nhiều chùa, cũng như trường học, cơ quan có những pháp luật hành vi ứng xử khi đi lễ chùa và ghi hẳn thành bảng lớn, nhưng nhiều người không có thói quen đọc và thực hành thực tế những lao lý đó. Nếu chùa là di tích lịch sử văn hóa truyền thống lịch sử vẻ vang thì chính quyền sở tại cần có pháp luật hợp với pháp luật về di tích lịch sử, di sản văn hóa truyền thống và phải bộc lộ sự quản trị nhà nước của mình .
Những chùa khác thì nên theo những giới luật tôn giáo mà pháp luật hoặc khuyến nghị. Vấn đề là tuyên truyền và có động tác nhắc nhở. Như gần đây, có bức ảnh chụp mấy cô đi lễ chùa mà mặc quần tất. Ôi thôi, người đâu mà dáng dấp lạ mắt thế không biết ! Họ không tự đứng trước gương mà ngắm cái thân thể mình được à. Tốt đẹp thì phô ra, xấu xa thì đậy lại chứ .
– Giáo sư Nguyễn Văn Huy cho rằng, không nên đi bằng con đường tâm linh để tăng trưởng văn hóa truyền thống, du lịch. Ông có quan điểm gì về vấn đề này ?
+ Ý kiến của giáo sư Nguyễn Văn Huy tôi trọn vẹn đồng cảm. Phát triển kinh tế tài chính du lịch tín ngưỡng hay kinh doanh thương mại qua du lịch tín ngưỡng là một hướng tăng trưởng. Nhưng phải tuân thủ định chế pháp lý về kinh doanh thương mại của nhà nước. Không thể mượn hai chữ ” tâm linh ” mù mờ về nội hàm mà nằm ngoài những định chế vương quốc để chiếm hữu công thổ, trốn nghĩa vụ và trách nhiệm thuế, ship hàng quyền lợi nhóm. Tóm lại, tôn giáo không hề đứng trên, đứng ngoài sự quản trị của nhà nước. Trên quốc tế đều vậy .
Ngày xưa, vua phong sắc cho bách thần. Sau cách mạng tư sản Pháp, lao lý nhà nước là thượng tôn và phương Tây đã quản lý và vận hành xã hội như vậy. Tôn giáo là một bộ phận của văn hóa truyền thống, nó quản lý và vận hành trong sự tăng trưởng của toàn diện và tổng thể văn hóa truyền thống vương quốc, văn hóa truyền thống dân tộc bản địa .
Con đường tăng trưởng chắc như đinh phải là khoa học, kỹ thuật và nhân văn. Chúng ta cứ lẽo đẽo với khói hương ” tâm linh ” thì khi nào cho bằng nước người được. Chúng ta có bằng ” tâm linh ” để bước vào tăng trưởng 4.0 được không ? Hay ” tâm linh ” ăn theo công nghệ tiên tiến và khoa học ?
– Là một nhà nghiên cứu lâu năm về văn hóa truyền thống, tiệc tùng, theo ông, có giải pháp hữu hiệu nào để giảm thiểu những vấn nạn đầu năm của liên hoan, nâng cao ý thức của người dân khi tham gia liên hoan, đi đền, chùa hay không ?
+ Giải pháp hữu hiệu mở màn từ thiết chế văn hóa truyền thống và những con người hoạt động giải trí trong thiết chế đó. Lễ hội, cũng như nhiều giá trị truyền thống cuội nguồn khác, đó là tài nguyên niềm tin cho tất cả chúng ta kiến thiết xây dựng đời sống văn hóa truyền thống – xã hội ngày hôm nay. Trước đây, nhiều thế hệ nghiên cứu và điều tra đa phần làm những việc làm rất cơ bản là diễn đạt văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn, lý giải khoa học những nghành nghề dịch vụ văn hóa truyền thống đó, trong đó có tiệc tùng truyền thống cuội nguồn, khuyến nghị những giá trị cần bảo tồn, chỉ ra nhiều truyền thống văn hóa truyền thống .

 Bây giờ, cần quan niệm đó là một dạng “tài nguyên tinh thần”, cần khai thác, chế biến, sáng tạo, quảng bá…phục vụ sự phát triển. Muốn vậy cần có chủ trương tập hợp đội ngũ, cần có kế hoạch phát huy, phát triển trên khối tài nguyên phong phú đó. Lòng dân đồng thuận vì lễ hội sống trong lòng họ, nhân tài không hiếm vì được đào tạo ở rất nhiều nền khoa học và nghệ thuật khác nhau.

Vấn đề là có xu thế và sự tổ chức triển khai của thiết chế. Từ dân dã nâng tầm thành tinh hoa và từ tinh hoa lại lan tỏa vào đời sống dân gian. Trong cách mạng và cuộc chiến tranh, trí tuệ anh tú và tinh thần nhân dân đã hòa kết tạo nên những thành quả lớn lao .
Lẽ gì trong thời đại thời điểm ngày hôm nay, tất cả chúng ta không kêu gọi được sức mạnh đó. Nói thật, khi về với dân, giúp dân hoạt động giải trí, chúng tôi thấy 4 chữ ” chiến sỹ văn hóa truyền thống ” thôi thúc can đảm và mạnh mẽ mình trong nghành nghề dịch vụ rất phức tạp này. Khi một thiết chế quản lý và vận hành đúng đắn, những giá trị tốt đẹp sẽ nảy nở, vĩnh cửu, đẩy lùi những xấu đi và sẽ là truyền thống lịch sử quý báu cho tương lai .
– Cảm ơn cuộc trò chuyện của ông

Source: https://thevesta.vn
Category: Tâm Linh