Đọc sách là một phương tiện bồi dưỡng trí nhớ và tư duy :: Suy ngẫm & Tự vấn :: https://thevesta.vn

Chúng ta không cần lối “học gạo” mà chúng ta cần phát triển và hoàn thiện trí nhớ của mỗi học sinh bằng sự hiểu rõ các sự kiện cơ bản.

V. I. Lênin ( 1 )

Trí nhớ và tư duy có liên quan khăng khít với nhau: không thể suy nghĩ một cách nhất quán nếu quên khuấy mất những ý nghĩ lúc trước và không nhớ những điều cần thiết để xây dựng các phán đoán và suy lý của mình. Đọc sách một cách tự lực và có nghiền ngẫm kỹ chẳng những cho phép ta tiếp thu được tư tưởng của tác giả mà còn giúp ta đối chiếu tư tưởng đó với tư tưởng của các tác giả khác về vấn đề đó, và ta sẽ đi tới một phán đoán riêng của mình về những điều đọc được.

Phán đoán của người đọc hoàn toàn có thể đúng hay sai. Phán đoán là đúng nếu ngườiđọc vận dụng những luận cứ chắc như đinh cho phán đoán của mình, người đọc am hiểu yếu tố hơn tác giả, phán đoán hoàn toàn có thể sai nếu người đọc không ưng ý quan điểm tác giả, không chịu nhượng bộ tác giả một ly nào trong khi tranh luận chỉ vì không muốn tâm lý, hoặc vì tâm lý “ đồng bóng ”, vì tâm lý “ tùy tiện ” hay vì không chịu vận dụng đến suy luận, đến lý trí mà chỉ thuần dựa vào cảm xúc, vào ý thích chứ không đếm xỉa đến những luận cứ mà tác giả đưa ra để chứng tỏ cho luận đề nêu lên .Phán đoán cũng hoàn toàn có thể sai trong trường hợp người đọc vi phạm những luật lôgic và phép biện chứng trong quy trình tư duy .Như đã nói ở trên, trong khi đọc sách, fan hâm mộ cần đọc, hiểu, đào sâu, nghiên cứu và phân tích kỹ, ghi chép, nhớ, lĩnh, hội .Tất cả những việc đó, không việc nào hoàn toàn có thể triển khai được nến không có sự tham gia của trí nhớ vả tư duy, do đó trong quy trình đọc sách đương nhiên sẽ rèn luyện, tăng trưởng triển khai xong được trí nhớ và tư duy .Đọc sách là một sự liên hệ qua lại giữa người đọc và tác giả, tựa hồ như người đọc và tác giả trao đổi, đàm đạo với nhau. Không phải vô cớ mà người ta thường nói : “ Đọc những cuốn sách hay khác nào đàm đạo với những bậc hiền nhân quân tử ” .Đôi khi đọc sách biến thành một cuộc tranh luận thầm lặng với tác giả, khi đó người đọc sẽ biểu lộ kỹ năng và kiến thức tranh luận của mình, tức là biết tư duy đúng cáchtheo logic. Trong việc này, để đạt tác dụng tốt, người đọc nên nghiên cứu và điều tra những tài liệu dạy cách chứng tỏ quan điểm của mình nếu những quan điểm đó là đúng, là chân thực, và bác bỏ những luận cứ sai, vạch trần những lầm lẫn trong tư duy của bản thân mình và người khác ( 2 )Nhờ “ trao đổi ”, “ đàm đạo ” với những cuốn sách nội dung quý báu, người đọc sẽ ngày càng trở nên thành thạo, giàu kinh nghiệm tay nghề hơn trong việc nghiên cứu và phân tích những con đường phức tạp, ngoắt ngoéo của tư tưởng con người trong mối liên hệ qua lại giữa ý nghĩ, tình cảm, rung động của con người .Chỉ riêng đọc sách chưa đủ để rèn luyện trí nhớ và tư duy : còn cần làm thế nào cho đọc sách chiếm một vị trí xứng danh trong số những giải pháp quan trọng khác nhằm mục đích giáo dục vả trau dồi văn hóa truyền thống cho con người, trong đó có cả việc tu dưỡng tinh độc lập tư duy .V.I. Lênin dạy : “ … tất cả chúng ta phải thay lối học cũ, lối học gạo, lối học khắc khổ thời xưa bằng kiến thức và kỹ năng biết nắm lấy hàng loạt vốn tri thức của loài người, và nắm theo cách thế nào để chủ nghĩa cộng sản của tất cả chúng ta không phải như cái tất cả chúng ta đã học thuộc lòng, mà như cái do tự tất cả chúng ta nghĩ ra : như những Kết luận không hề trách được trên quan điểm học vấn văn minh ” .Độc lập ngẫm nghĩ về đối tượng người dùng nhận thức là một trong những tín hiệu thiết yếu và cực kỳ quan trọng của tự đọc sách .Không phải ngẫu nhiên mà V.I.Lênin trong một buổi chuyện trò với SV Trường Đại học tổng hợp Xvéclôpxcơ ở Maxcơva đã nó : “ Điều hầu hết nhất là phải làm thế nào cho sau khi đọc sách, sau khi tranh luận và nghe những bài giảng về Nhà nước, những bạn luyện được kỹ năng và kiến thức nhìn nhận yếu tố đó một cách độc lập … Chỉ khi ấy những bạn mới hoàn toàn có thể tự coi mình là đã đủ vững vàng về lập trường và có đủ khả nấng giữ vững lập trường ấy trước bất kể ai và trong bất kể khi nào ” ( 3 )Tính độc lập tâm lý như vậy được khơi dậy không đồng đều và vào cùng một lứa tuổi ở toàn bộ mọi người. Trong mọi trường hợp, việc đọc sách hoàn toàn có thể và cần phải triển khai quy trình đó .Có công dụng đặc biệt quan trọng tốt đẹp so với tu dưỡng tư duy là đọc những cuốn sách trong đó tư duy được trình diễn dưới dạng trực tiếp nhất, tức là được hình thức những suy tưởng trừu tượng của tác giả .F. Enghen chỉ rõ, để tăng trưởng năng lượng tư duy lý thuyết : “ … từ trước tới nay chưa có một cách nào khác ngoài việc điều tra và nghiên cứu hàng loạt nền triết học trước kia ” .Người đọc cũng nên tìm hiểu và khám phá một số ít giải pháp đơn thuần giúp tu dưỡng trí nhớ và tư duy trong quy trình đọc sách, trước khi vận dụng những hình thức phức tạp hơn của tư duy độc lậpđể điều tra và nghiên cứu những tài liệu có đặc thù triết học thật sự .Một là, trong khi đọc phải hiểu rõ ràng trong bất kỳ bài văn nào cũng đều bộc lộ hai mặt của nó. Cái mà người ta nóiđến, tức là đối tượng người dùng tư duy, và cái mà người ta nói về đối tượng người tiêu dùng tư duy ấy. Phải rèn luyện kỹ xảo phân biệt hai yếu tố đó của chính văn mà không cần dừng lại, tựa hồ như ngay trong “ mạch đọc ”, làm thế nào cho sự hiểu đó diễn ra tự nhiên .Bao giờ cũng cần phải tự mình nhận ra trong mỗi câu, mỗi đoạn, mỗi tiết, mỗi chương … đang nói vềcái gì và nói gìrồi sau đó tưởng tượng rõ ràng và hiểu trong hàng loạt bài báo, hàng loạt cuốn sách nói về cái gì và nói gì, rồi sau đó tưởng tượng rõ ràng và hiểu trong hàng loạt bài báo, hàng loạt cuốn sách nói về cái gì và nói gì …Chẳng hạn như trong đoạn :“ … Những người lao động trí óc cỡ lớn cũng là những bậc thầy lỗi lạc trong công tác làm việc, những người tổ chức triển khai tuyệt diệu lao động cá thể. Đó là những nghệ sĩ điêu luyện trong thẩm mỹ và nghệ thuật hợp lý hóa, lựa chọn kỹ thuật và phương pháp thao tác cá thể. Chính những vị đó đã từng nhiều lần nhấn mạnh vấn đề rằng nguyên do đa phần của thành công xuất sắc của mình chỉ một phần là ở năng lượng thao tác thể lực hay ở thiên bẩm tự nhiên, còn phần chính là ở chiêu thức thao tác được vận dụng liên tục và triển khai kiên trì ” ( 4 )Có xét đến yếu tố nguyên do thành công xuất sắc trong sáng tác của những người lao động trí óc cỡ lớn .Người ta đã nói những gì để giải đáp câu hỏi ấy ?Người ta chứng minh và khẳng định rằng nguyên do đa phần của thành công xuất sắc, đó là ở giải pháp thao tác được áp dụngthường xuyên và thực thi kiên trì. Cách thứ hai để tu dưỡng kỹ xảo lôgic trong đọc sách là người đọc chẳng những phải chăm sóc tiếp thu cái ý mà còn phải đi sâu vào ý nghĩacủa cái “ ý ” đó, tùy thuộc vào xu thế của cái “ ý ” đó, vào việc tác giả, rồi sau đó fan hâm mộ xác lập từ then chốt ( trọngđiểm logic ) như thế nào .Chẳng hạn, trong câu : “ Tinh thần ham đọc sách được trau dồi ngay từ tuổi nhỏ ” ( 5 ) thì trọng điểm logic rơi vào từ “ tuổi nhỏ ” .Trong chính văn, từ này không được làm điển hình nổi bật bằng cách gạch dưới hay bằng một cách khác ( bằng kiểu chữ riêng … ), nhưng người đọc tự mình phải hiểu cái “ ý ” câu mình đang đọc, và trong đầu mình phải nhấn mạnh vấn đề từ ấy khi tiếp thu ý của cả câu này .Dưới đây, chúng tôi dẫn ra cả một đoạn văn chứ không phải một câu trích trong cuốn sách của nhà văn V.Lidin.

“Với các sách trên giá của tôi, tôi có một liên hệ thân thiết tâm tình. Tôi biết rõ số phận và lai lịch của hầu hết các sách ấy. Mỗi khi cầm một cuốn trong tay, tôi cứ tưởng như sách cũng hiểu tôi, và chúng tôi chẳng có gì phải giải thích cho nhau nữa”(6)

Ở đây, trong chính văn, tác giả không nêu bật ý chính bằng một cách nhấn mạnh vấn đề nào hết ( ví dụ điển hình bằng kiểu chữ riêng ). Song người đọc phải tự mình tâm lý, nghiền ngẫm, không cho đoạn văn để thấy rõ ý chính, ý chính đó là điều quan sát chân thực và tinh xảo của tác giả rằng so với những cuốn sách trong tủ sách riêng của ông, ông có một “ liên hệ thân thiện tâm tình ”. Tính chất của liên hệ ấy được tác giả thuyết minh trong câu thứ hai của đoạn văn .Đọc xong phần Kết luận của cuốn sách, người đọc cần phát biểu ngắn gọn cho bản thân mình rõ ý chính của phần đó, mà chính vì để khẳng định chắc chắn cái ý ấy tác giả đã viết phần này .Trong việc đó, người đọc cần hiểu rõ qua chương này mình đã thu hoạch được điều gì mới, và đọc cuốn sách này mình đã nảy ra những ý nghĩ và tình cảm gì mới .Nghiền ngẫm, không cho ý chính trong quy trình đọc sách có tương quan không tách rời với bồi dưõng trí nhớ và tư duy, chính bới người đọc phải nhớ lại những điều đọc được và hiểu thấu ý nghĩa của chúng. Còn ghép những điều mới lạ vừa đọc được vào vốn tri thức sẵn có trong trí nhớ và ý thức của mình sẽ có công dụng mở mang tầm mắt và hình thành thế giới quan khoa học của fan hâm mộ. Chúng ta đều biết, “ nhà văn, cũng như mọi nhà thẩm mỹ và nghệ thuật khác, biết nhìn ra trong đời sống xung quanh và vạch cho ta thấy những điều ta thường không nhận xét được buộc ta phải ngẫm nghĩ về những điều lâu nay ta vẫn tưởng là rất là giản đơn hoặc không đáng chăm sóc ” ( 7 )Một việc có tính năng tốt, giúp rèn luyện những kỹ xảo lôgic trong đọc sách, đồng thời củng cố và tu dưỡng trí nhớ người đọc là nêu bật những ý chính tìm ra được, bằng cách gạchdưới những từ hay những câu trong chính văn nếu sách là của mình hoặc bằng cách ghi chép dưới hình thức một dàn ý lôgic nêu rõ cuốn sách nói về yếu tố gì, và theo trìnhtự nào .Dĩ nhiên, không phải tự nhiên fan hâm mộ hoàn toàn có thể nghiên cứu và phân tích lôgic bài văn và ghi lại ý chính, mà đó là hiệu quả của việc đọcsách tự lựcta có nghiền ngẫm .Không có lao động tự lực thì không hề tìm ra được chân lý trong một vấn để trang nghiêm nào hết, cho nên vì thế người nào ngại lao động thì người ấy tự tước đoạt năng lực tìm ra chân lý .Trong khi rèn luyện, tu dưỡng trí nhớ và tư duy người đọc cần quan tâm liên tục đem mối liên hệ khăng khít giữa hai cái đó .

Có thể vì ý nghĩ như đầu mũi tên, còn trí nhớ là đuôi mũi tên: hai cái đó trợ giúp lẫn nhau trong lúc tên bay đến đích.

Nhà y học kiêm nhà giáo dục học Nga lỗi lạc N.I.Pigô-rôp đặt câu hỏi: “Học thuộc một các thông minh nghĩa là thế nào? Phải chăng đó không thể là công việc của trí nhớ đơn thuần, mà là một sự lĩnh hội các tri thức bằng lý trí… Mọi người đều biết một mình lý trí, mà thiếu trí nhớ, thì không làm được trò trống gì. Không tài nào xây dựng được một suy luận ba đoạn (suy lý, suy diễn – A.P) và thậm chí một biểu thức rút gọn của suy luận ba đoạn nếu thiếu trí nhớ. Ai quên mất tiền đề thứ nhất hoặc tiên đề thứ hai thì không thể đi đến kết luận được”(8)

Sau khi đã quán triệt ý chính, ta nên – và đôi khi cần phải – gắn cho nó một số thành ngữ thật đích đáng, một số câu phát biểu cô đúc, một số so sánh ví von thú vị.

Học thuộc nhẩm trong óc một số ít đoạn tinh lọc cũng có công dụng củng cố trí nhớ và làm giàu vốn hiểu biết. Nhờ được những châm ngôn, tục ngữ, những đoạn tinh lọc trong những tác phẩm cổ xưa và tác phẩm thơ văn khác, chẳng những làm giàu ngôn từ viết và nói, mà còn giúp trau dồi hoạt động giải trí trí óc, chứ chưa nói đến giáo dục thẩm mỹ và nghệ thuật cho fan hâm mộ .Ghi chép, đến lượt nó lại giúp người đọc nhìn và nghe, vì nó có công dụng trau dồi cái gọi là “ văn hóa truyền thống cảm xúc ” ( tức là văn hóa truyền thống của hoạt động giải trí của những giác quan ), văn hóa truyền thống cảm xúc có tương quan không tách rời với tu dưỡng trí nhớ và tư duy ( 9 )Nhà tư tưởng lỗi lạc phương Đông Luxuphơ Hat Hatgip quả quyết :

“Trí nhớ dù bền lâu thật là đại phúc.
Song giấy trắng mực đen vẫn đáng tin hơn!(10)

L.N.Tônxtôilà người có một trí nhớ khổng lồ, suốt cuộc sống sáng tác dài, vẫn ghi lại những ý nghĩ và quan sát của mình, những bài tổng kết đọc sách …Ông khuyên “ khi nào cũng nên mang theo một cây bút chì và một quyển sổ để ghi lại tổng thể những tài liệu, những quan sát, những ý nghĩ và những quy tắc có ích, lý thú thu lượm được trong lúc đọc sách, trong lúc trò chuyện hay ngẫm nghĩ và tối đến sẽ chép lại những cái đó vào một quyển sách riêng, theo từng mục ( 11 )Ghi chép giúp ích ta nhiều nhất về mặt trau dồi trí nhớ và tư duy trong trường hợp những ghi chép có hình thức phức tạp, ví dụ điển hình khi ta không chỉ ghi lại những điều đọc được vào một quyển vở riêng hay một phiếu riêng, mà còn viết lời chú vắn tắt, còn ghi lại những đánh giá và nhận định ( phán đoán ) của mình về cuốn sách kèm với những lập luận làm cơ sở cho nhận định và đánh giá đó và không chỉ nhận xét về từng cuốn sách mà nhận xét về từng đề tài, từng yếu tố .Một cách tốt để tu dưỡng tư duy, đồng thời cũng giúp dễ nhớ những điều đọc được là tự mình tập hợp những khái niệm và thuật ngữ, những sự kiện và định nghĩa vụ đọc được trong sách, sắp xếp, phân loại chúng vào những bảng, những sơ đồ …Đôi khi, nghiên cứu và phân tích cấu trúc của cuốn sách về mặt số lượng, ví dụ điển hình kiểm điểm xem trong cuốn sách tác giả nêu lên bao nhiêu luận đề cơ bản hoặc baonhiêu tên người, ngày tháng, biên cố, thuật ngữ, Kết luận … ( 12 ) cũng là một cách hữu dụng so với người đọc .Mọi kiểu sắp xếp những tài liệu đọc được, mọi kiểu phân đó, rút ra những Tóm lại riêng từ những điều đọc được đều giúp ghi nhớ thuận tiện hơn và rèn luyện kỹ xảo lĩnh hội vững chãi .Một giải pháp tốt giúp nhớ lâu là xem lướt tổng quát phần vừa đọc, nhất là trước khi tạm nghỉ đọc .Trong quy trình điều tra và nghiên cứu những tác phẩm tầm cỡ, người đọc có dịp tốt để tu dưỡng tính độc lập tư duy và rèn luyện trí nhớ .N.G. Tsecnưsepxki khuyên : “ Hãy gắng đọc những cuốn sách chủ chốt, những tác phẩm độc lạ, nguồn của những tư tưởng vĩ đại và những hứng thú cao quý ” ( 13 )Ông nhận xét rằng ngôn từ trong những tác phẩm tầm cỡ rất ngắn gọn, những tác giả tầm cỡ biết cách gói gém một nội dung đa dạng và phong phú trong một số ít ít từ, biết cách truyền cho người đọc “ đặc thù ” của những thành tựu của loài người .Nhà bác học Nga vĩ đại cho rằng : “ Trong mỗi bộ môn, chỉ có rất ít những tác phẩm thuộc loại chủ chốt như vậy toàn bộ những tác phẩm khác chỉ là tái diễn, pha loãng và làm sứt mẻ những diều tiềm ẩn một cách khá đầy đủ và sáng tỏ hơn nhiều trong những tác phẩm rất ít nói trên ” ( 14 )Song N.G. Tsecnrsepxki không nhắc đến ý nghĩa của những cuốn sách giúp người đọc hiểu thấu hơn, lĩnh hội sâu hơn và sử dụng có lợi hơn những tác phẩm tầm cỡ .Mặt này của yếu tố đã được viện sĩ V.I.Vecnatxki làm sáng tỏ. Ông chỉ rõ : “ Các tác phẩm tầm cỡ tiềm ẩn kho tàng văn hóa truyền thống đa dạng và phong phú của loàingườivà giữ mãi giá trị của chúng gần hệt như những tác phẩm văn học cổ xưa … Muốn người đọc hiểu được những tác phẩm đó, phải có những bài phản hồi. Các khái niệm và những từ trong khoa học có lịch sử dân tộc của chúng, có cuộc sống của chúng và nếu ta không chú ý quan tâm đến những đổi khác của chúng theo thời hạn thì fan hâm mộ hậu sinh sẽ không hiểu nổi và những khái niệm, những từ càng cổ xưa bao nhiêu thì càng khó hiểu bấy nhiêu. Thuộc loại sách tầm cỡ này là tác phẩm của hàng ngàn nhân vật, từArixtôt hay Côpecnic hay Galilê … cho đến những người cùng thời với tất cả chúng ta như Đ.I. Menđêleep hay I.P. Pavlôp .Tìm hiểu những tác phẩm đó trong nguyên bản hay qua một bản dịch tốt là một còng cụ rất mạnh của nền giáo dục cao đẳng, của nền văn hóa truyền thống nhân dân. Không được để những tác phẩm đó bị mai một, bị quên lãng, mà phải đem ra đọc đi đọc lại từ thế hệ này qua thế hệ khác, trước hết là thế hệ trẻ được trau dồi học vấn trong những năm học ở trường Đại học ( l5 )Việc đọc sách phải có công dụng đổi khác và triển khai xong tư duy người đọc, ý thức người đọc, quốc tế nội tâm người đọc và do đó phải ảnh hưởng tác động đến hành vi người đọc, đến trình độ văn hóa truyền thống người đọc trong lao động và trong hoạt động và sinh hoạt, đến hoạt động giải trí xã hội của người đọc, phải có công dụng hình thành con người mới, con người thiết kế xây dựng xã hội tiên tiến và phát triển .

( 1 ) V.I.Lênin, Toàn tập, tập 41, tr. 305 .( 2 ) V.I.Lênin, Toàn tập, tập 39, tr. 65 .( 3 ) C.Mác và F.Ăngghen. Tác phẩm, Xuất bản lần thứ hai, Tập 20, Maxcơva, Nxb Chính trị Nhà nước, 1961, tr. 366 .( 4 ) G.Pôpôp. Kỹ thuật thao tác cá thể. Xuất bản lần thứ hai, Maxcơva “ Công nhận Maxcơva ”, 1968, tr. 46 .( 5 ) và ( 6 ) V.Lidin. Bạn tôi, những quyển sách, Maxcơva “ Nghệ thuật ”, 1962, tr. 8 .( 7 ) V.I.Calitin. Nghệ thuật làm fan hâm mộ. Maxcơva “ Đội cận vệ người trẻ tuổi ”, 1962, tr. 41 .( 8 ) N.I.Pigôrôp, Tác phẩm của Nicôlai Ivanôvit Pigôrôp, Tập 1, Kiep, 1910, tr. 104 – 106 .( 9 ) Xem : N.I.Calitin, Nghệt thuật nhìn và nghe, Maxcơva “ Tri thức ”, 1965, tr. 127 .( 10 ) Luxuphơ Hat Hatgip. Khoa học làm người niềm hạnh phúc. Tat-sken, 1965, tr. 56 .

(11) L.N.Tônxtôi. Toàn tập, tập 11, Maxcơva “Văn học”, 1939, tr.203.

( 12 ) Xem : Đ.I.Xôlôtcôp. Bồi dưỡng những kỹ xảo đọc sách trong quy trình dạy học môn toán. Nxb Antai, 1959, 62 tr .( 13 ) và ( 14 ) N.G. Tsecnưsepxki, Làm gì ? Toàn tập, tập 11, Maxcơva tr. 203 .( 15 ) V.I.Vecnatxki. Gơt, nhà tự nhiên học – “ Thông báo của Hội những nhà tựnhiên học Maxcơva ” ( Loại sách mới, Khoa địa chất ). Tập 21, 1946, tr. 9 .

Source: https://thevesta.vn
Category: Nhà Sách