Bảo tồn đa dạng sinh học: Cần quyết sách và hành động giữ mảng xanh môi trường

(TN&MT) – Giai đoạn 2021 – 2030 được Liên Hợp Quốc xác định là thập niên “Phục hồi các hệ sinh thái”. Mục tiêu và yêu cầu về bảo tồn đa dạng sinh học (ĐDSH) đã trở thành nội dung của nhiều văn kiện quốc tế quan trọng như: Mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (SDG), Khung toàn cầu về ĐDSH sau 2020 (GBF), Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới…

Trong toàn cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, Nước Ta cần phải có những hành vi kế hoạch để bảo tồn ĐDSH và thực thi những nghĩa vụ và trách nhiệm quốc tế. Đây cũng là lúc, nói như Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà, phải coi bảo tồn ĐDSH là một yếu tố đạo đức, trước hết ở cấp chỉ huy, sau đó là cho đến toàn bộ mọi người dân .

Thành tựu ở chặng đường đã qua

Để bảo vệ những hệ sinh thái, trong hai thập niên gần đây, Nhà nước đã phát hành nhiều Bộ luật quan trọng trong nghành quản trị tài nguyên vạn vật thiên nhiên như : Luật Bảo vệ và tăng trưởng rừng, Luật Bảo vệ thiên nhiên và môi trường ; Luật Tài nguyên nước ; Luật Thủy sản. Đặc biệt, Luật Đa dạng sinh học năm 2008 đã mở ra một bước ngoặt so với công tác làm việc bảo tồn ĐDSH, trong đó xác lập những nguyên tắc và ưu tiên bảo tồn ĐDSH của những cấp, từ Quốc gia, Bộ, ngành, đến địa phương ; tạo cơ sở pháp lý để những hội đồng địa phương tham gia bảo tồn những nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên trải qua những chính sách mới về đồng quản trị và san sẻ quyền lợi .

Đầm Vân Long (Ninh Bình).

Cùng với đó, nhà nước cũng đã phát hành những Chính sách, Chiến lược, Kế hoạch nhằm mục đích thôi thúc công tác làm việc bảo tồn ĐDSH. Năm 1995 “ Kế hoạch hành vi ĐDSH của Nước Ta ” ( BAP 1995 ) lần tiên phong được phát hành ngay sau khi Nước Ta trở thành thành viên của Công ước ĐDSH vào năm 1994. Kế hoạch 1995 trở thành mục tiêu cho những hành vi bảo tồn ĐDSH ở Nước Ta trong suốt quá trình 1995 – 2005. Tới năm 2005, Bộ TN&MT đã trình Thủ tướng nhà nước phê duyệt “ Kế hoạch hành vi vương quốc về ĐDSH đến năm 2010 và khuynh hướng đến năm 2020. Ngày 31/7/2013, Thủ tướng nhà nước đã ký ban hành Quyết định số 1250 / TTg-CP phê duyệt Chiến lược vương quốc về ĐDSH đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 …
Với một mạng lưới hệ thống văn bản, chính sách tương đối không thiếu, thời hạn qua, mạng lưới hệ thống những khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên và khu vực thương hiệu quốc tế được củng cố và lan rộng ra, nâng tổng số khu bảo tồn lên 176 khu với tổng diện tích quy hoạnh 2.512.530,78 ha ; 3 hiên chạy ĐDSH liên kết những khu bảo tồn tại những tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên – Huế và Quảng Trị đã được xây dựng với tổng diện tích quy hoạnh 521.878,28 ha. Các hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái và khủng hoảng đã được chú trọng hồi sinh .

“ Chiến lược này thừa kế và phát huy những tác dụng của Chiến lược tiến trình trước, đưa ra những điểm nâng tầm trong công tác làm việc bảo tồn ĐDSH. Đây chính là cơ sở quan trọng cho những quyết sách và hành vi để giữ được mảng xanh môi trường tự nhiên ”

Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân

Việc bảo vệ những loài hoang dã và giống vật nuôi, cây cối nguy cấp, quý, hiếm cũng đạt được một số ít hiệu quả tích cực : nhiều quần thể loài quý, hiếm đã được phát hiện trong tự nhiên ; phục sinh và tăng trưởng những loài đang bị rình rập đe dọa tuyệt chủng ; một số ít loài có giá trị kinh tế tài chính đã được nghiên cứu và điều tra, gây nuôi tăng trưởng thành mẫu sản phẩm thương mại như sâm ngọc linh, cá anh vũ, cá hô …

Số lượng nguồn gen được thu thập, lưu giữ, đánh giá tính trạng di truyền, bảo tồn và phát triển thành sản phẩm thương mại tăng 3,12 lần so với thời kỳ đầu; cơ chế tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích đã được thiết lập phù hợp với Nghị định thư Nagoya về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích tạo hành lang pháp lý cho việc bảo vệ chủ quyền quốc gia đối với các nguồn gen trên lãnh thổ Việt Nam.

Chiến lược mới cho giai đoạn mới

Có thể thấy, sau nhiều năm nỗ lực bảo vệ và tăng trưởng những hệ sinh thái tự nhiên, loài sinh vật và những nguồn gen phong phú và đa dạng, đặc hữu, quý, hiếm, Nước Ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, nhiều tiềm năng đặt ra vẫn còn dang dở ; nhận thức của dân cư về việc hãy sống hòa giải hơn với vạn vật thiên nhiên còn chưa cao …
Vẫn còn đó 1 số ít tiềm năng của Chiến lược 2020 không đạt mong ước. Đó là, tỷ suất diện tích quy hoạnh khu bảo tồn trên cạn mới đạt được 7,1 % so với tiềm năng đề ra 9 %, tỷ suất diện tích quy hoạnh những khu bảo tồn biển so với diện tích quy hoạnh vùng biển mới đạt được 0,19 % so với tiềm năng đề ra là 0,24 % … ; ĐDSH vẫn liên tục bị suy giảm về chất lượng biểu lộ 3 Lever hệ sinh thái, loài và nguồn gen ; số lượng những loài nguy cấp, những loài bị rình rập đe dọa tăng lên ; nhiều hiên chạy ĐDSH liên kết những khu bảo tồn theo quy hoạch chưa được kiến thiết xây dựng …

Loài chim di cư đậu kín cả một vạt rừng tại Khu bảo tồn đất ngập nước Láng Sen .

Theo nhìn nhận của Bộ TN&MT cũng như những chuyên viên trong nghành môi trường tự nhiên, công tác làm việc bảo tồn ĐDSH lúc bấy giờ vẫn còn đương đầu với nhiều thử thách, cần có tầm nhìn và bước tiến kế hoạch tương thích. Việt Nam phải tập trung chuyên sâu xử lý những yếu tố tương quan tới quyền lợi từ ĐDSH, dịch vụ hệ sinh thái làm thế nào để được san sẻ công minh và hài hòa và hợp lý có sự tham gia của hội đồng ; Cơ chế nào để thôi thúc sự tham gia của hội đồng, để công tác làm việc quản trị bảo tồn và tăng trưởng ĐDSH dựa vào hội đồng ; làm thế nào để công tác làm việc giữ gìn, phục sinh và tăng trưởng ĐDSH được tiến hành như một hành vi thích nghi với đổi khác khí hậu …

Để tiếp tục hành trình bảo vệ ĐDSH, Bộ TN&MT đã xây dựng Dự thảo Chiến lược quốc gia về bảo tồn thiên nhiên và ĐDSH đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó đề ra 10 nhiệm vụ cụ thể trong thời gian tới cần thực hiện, đó là: Kiểm kê, quan trắc và xây dựng cơ sở dữ liệu về ĐDSH; Bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên; Củng cố, mở rộng và nâng cao hiệu quả quản lý hệ thống khu bảo tồn thiên nhiên và hành lang ĐDSH; Củng cố và mở rộng các khu vực/hệ sinh thái tự nhiên có tầm quan trọng quốc gia, quốc tế; Bảo tồn các loài hoang dã, đặc biệt các loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ, loài di cư; Sử dụng bền vững ĐDSH và các dịch vụ hệ sinh tháí; Kiểm soát các hoạt động gây tác động xấu đến ĐDSH; Quản lý tiếp cận nguồn gen, chia sẻ lợi ích và bảo vệ nguồn gen, tri thức truyền thống về nguồn gen; Bảo tồn ĐDSH nông nghiệp; Phát triển ĐDSH đô thị; Bảo tồn ĐDSH trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Hệ sinh thái tự nhiên trên cạn cũng như dưới nước ở Nước Ta có gần 16.500 loài thực vật bậc cao, nấm lớn và rêu ở trên cạn ( số lượng những loài thực vật đặc hữu chiếm một tỷ suất lớn ( khoảng chừng 30 % ) ; trên cạn có khoảng chừng 10.500 loài động vật hoang dã ; nước ngọt, có khoảng chừng 1.500 loài vi tảo và rong, trên 1.000 loài động vật hoang dã không xương sống và khoảng chừng 600 loài cá ; dưới biển có trên 1.200 loài rong, cỏ và vi tảo, trên 7.000 loài động vật hoang dã không xương sống, khoảng chừng 2.500 loài cá và giao động 50 loài rắn biển, rùa biển và thú biển .

Bộ TN&MT cũng xác lập bảo vệ ĐDSH đã bước sang một tiến trình mới để triển khai tiềm năng đơn cử đến năm 2030 : tăng diện tích quy hoạnh những khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên trên đất liền đạt tối thiểu 9 % diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ ; Tăng diện tích quy hoạnh những khu bảo tồn biển, ven biển đạt khoảng chừng 2 – 3 % diện tích quy hoạnh tự nhiên vùng biển vương quốc ; tỷ suất bao trùm rừng toàn nước duy trì không thay đổi ở mức từ 42 % ; nâng cao chất lượng rừng tự nhiên ; phục sinh 20 % diện tích quy hoạnh hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái và khủng hoảng …
Cần tiến hành 6 nhóm giải pháp gồm có : Hoàn thiện chính sách, pháp lý, thể chế quản trị, tăng cường năng lượng thực thi pháp lý về ĐDSH ; liên tục nâng cao ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm và kêu gọi sự tham của toàn xã hội trong bảo tồn và sử dụng vững chắc ĐDSH ; tăng cường lồng ghép và thực thi những nhu yếu về bảo tồn ĐDSH trong hoạch định chính sách, những dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư công ; thôi thúc nghiên cứu và điều tra khoa học, tăng trưởng, chuyển giao và ứng dụng công nghệ tiên tiến tiên tiến và phát triển trong bảo tồn và sử dụng vững chắc ĐDSH ; bảo vệ nguồn lực kinh tế tài chính cho bảo tồn ĐDSH ; tăng cường hội nhập và hợp tác quốc tế về bảo tồn và sử dụng vững chắc ĐDSH .