Lịch sử thế giới – Wikipedia tiếng Việt

Lịch sử thế giới hay còn gọi là lịch sử loài người, bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ đến nay trong quá trình tiến hóa loài người. Khác với lịch sử Trái Đất (nó gồm cả lịch sử địa chất Trái Đất và lịch sử tiến hóa sự sống trước khi có sự xuất hiện của con người), lịch sử thế giới được nghiên cứu qua khảo cổ học và các ghi chép, truyền miệng còn sót lại từ thuở xưa. Lịch sử cổ đại được lưu giữ lần đầu tiên qua các tài liệu lưu trữ[1][2].

Tuy nhiên nguồn gốc của nền văn minh loài người trải dài từ trước khi có sự Open của chữ viết .

Thời tiền sử mở đầu từ kỷ Paleolithic (hay thời đại đồ đá cũ), tiếp sau là kỷ Neolithic (hay thời đại đồ đá mới) và chuyển tiếp dân số thời đại đồ đá mới (Neolithic Revolution) (hay cuộc cách mạng nông nghiệp) (khoảng 8000 đến 5000 năm trước Công nguyên) tại vùng đồng bằng trăng lưỡi liềm. Cuộc cách mạng nông nghiệp là mốc dấu thay đổi lịch sử loài người, con người bắt đầu tìm ra phương pháp làm nông nghiệp với những cây trồng trong tự nhiên và động vật thuần hóa từ hoang dã[3][4][5].khoảng 3000 năm trước đây, cư dân ở Tây Á và Nam Á là những người đầu tiên biết đúc và sử dụng đồ bằng sắt

Sự tăng trưởng của nông nghiệp dẫn đến việc con người chuyển dần từ lối sống du cư sang định cư vĩnh viễn. Lối sống du cư vẫn duy trì tại nhiều nơi khác, đặc biệt quan trọng tại những vùng chủ quyền lãnh thổ bị tách biệt do tự nhiên với vài loài súc vật và thực vật. [ 6 ]Nhu cầu link tự vệ và sự ngày càng tăng mẫu sản phẩm nông nghiệp đã được cho phép các hội đồng người lan rộng ra thành các đơn vị chức năng ngày càng lớn hơn, càng được thôi thúc hơn bởi sự tăng trưởng của giao thông vận tải vận tải đường bộ .Khi nông nghiệp tăng trưởng, canh tác cây lương thực trở nên phức tạp hơn và thôi thúc việc phân công lao động để tích trữ mẫu sản phẩm lương thực dư thừa giữa các mùa cây cối sinh trưởng. Phân công lao động dẫn đến có nhiều thời hạn thảnh thơi cho lớp người thượng lưu và sự tăng trưởng của các thành phố. Xã hội ngày càng phức tạp của con người yên cầu phải có mạng lưới hệ thống chữ viết và kế toán [ 7 ] .Nhiều thành phố tăng trưởng cạnh hồ và sông. Khoảng đầu năm 3000 TCN, có những điểm điển hình nổi bật tiên phong, các khu định cư ở vùng đồng bằng Lưỡng Hà [ 8 ], vùng bờ sông Nin [ 9 ] [ 10 ] [ 11 ] và thung lũng sông Indus mọc lên và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Nền văn minh tựa như có lẽ rằng cũng tăng trưởng dọc các sông chính tại Trung Quốc nhưng thiếu dẫn chứng khảo cổ học thuyết phục về khu vực kiến thiết xây dựng đô thị. ^ ^Lịch sử của cựu thế giới ( đặc biệt quan trọng ở châu Âu và vùng Địa Trung Hải ) thường thì chia thành lịch sử vẻ vang cổ đại ( Antiquity ), đến năm 476 CN ; Trung Cổ [ 12 ] [ 13 ] từ thế kỷ thứ V đến thế kỷ XV, gồm thời đại hoàng kim của đạo Hồi ( 750 CN – 1258 CN ) và quy trình tiến độ đầu thời kỳ Phục Hưng ( khởi đầu từ khoảng chừng 1300 CE ) [ 14 ] [ 15 ] ; thời kỳ cận đại [ 16 ] ( từ TK 15 đến cuối TK 18 ), gồm có Thời kỳ khai sáng ; và thời kỳ văn minh, từ cuộc cách mạng công nghiệp đến hiện tại, gồm cả lịch sử dân tộc đương đại .Văn minh Tây Á [ 17 ] [ 18 ] [ 19 ], Hy Lạp cổ đại, La Mã cổ đại là những văn minh điển hình nổi bật trong thời kỳ cổ đại .Trong lịch sử dân tộc của nền văn minh Tây Âu, sự sụp đổ của đế quốc Tây La Mã dưới thời trị vì của nhà vua Romulus Augustulus năm 476 do sự tiến công của các bộ tộc German, nó được coi là mốc ghi lại kết thúc thời kỳ cổ đại và là khởi đầu của thời kỳ Trung Cổ. Trong khi đó vùng Đông Âu trải qua sự chuyển tiếp từ đế quốc La Mã sang đế quốc Byzantine, đế chế này còn sống sót vài thế kỷ mới suy tàn .Vào khoảng chừng giữa thế kỷ XV, Johannes Gutenberg ý tưởng ra máy in ấn tân tiến [ 20 ], sử dụng đầu mô di động tạo ra sự cuộc cách mạng về truyền tin, là tác nhân kết thúc thời kỳ Trung Cổ, báo hiệu sự khởi đầu của cuộc cách mạng khoa học [ 21 ]. Đến thế kỷ XVIII, sự tích lũy tri thức và công nghệ tiên tiến, đặc biệt quan trọng là ở châu Âu, đã đạt đến khối lượng tới hạn dẫn đến cuộc cách mạng công nghiệp [ 22 ] .

Thời tiền sử[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ di cư của loài người, dựa trên DNA. Nét đứt là du cư giả định. Số đại diện thay mặt cho ngàn năm so với hiện tại. Màu sắc đại diện thay mặt khu vực bao trùm.

Bình minh loài người[sửa|sửa mã nguồn]

Bằng chứng khoa học dựa trên di truyền học và nghiên cứu và điều tra hóa thạch, dựa vào Đồng hồ phân tử ( Molecular clock ) chỉ ra rằng nòi giống loài khỉ hình người, loài tiến hóa thành nhánh Homo sapiens và loài tiến hóa thành nhánh Chimpanzee ( sinh vật sống có quan hệ thân thiện nhất với loài người văn minh ) đã rẽ nhánh khoảng chừng 5 triệu năm trước [ 23 ] .Chi người vượn phương nam Australopithecine được cho là loài khỉ không đuôi tiên phong đứng thẳng đi bộ bằng 2 chân, sau cuối tiến hóa thành chi loài Homo .

Về phương diện giải phẫu loài người hiện đại, Homo sapiens (người Khôn ngoan) tiến hóa ở châu Phi khoảng 200.000 năm trước, đạt tới hành vi hiện đại khoảng 50.000 năm trước [24].

Giống người tân tiến di cư ra khỏi châu Phi khoảng chừng 70.000 năm trước, đến châu Âu khoảng chừng 40.000 năm trước ; và Đông Nam châu Á khoảng chừng 50.000 năm trước. [ 25 ]Sự lan rộng nhanh gọn của loài người đến Bắc Mỹ và châu Đại Dương đã diễn ra đỉnh điểm ở kỷ băng hà gần đây nhất, khi những vùng ôn đới của thời nay đã từng vô cùng khắc nghiệt .Tuy nhiên con người đã xâm lăng gần như hàng loạt các vùng băng giá vào thời gian cuối kỷ băng hà, khoảng chừng 12.000 năm trước .Các giống khỉ hình người khác như Người đứng thẳng ( Homo erectus ) đã sử dụng gỗ và đá làm công cụ trong cả thiên niên kỷ, theo thời hạn các công cụ ngày càng trở nên tinh xảo. Tại một số ít thời gian, con người mở màn sử dụng lửa để sưởi ấm và nấu ăn. Họ cũng khởi đầu tăng trưởng ngôn từ vào quy trình tiến độ Thời đại đồ đá cũ, và ý niệm về âm nhạc, phương pháp chôn cất cho người chết và trang điểm cho người sống .Sự biểu lộ nghệ thuật và thẩm mỹ tiên phong hoàn toàn có thể được tìm thấy dưới dạng bức tranh hang động và tác phẩm điêu khắc làm từ gỗ và xương. Trong thời gian này, toàn bộ loài sống bằng săn bắt – hái lượm, và nói chung là du cư .Các xã hội săn bắt – hái lượm có khuynh hướng rất nhỏ, mặc dầu trong một số ít trường hợp họ đã tăng trưởng sự phân tầng xã hội và những tiếp xúc ở khoảng cách xa đã hoàn toàn có thể diễn ra ở trường hợp những ” xa lộ ” bản xứ nước Australia .Cuối cùng hầu hết các xã hội săn bắt – hái lượm đã tăng trưởng, hay buộc phải bị hấp thu vào những tổ chức triển khai xã hội nông nghiệp lớn hơn. Những xã hội không hội nhập bị tàn phá, hay vẫn trong thực trạng cách ly, những xã hội săn bắt hái lượm nhỏ đó hiện vẫn sống sót ở những vùng xa xôi .

Sự đi lên của văn minh loài người[sửa|sửa mã nguồn]

Cuộc cách mạng nông nghiệp, mở màn từ khoảng chừng 8000 năm TCN, sự tăng trưởng của nông nghiệp đã gây ra biến hóa can đảm và mạnh mẽ phương pháp sống của con người. Nông nghiệp cho phép tập trung chuyên sâu dân số dày hơn, theo thời hạn nó chuyển biến thành các thành bang. Nông nghiệp cũng tạo ra thặng dư lương thực, cấp dưỡng cho những người không trực tiếp tham gia vào sản xuất lương thực. Sự tăng trưởng nông nghiệp được cho phép tạo ra các thành phố tiên phong. Đây là các TT thương mại, sản xuất thủ công nghiệp và quyền lực tối cao chính trị mà bản thân nó gần như không có sản xuất nông nghiệp. Sự hình thành các thành phố đi kèm là sự cộng sinh với các vùng nông thôn xung quanh nó, tiêu thụ các loại sản phẩm nông nghiệp, và cung ứng lại các mẫu sản phẩm thủ công nghiệp và nhiều Lever khác nhau về trấn áp quân sự chiến lược và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. [ 26 ] [ 27 ] [ 28 ]Sự tăng trưởng của các thành phố đồng nghĩa tương quan với sự đi lên của nền văn minh [ 29 ]. Nền văn minh Open sớm nhất là ở vùng Lưỡng Hà ( 3500 năm TCN ) [ 30 ] [ 31 ]. Tiếp sau là nền văn minh Ai Cập cổ đại dọc dòng sông Nin ( 3000 năm TCN ) [ 11 ] và văn minh lưu vực sông Ấn ở thung lũng sông Ấn ( hiện tại là Ấn Độ và Pakistan ; 2500 năm TCN ) [ 32 ] [ 33 ]. Các xã hội này tăng trưởng dựa trên 1 số ít đặc thù thống nhất, gồm một chính quyền sở tại TW, một nền kinh tế tài chính và cấu trúc xã hội phức tạp, mạng lưới hệ thống ngôn từ và chữ viết phức tạp, nền văn hóa truyền thống và tôn giáo độc lạ. Chữ viết là mấu chốt trong lịch sử vẻ vang tăng trưởng của loài người, vì nó giúp chính quyền sở tại của các thành phố diễn đạt ý nghĩ thuận tiện hơn .Nền văn minh trở nên phức tạp kéo theo làm phức tạp về tôn giáo, và dạng tiên phong cũng bắt nguồn từ tiến trình này [ 34 ] [ 35 ] [ 36 ]. Các thực thể như mặt trời, mặt trăng, Trái Đất, khung trời và biển thường được tôn sùng [ 37 ]. Các đền thờ được kiến thiết xây dựng, tăng trưởng, và dần triển khai xong với mạng lưới hệ thống cấp bậc như linh mục, thầy tế và các chức vụ khác. Điển hình của thời kỳ đồ đá này là có xu thế thờ các vị thần mang hình dáng con người. Trong số những văn bản kinh tôn giáo truyền kiếp nhất còn sống sót là các văn bản kim tự tháp Ai Cập ( khoảng chừng giữa 2400 đến 2300 TCN ) [ 38 ]. Một số nhà khảo cổ học cho rằng, dựa trên dấu tích khai thác được ở ngôi đền Göbekli Tepe ( Potbelly Hill ) ở miền nam Thổ Nhĩ Kỳ, có niên đại từ 11500 năm trước, tôn giáo hình thành trước khi xảy ra cuộc cách mạng nông nghiệp chứ không phải sau như tâm lý trước đó [ 39 ] .Thời đại đồ đồng là một phần trong mạng lưới hệ thống ba thời đại ( thời đại đồ đá mới, thời đại đồ đồng, thời đại đồ sắt ), là thuật ngữ miêu tả nền văn minh cổ đại từng tạo ảnh hưởng tác động tại 1 số ít khu vực trên thế giới. Trong thời đại này những vùng đất phì nhiêu đã sản sinh ra những thành bang và những nền văn minh này khởi đầu tăng trưởng hưng thịnh ở một số ít nơi trên thế giới. Các nền văn minh đều nằm trên lưu vực ven sông bởi nước có vai trò thiết yếu trong một xã hội nông nghiệp, và các dòng sông cũng tương hỗ cho nhu yếu giao thông vận tải vận tải đường bộ được trở nên thuận tiện .

Sự Open các nền văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

Vùng Lưỡng Hà[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ sông Tigris và sông EuphratesLưỡng Hà là vùng đất thuộc vùng đồng bằng trăng lưỡi liềm, nơi khai sinh ra các nhà nước thành bang cổ đại. Vùng giao nhau của sông Tigris và sông Euphrates đã tạo nên một vùng đất phì nhiêu và nguồn cung ứng nước cho tưới tiêu. Những nền văn minh nổi lên xung quanh hai con sông này là những nền văn minh truyền kiếp nhất không du canh – du cư được biết cho đến nay. Vùng Lưỡng Hà này sản sinh ra những nền văn minh như Sumerian, Akkadian, Assyrian, and Babylonian [ 40 ] .
Tái dựng hình ảnh bến cảng tại EriduSumerian, một trong những nền văn minh tăng trưởng mạnh trong khu vực Lưỡng Hà là nền văn minh phức tạp tiên phong được biết đến cho đến nay, tăng trưởng từ một số ít thành bang vào thiên niên kỷ thứ 4 trước Công nguyên. Nền văn minh này ý tưởng ra gạch, bánh xe, công cụ cày bừa, và đồ gốm lần tiên phong trong lịch sử dân tộc .Nền văn minh Sumerian nổi lên trong suốt thời kỳ Ubaid ( Ubaid period ) ( 6500 – 3800 TCN ) và những thành phố cổ đại Uruk, Eridu phát triên không thay đổi trong tiến trình đầu thời kỳ Ubaid. Tại thành phố cổ Eridu ( miền nam Lưỡng Hà ) những ngôi đền thờ nằm xen lẫn với các khu định cư cổ đại ( khoảng chừng 5000 năm TCN ) .Nông nghiệp Sumerian tăng trưởng trên lưu vực sông Tigris và sông Euphrates. Lương thực dư thừa dẫn đến phân công lao động, không cần phải ai cũng tham gia vào nông nghiệp, sau cuối hình thành các những tầng lớp xã hội. Trên là vua Sumerian, thầy tế, và quan chức chính quyền sở tại dưới là các người phụ việc, thương gia, nông dân, ngư dân. Đáy xã hội là những người nô lệ. Nô lệ thường là một phạm nhân, tù nhân, hoặc những người trong nợ nần .Trong khu vực Lưỡng Hà, dạng chữ viết tiên phong đã Open là chữ hình nêm ( Cuneiform ) có nguồn gốc từ mạng lưới hệ thống chữ tượng hình. Những hình ảnh đại diện thay mặt của nó dần trở nên đơn thuần hơn. Chữ hình nêm được viết trên đá phiến sét, những vần âm được viết bằng cây sậy có công dụng như bút trâm ( Stylus ). Cùng với sự xây dựng của các trạm chuyển phát sự quản trị vương quốc trở nên thuận tiện hơn. Với người Sumerian chỉ những con cháu nhà giàu, quý tộc mới được học chữ. Chúng được học tại một nơi gọi là Edubba, chỉ có con trai được học. Các văn bản lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống đã góp thêm phần vào sự sống sót của nền văn minh này. Một trong những văn bản cổ nhất trên thế giới, có tên Sử thi Gilgamesh, có nguồn gốc từ nền văn minh này. Năm 2400 TCN, đế chế Akkadian được tạo dựng ở vùng Lưỡng Hà [ 41 ]. Vài thế kỷ tiếp sau, đế chế Assyria nổi lên, tiếp theo đó là đế chế của người Babylon .

Lưu vực sông Nin[sửa|sửa mã nguồn]

Lưu vực sông Nin ở Bắc Phi là nơi sinh ra nền văn minh Ai Cập cổ đại. Khoảng 6000 năm TCN, Open các vương quốc của xã hội tiền Ai Cập cổ đại ( trước khi Open chế độ quân chủ ở Ai Cập ) có kĩ năng trồng trọt và chăn thả gia súc. Những hình ảnh khởi đầu đó hoàn toàn có thể quan sát được qua những hình tượng trên đồ gốm của nền văn hóa truyền thống Gerzeh, khoảng chừng 4000 năm TCN, giống với chữ tượng hình của Ai Cập cổ đại. Vữa hồ khởi đầu được sử dụng từ khoảng chừng 4000 năm TCN, đồ gốm sứ mở màn được sản xuất từ khoảng chừng 3500 năm TCN. Bệnh viện và TT ship hàng y tế mở màn có từ 3000 năm TCN .Bằng chứng khảo cổ cho thấy sự hiện hữu của con người ở khu vực tây nam Ai Cập, gần biên giới với Sudan, khoảng chừng 8000 năm TCN. Khoảng 7000 – 3000 TCN, khí hậu sa mạc Sahara khí ẩm hơn ngày ngày hôm nay, do đó được cho phép các hoạt động giải trí canh tác trên đất mà giờ đây trở nên khô hạn. Biến đổi khí hậu khởi đầu từ sau năm 3000 TCN dẫn đến quy trình khô cằn từ từ trong khu vực. Do ảnh hưởng tác động của những biến hóa này, các dân cư của bộ lạc cổ đại tại sa mạc Sahara buộc phải vận động và di chuyển đến khu vực xung quanh sông Nin khoảng chừng năm 2500 TCN. Ở đó, họ tăng trưởng một nền kinh tế tài chính và xã hội nông nghiệp và mạng lưới hệ thống xã hội phức tạp hơn. Bộ tộc người từ lâu đã sinh sống hai bên bờ sông Nin cũng đã tăng trưởng hội đồng của họ một cách độc lập. Gia súc được nhập từ châu Á khoảng chừng 7500 – 4000 năm TCN .Người Ai Cập cổ đại được biết đến với nhiều thành tựu và ý tưởng trong lịch sử dân tộc, gồm có cả việc thiết kế xây dựng các kim tự tháp khổng lồ, phẫu thuật cổ đại, khoa học toán học, và vận tải đường bộ bằng thuyền. Sự nổi lên của triều đại Ai Cập khởi đầu khi thống nhất Thượng và Hạ Ai Cập khoảng chừng 3200 năm TCN, và kết thúc vào khoảng chừng năm 340 TCN, khởi đầu từ triều đại Nhà Achaemenes trên chủ quyền lãnh thổ Ai Cập. Vương quốc của Ai Cập đứng vị trí số 1 bởi một vị vua nắm giữ hoàng cung Pharaon. Lúc đỉnh điểm, đế chế của ông trải dài từ đồng bằng sông Nin đến núi Gebel Barkal, Sudan .Xã hội Ai Cập cổ đại tạo dựng sự cân đối giữa con người với vạn vật thiên nhiên, đặc biệt quan trọng là dựa vào dòng sông Nin trong tưới tiêu nông nghiệp của họ. Quốc gia cổ đại này được biết qua những văn bản chữ tượng hình, khu công trình kim tự tháp, đền thờ và các lăng mộ dưới lòng đất ; sử dụng xe ngựa chiến để tăng cường sức mạnh quân đội .Có sự độc lạ lớn giữa các những tầng lớp xã hội. Hầu hết các thành viên hội đồng là nông dân, nhưng họ không được hưởng mẫu sản phẩm họ trồng được. Sản phẩm nông nghiệp thuộc chiếm hữu của nhà nước, đền thờ, hoặc mái ấm gia đình quý tộc có đất nông nghiệp. Chế độ nô lệ cũng sống sót, nhưng chi tiết cụ thể về họ trong xã hội Ai Cập cổ đại vẫn chưa rõ ràng [ 42 ] .

Lưu vực sông Ấn[sửa|sửa mã nguồn]

Văn minh lưu vực sông Ấn quá trình đầu Con dấu thần Shiva Pashupati, chúa tể muôn loàiVăn minh lưu vực sông Ấn Open khoảng chừng 3300 năm TCN. Giai đoạn đầu Open trước 4000 năm TCN. Trung tâm của nền văn minh là nằm bao quanh sông Ấn ( hầu hết thuộc chủ quyền lãnh thổ của Pakistan, và một phần nhỏ là thuộc Afghanistan, Iran và Ấn Độ ), lan rộng ra về phía đông đến lưu vực sông Ghaggar-Hakra [ 43 ] và ngược dòng vươn tới sông Hằng – sông Yamuna [ 44 ] [ 45 ]. Phía tây lan rộng ra tới bờ biển Makran thuộc Balochistan ( Pakistan ), phía nam đến làng Daimabad, tỉnh Maharashtra, Ấn Độ .Sự tăng trưởng của nền văn minh được chia thành nhiều quá trình và ghi lại sự tăng trưởng của các thành phố trong tiểu lục địa Ấn Độ. [ 46 ] .Đây là nền văn minh tiên phong Open hoạt động giải trí nông nghiệp ở Nam Á .Lúa mì ( tiểu mạch ), đại mạch, và táo tàu ( Jujube ) được trồng khoảng chừng 9000 năm trước Công nguyên ; dê và cừu nuôi sau đó [ 47 ]. Nền nông nghiệp và chăn nuôi tăng trưởng tại Mehrgarh khoảng chừng 8000 – 6000 năm TCN [ 48 ] [ 49 ]. Thời kỳ này cũng Open sự kiện thuần hóa loài voi. Khoảng thiên niên kỷ thứ 5 trước Công nguyên, một hội đồng nông nghiệp nằm rải rác ở khu vực Kashmir [ 50 ]. Tại các bãi khảo cổ của nền văn minh này người ta tìm thấy các đồ vật như giỏ, công cụ bằng đá, công cụ bằng xương, vòng cổ, vòng tay, hoa tai, vỏ động vật hoang dã giáp xác biển, đá vôi, ngọc lam, sa thạch và đồng. Nền văn minh này tăng trưởng thịnh vượng các thành phố gồm : Harappa ( 3300 TCN ), Dholavira ( 2900 TCN ), Mohenjo-Daro ( 2500 TCN ), Lothal ( 2400 TCN ), và Rakhigarhi, và hơn 1000 thị xã và ngôi làng nhỏ khác. Kiến trúc đô thị của nền văn minh này được xây bằng gạch, có mạng lưới hệ thống thoát nước bên đường, và nhà ở tập trung chuyên sâu liền sát nhau ( Terraced house ). Các thành phố lớn có bề rộng khoảng chừng một dặm, và có khoảng cách lớn giữa các thị xã và nhiều năng lực là tín hiệu của sự tập trung chuyên sâu chính trị, hoặc dưới dạng của 2 thành bang, hoặc dưới dạng một đế chế không có Thành Phố Hà Nội cố định và thắt chặt hay có lẽ rằng thay thế sửa chữa Harappa, Mohenjo-Daro, do bị tàn phá bởi lũ lụt không chỉ một lần [ 51 ]. Nền văn minh này cũng được biết đến với việc sử dụng mạng lưới hệ thống đo lường và thống kê thập phân cổ đại [ 52 ] [ 53 ] .Vào cuối thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên, sự tăng trưởng của văn minh lưu vực sông Indus bước vào thời kỳ Vệ Đà. Bộ sách thánh ca Vệ đà tiếng Phạn theo ước tính được soạn thảo từ 1700 – 1100 TCN, bộ sưu tập các bài thánh ca này trở thành nền tảng của Ấn Độ giáo và xu thế của các xã hội tiền Ấn Độ khác. Vào một thời gian không chắc như đinh khoảng chừng cuối thế kỷ thứ VI TCN, có một người tiên phong tạo nên Ấn Độ giáo, tôn giáo mà còn sống sót đến ngày này .

Lưu vực sông Hoàng Hà[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ các nền văn hóa truyền thống thời kì đồ đá mới ở Trung Quốc Vạc đồng triều đại nhà Thương, đồ vật bằng đồng lớn nhất được tìm thấy ở TQ cho đến nayKhởi phát nền văn minh Trung Quốc nằm cách không xa sông Hoàng Hà ( dọc theo sông Trường Giang ) do xung quanh khu vực tìm thấy nhiều di tích lịch sử của thời Trung Quốc tiền sử. Các nền văn minh thời đại đồ đá mới tìm thấy được ở Trung Quốc là văn minh Bành Đầu Sơn ( Pengtoushan ) ( sông Trường Giang ) và văn minh Bùi Lý Cương ( Kebudayaan Peiligang ), tổng thể chúng đều Open khoảng chừng 7000 năm TCN hoặc sớm hơn. Giai đoạn văn hóa truyền thống Bành Đầu Sơn khó xác lập, hiệu quả các thống kê giám sát cho biến thiên từ 9000 – 5500 năm TCN, tại di chỉ của nền văn hóa truyền thống này tìm thấy dấu tích của lúa gạo từ khoảng chừng 7000 năm TCN. Tại di chỉ Giả Hồ ( Jiahu ) cổ đại tìm thấy vài vật chứng về việc trồng lúa. Một tò mò quan trọng tại Giả Hồ là cây sáo cổ có niên đại khoảng chừng 7000 – 6000 năm TCN. Văn minh Bùi Lý Cương là một trong những nền văn minh truyền kiếp nhất tại Trung Quốc có sản xuất đồ gốm. Cả nền văn minh Bành Đầu Sơn và nền văn minh Bùi Lý Cương đều tăng trưởng hoạt động giải trí trồng Kê, chăn nuôi, tàng trữ và phân phối thực phẩm. Bằng chứng khảo cổ cũng cho thấy sự hiện hữu của các thợ thủ công, đày tớ. Lối chữ hình vẽ ( Pictogram ) được cho là khởi đầu của mạng lưới hệ thống chữ viết Trung Quốc bắt nguồn từ các hoạt động giải trí nông nghiệp và chăn nuôi tại Trung Quốc. Tại di chỉ Giả Hồ tìm thấy 1 số ít lối chữ hình vẽ, nó không được xem là có mạng lưới hệ thống chữ viết nhưng những ký hiệu đó dẫn đến mạng lưới hệ thống chữ viết [ 54 ] .Tại văn hóa truyền thống Đại Mạch Địa ( Damaidi ), Ninh Hạ có hàng ngàn dấu chạm khắc trên vách đá có từ 6000 – 5000 năm TCN, mang những đặc trưng của lối chữ hình vẽ giống với mặt trời, mặt trăng, các ngôi sao 5 cánh, thánh thần, các khung cảnh đi săn và trông nom gia súc. Lối chữ hình vẽ tại đây gần như tương đương với các ký tự Trung Quốc cổ đại được biết cho đến nay [ 55 ] [ 56 ] .Văn hóa Bành Đầu Sơn được sửa chữa thay thế bởi văn hóa truyền thống Ngưỡng Thiều ( Yangshao culture ) ( 5000 – 3000 năm TCN ) ảnh hưởng tác động của nền văn hóa truyền thống này bao trùm phía Bắc Trung Quốc. Nền văn hóa truyền thống này cũng đã thay thế sửa chữa nền văn hóa truyền thống Long Sơn ( Yangshao culture ) khoảng chừng 2500 năm TCN. Tại khu vực khảo cổ di chỉ Tam Tinh Đôi ( Sanxingdui ) và văn hóa truyền thống Nhị Lý Đầu ( Erlitou culture ) có vật chứng của văn minh đồ đồng. Con dao bằng đồng với hình thái cổ xưa nhất ( khoảng chừng 3000 năm TCN ) được tìm thấy tại di chỉ văn hóa truyền thống Mã Gia Diêu ( Majiayao culture ) ( thuộc tỉnh Cam Túc và tỉnh Thanh Hải ) .Theo lịch sử vẻ vang Trung Quốc, sông Hoàng Hà được sử dụng cho tưới tiêu khoảng chừng năm 2200 TCN thời vua Hạ Vũ, người đặt nền móng nhà Hạ. Nhà Hạ ( khoảng chừng 2100 – 1600 TCN ) được đề cập là triều đại tiên phong trong lịch sử vẻ vang Trung Quốc, nó được nhắc đến trong sử ký Tư Mã Thiên và Trúc thư kỉ niên [ 57 ] [ 58 ]. Mặc dù có sự tranh cãi về triều đại thần thoại cổ xưa này, có vài vật chứng khảo cổ học chứng tỏ cho sự sống sót của nó. Tư Mã Thiên nói rằng triều đại này xây dựng được xây dựng khoảng chừng năm 2200 TCN nhưng mốc thời hạn này không thuyết phục. Hiện nay nhiều nhà khảo cổ học liên kết được sự sống sót của triều đại nhà Hạ bởi cuộc khai thác ở tỉnh Hà Nam [ 59 ], nơi tò mò ra những nội thất bên trong đồ đồng khoảng chừng năm 2000 TCN .Triều đại lịch sử dân tộc tiên phong được công nhận là triều đại nhà Thương, khoảng chừng năm 1500 TCN. Bằng chứng khảo cổ học cho sự sống sót của triều đại nhà Thương là các đồ tạo tác bằng đồng và giáp cốt văn, mai rùa hay xương thú được khắc các ký tự Trung Quốc cổ, các văn tự này được tìm thấy ở lưu vực sông Hoàng Hà tại Hà Nội Thủ Đô Triều Ca nhà Thương. Các di tích lịch sử mai rùa của nhà Thương có niên đại 1500 năm TCN, giám sát theo công nghệ Cacbon phóng xạ .Thay thế nhà Thương là nhà Chu, vào khoảng chừng thế kỷ XI TCN. Thời điểm kết thúc nhà Chu đã sinh ra 2 nhà triết học nổi tiếng Trung Quốc là Khổng Tử ( người thiết lập Khổng giáo ) và Lão Tử ( người thiết lập Đạo giáo [ 60 ] .

Hy Lạp cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Lãnh thổ Hy Lạp và các thuộc địa thời kì Archaic ( 800 – 480 TCN ) Rạp hát tại thành phố cổ Epidaurus, thế kỷ thứ IV TCNTrong hang động Franchthi, phía đông nam Argolis, Hy Lạp có vật chứng về hoạt động giải trí nông nghiệp của Hy Lạp cổ đại. Xấp xỉ 11000 năm TCN, canh tác ngũ cốc, các loạt hạt, lúa mì xảy ra đồng thời [ 61 ], trong khi yến mạch và đại mạch Open khoảng chừng 10500 năm TCN ; đậu Hà Lan và Lê thì khoảng chừng 7300 năm TCN. Khu vực định cư thời đồ đá mới rải rác khắp Hy Lạp cùng với hoạt động giải trí nông nghiệp và sản xuất đồ gốm. Những khu vực nổi tiếng như Sesklo và Dimini, đã có đường giao thông vận tải, trung tâm vui chơi quảng trường. Nó là một ví dụ về khoảng trống thành phố cổ trong lục địa châu Âu. Một khu vực quan trọng khác là Dispilio nơi phát hiện ra một phiến đá cổ xưa với đường nét như văn bản cổ [ 62 ] .Văn minh Minoan là nền văn minh thời đại đồ đồng tiên phong tại Hy Lạp. Nền văn minh phát sinh trên hòn đảo Crete và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ khoảng chừng 2700 – 1500 năm TCN, nhưng thời gian khởi đầu tăng trưởng của nó xảy ra rất xa trước đó [ 63 ]. Con người mở màn sinh sống trên hòn đảo Crete tối thiểu từ 128.000 năm TCN, trong thời kỳ đồ đá cũ [ 64 ]. Các hoạt động giải trí nông nghiệp ngày lớn, phức tạp hơn, và dẫn đến nền văn minh dần được khởi tạo vào tầm 5000 năm TCN [ 65 ]. Sự sống sót của các nền văn minh này đã bị quên lãng đến khi nó được phát hiện vào đầu thế kỷ XX bởi nhà khảo cổ học người Anh Sir Arthur Evans. Will Durant nhìn nhận nền văn minh là ” xâu chuỗi tiên phong trong sợi dây lịch sử vẻ vang châu Âu ” [ 66 ] .Nền văn minh Mycenae tăng trưởng tại phía bắc của hòn đảo Crete khoảng chừng năm 1600 TCN, khi nền văn hóa truyền thống Helladik trên đất liền Hy Lạp quy đổi dưới ảnh hưởng tác động của nền văn hóa truyền thống Minoan của hòn đảo Crete. Không giống như người Minoan người dựa vào thương mại. Nền văn minh Mycenae có hội đồng thích đi lấn chiếm, thống trị bởi những tầng lớp hiệp sĩ quý tộc Aristocracy .Khoảng năm 1400 TCN, người dân Mycenae lan rộng ra khoanh vùng phạm vi quyền lực tối cao của họ cho Crete do TT của nền văn minh Minoan gặp phải vụ phun trào Minoa tại hòn đảo Santorini, và họ gật đầu mạng lưới hệ thống chữ viết Linear A để viết ngôn từ Hy Lạp cổ đại, mạng lưới hệ thống chữ viết tăng trưởng trong suốt văn minh Mycenae gọi là Linear B [ 67 ] .Truyền thuyết về các cuộc lấn chiếm giữa các thành bang ở Hy Lạp không chỉ là Mycenae, thành bang Troy được đề cập đến trong sử thi Iliad như là một đối thủ cạnh tranh của Mycenae. Vì chỉ có duy nhất nguồn sử liệu của Hómēros về lịch sử dân tộc thành Troy và cuộc cuộc chiến tranh thành Troia nên hoàn toàn có thể nó không có thật. Năm 1876, nhà khảo cổ học người Đức Heinrich Schliemann mày mò ra các di tích lịch sử tại Hisarlik, vùng phía tây bán đảo Tiểu Á thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ngày này và công bố rằng nó là khu vực của thành Troy. Chắc chắn rằng khu vực của thành Troy được nhắc đến bởi Hómēros vẫn còn liên tục bị bàn cãi [ 68 ]Nền văn minh Hy Lạp đã tác động ảnh hưởng rất lớn đến các nền văn minh châu Âu sau đó, đặc biệt quan trọng là nền văn minh La Mã. Trong Hy Lạp cổ các thành bang Athena, Sparta, Corinth, và Thebes có nền chính trị độc lập, và mối quan hệ ít căng thẳng mệt mỏi với nhau. Nếu một thành phố không đủ nhu yếu lương thực để duy trì hàng loạt dân số, thì họ sẽ rời đi một phần để thiết lập một thành phố mới, thị xã mới có vai trò thuộc địa, chịu ràng buộc vào thành phố bắt đầu để cùng bảo vệ trước các mối rình rập đe dọa, trước các đại chiến với bên ngoài .
Toàn cảnh 360 °C ủa Caral

Trung Bộ châu Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Toàn cảnh 360 °C ủa di chỉ Maya Đầu đá khổng lồ di sản nền văn hóa truyền thống Olmec

Sự tăng trưởng của nông nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]

Một sự biến hóa lớn, được miêu tả bởi nhà tiền sử học Vere Gordon Childe như là một ” cuộc cách mạng, ” đã diễn ra khoảng chừng thiên niên kỷ 9 TCN với việc hình thành nghề nông. Mặc dầu nghiên cứu và điều tra có khuynh hướng tập trung chuyên sâu vào vùng đất Trăng lưỡi liềm phì nhiêu ở Trung Đông, khảo cổ học ở châu Mỹ, Đông Á và Khu vực Đông Nam Á cho thấy rằng những mạng lưới hệ thống nông nghiệp trồng cấy nhiều loại ngũ cốc khác nhau và sử dụng các loại gia súc khác nhau hoàn toàn có thể đã tăng trưởng phần đông đồng thời ở một số ít nơi .Một bước tiến nữa ở nông nghiệp Trung Đông xảy ra với sự tăng trưởng tưới tiêu có tổ chức triển khai và sử dụng lực lượng lao động chuyên biệt, bởi những người Sumer, mở màn vào khoảng chừng 5.500 TCN. Đồng và sắt thay thế sửa chữa đá để trở thành công cụ trong nông nghiệp và cuộc chiến tranh. Tới tận lúc đó những xã hội nông nghiệp định cư phần nhiều nhờ vào trọn vẹn vào các công cụ đá. Ở Âu Á, các công cụ đồng đỏ và đồng thau, những đồ trang trí và vũ khí mở màn trở nên dồi dào vào khoảng chừng năm 3000 TCN. Sau đồ đồng, vùng Đông Địa Trung Hải, Trung Đông và Trung Quốc mở màn sử dụng công cụ và vũ khí bằng sắt .

Những người dân châu Mỹ có thể không hề biết tới công cụ kim loại cho tới tầng Chavin năm 900 TCN. Chúng ta cũng biết rằng Moche có áo giáp, những con dao và bộ đồ ăn bằng kim loại. Thậm chí người Inca vốn ít dùng đồ kim loại cũng có những chiếc cày mũi kim loại, ít nhất sau khi chinh phục Chimor. Tuy nhiên, ít có những tìm kiếm khảo cổ học ở Peru và hầu như toàn bộ khipus (những vật sáng chế để ghi lại thông tin, dưới hình thức các nút thắt, người Incas từng sử dụng) đã bị đốt cháy khi diễn ra Cuộc chinh phục Peru của người Tây Ban Nha. Toàn bộ các thành phố vẫn đang được khám phá vào năm 2004. Một số khai quật khảo cổ cho thấy rằng có thể thép đã từng được chế tạo tại đây trước khi nó phát triển ở châu Âu.

Các vùng lưu vực ven sông trở thành những cái nôi của những nền văn minh đầu tiên như lưu vực sông Hoàng Hà ở Trung Quốc, sông Nin ở Ai Cập, và lưu vực sông Ấn ở Pakistan. Một số dân tộc du cư, như những người Thổ dân Australia và thổ dân Nam Phi ở phía Nam châu Phi, không biết tới nông nghiệp cho tới tận thời hiện đại.

Nhiều nhóm người không thuộc về các vương quốc trước 1800. Trong số những nhà khoa học, đã có sự sự không tương đồng về thuật ngữ ” bộ lạc ” phải được sử dụng để miêu tả loại xã hội của những người sống trong đó. Những phần to lớn của thế giới hoàn toàn có thể là chủ quyền lãnh thổ của những ” bộ lạc ” đó trước khi người châu Âu khởi đầu triển khai thực dân hoá. Nhiều ” bộ lạc ” chuyển thành vương quốc khi họ bị rình rập đe dọa hay bị tác động ảnh hưởng bởi các vương quốc. Ví dụ như Marcomanni và Lát via. Một số ” bộ lạc “, như Kassites và Mãn Châu, chinh phục các vương quốc và lại bị chúng đồng hoá .Nông nghiệp đã tạo thời cơ cho các xã hội phức tạp hơn, cũng được gọi là những nền văn minh. Các cuộc gia và các thị trường Open. Các kỹ thuật cải tổ năng lực của con người nhằm mục đích trấn áp vạn vật thiên nhiên và tăng trưởng giao thông vận tải và thông tin .

Sự tăng trưởng của tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Đa số các nhà sử học truy nguyên sự khởi đầu của Đức tin tôn giáo ở thời Đồ đá mới. Đa số các đức tin tôn giáo thời kỳ này cốt ở sự thờ phụng một Đức mẹ nữ thần, một Cha bầu trời, và cũng có sự thờ phụng Mặt trời và Mặt Trăng như các vị thần. (xem thêm sự thờ phụng Mặt trời)

Phát triển của văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

Nông nghiệp dẫn tới nhiều biến hóa lớn. Nó được cho phép một xã hội đông đúc hơn rất nhiều, và nó tự tổ chức triển khai mình vào trong những vương quốc. Đã có nhiều định nghĩa được sử dụng cho thuật ngữ ” vương quốc ” Max Weber và Norbert Elias định nghĩa vương quốc là một tổ chức triển khai những người có một độc quyền về sự sử dụng hợp pháp vũ lực trong một vùng địa lý riêng không liên quan gì đến nhau .Những vương quốc tiên phong Open ở Lưỡng Hà, Ai Cập cổ đại và lưu vực sông Ấn Độ vào cuối thiên niên kỷ thứ 4 và đầu thiên niên kỷ thứ ba TCN. Ở Lưỡng Hà, có nhiều thành bang. Ai Cập cổ đại khởi đầu là một vương quốc không có các thành phố, nhưng nhanh gọn sau đó các thành phố Open. Một vương quốc cần một quân đội để thực thi việc sử dụng vũ lực hợp pháp. Một quân đội cần một cỗ máy quan liêu để duy trì nó. Ngoại trừ duy nhất là trường hợp văn minh lưu vực sông Ấn Độ vì thiếu vật chứng về một lực lượng quân sự chiến lược .

Các quốc gia đã xuất hiện ở Trung Quốc vào cuối thiên niên kỷ thứ ba đầu thiên niên kỷ thứ hai TCN. Các cuộc chiến tranh lớn nổ ra giữa các quốc gia ở Trung Đông. Hiệp ước Kadesh, một trong những hiệp ước hòa bình đầu tiên, được ký kết giữa người Hittites và Ai Cập cổ đại khoảng 1275 TCN. Vào thế kỷ thứ VI TCN, Hoàng đế Cyrus II (Cyrus Đại Đế) trỗi dậy kiến lập Đế quốc Ba Tư cường thịnh,[69] chinh phạt được các nước Media, Lydia và Babylon. Ai Cập cũng rơi vào tay của con trai ông là Hoàng đế Cambyses II.[70] Ngoài ra, lịch sử thế giới cổ đại cũng có những quốc gia hùng mạnh khác như đế quốc Maurya (thế kỷ thứ IV TCN), Trung Quốc (thế kỷ thứ III TCN), và Đế quốc La Mã (thế kỷ thứ I TCN).

Bản đồ thế giới khoảng chừng năm 1200Đụng độ giữa các đế quốc diễn ra vào thế kỷ thứ VIII, khi Khalip của Ả Rập ( quản lý từ xứ Tây Ban Nha cho đến Iran ) và nhà Đường bên Trung Quốc ( quản lý từ Triều Tiên ) đã đánh nhau trong hàng thập kỷ để giành quyền trấn áp Trung Á. Rộng lớn hơn cả trong thời đại này là đế quốc Mông Cổ vào thế kỷ thứ XIII. Lúc ấy, đa phần người dân ở châu Âu, châu Á, Bắc Phi đều thuộc vào các vương quốc. Cũng có các vương quốc ở México và tây Nam Mỹ. Các vương quốc liên tục trấn áp ngày càng nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ và dân chúng trên thế giới ; vùng đất sau cuối chưa có vương quốc bị các vương quốc san sẻ với nhau theo Hiệp ước Berlin năm ( 1878 ) .

Thành phố và thương mại[sửa|sửa mã nguồn]

Nông nghiệp cũng tạo nên và được cho phép sự tích trữ lương thực thặng dư hoàn toàn có thể dùng để phân phối cho những người không dính dáng trực tiếp tới việc sản xuất lương thực. Sự tăng trưởng của nông nghiệp được cho phép sự Open của những thành phố tiên phong. Chúng là những TT của vương quốc và hầu hết không tự mình sản xuất ra lương thực. Các thành phố là những kẻ ăn bám và được phân phối lương thực từ những vùng nông thôn xung quanh, nhưng trái lại nó cung ứng sự bảo vệ quân sự chiến lược ở nhiều mức độ khác nhau .Sự tăng trưởng của các thành phố dẫn tới cái được gọi là văn minh : tiên phong Văn minh Sumerian ở hạ Lưỡng Hà ( 3500 TCN ), tiếp theo là văn minh Ai Cập dọc sông Nin ( 3300 TCN ) và nền văn minh Harappan ở lưu vực sông Ấn ( 3300 TCN ). Đã có dẫn chứng về những thành phố phức tạp với những mức độ xã hội cao và nền kinh tế tài chính tăng trưởng. Tuy nhiên, những nền văn minh này khá độc lạ so với nhau chính bới chúng hầu hết có nguồn gốc độc lập. Chính ở thời hạn này chữ viết và thương mại ở tầm rộng khởi đầu Open .Tại Trung Quốc, những xã hội tiền thành thị hoàn toàn có thể đã tăng trưởng từ 2500 TCN, nhưng triều đình tiên phong được khảo cổ học xác lập là nhà Thương. Thiên niên kỷ thứ 2 TCN tận mắt chứng kiến sự nổi lên của nền văn minh ở Crete, lục địa Hy Lạp và TT Thổ Nhĩ Kỳ. Ở châu Mỹ, các nền văn minh như Maya, Moche và Nazca nổi lên ở Mesoamerica và Peru vào cuối thiên niên kỷ thứ 1 TCN. Những đồng tiền xu đã được sử dụng ở Lydia .Những con đường thương mại tầm xa Open lần đầu thiên niên kỷ thứ 3 TCN, khi những người Sumerians ở Lưỡng Hà kinh doanh với nền văn minh Harappan ở lưu vực sông Ấn. Những con đường thương mại cũng Open ở phía đông Địa Trung Hải vào thiên niên kỷ thứ 4 TCN. Con đường tơ lụa giữa Trung Quốc và Syria mở màn từ thiên niên kỷ thứ 2 TCN. Các thành phố ở Trung Á và Ba Tư là nơi ngã ba đường của những con đường thương mại đó. Các nền văn minh Phoenician và Hy Lạp đã lập ra các đế quốc ở lưu vực Địa Trung Hải vào thế kỷ thứ I TCN dựa trên thương mại. Người Ả Rập thống trị các con đường thương mại ở Ấn Độ Dương, Đông Á, và Sahara vào cuối thiên niên kỷ thứ 1 và đầu thiên niên kỷ thứ 2. Những người Ả Rập và Do Thái cũng thống trị thương mại ở Địa Trung Hải vào cuối thiên niên kỷ thứ 1. Người Ý chiếm vai trò này vào đầu thiên niên kỷ thứ 2 .Các thành phố người Flemish và Đức nằm ở TT các con đường thương mại ở Bắc Âu vào đầu thiên niên kỷ thứ 2. Ở mọi vùng, các thành phố chính tăng trưởng ở những ngã ba đường dọc theo những con đường thương mại .

Tôn giáo và Triết học[sửa|sửa mã nguồn]

Những triết học và tôn giáo mới Open ở cả phía đông và phía tây, đặc biệt quan trọng là vào khoảng chừng thế kỷ thứ VI TCN. Cùng với thời hạn, một tập hợp phong phú các tôn giáo tăng trưởng trên thế giới, với Ấn Độ giáo và Phật giáo ở Ấn Độ, Hỏa giáo ở Ba Tư là một trong số những đức tin lớn và sớm nhất. Ở phía đông, ba phe phái tư tưởng ngự trị Trung Quốc cho đến tận thời nay. Chúng gồm Đạo giáo, Pháp gia, và Khổng giáo. Truyền thống Khổng giáo, sau này đạt được vị trí thống trị, không tìm cách tăng cường pháp luật, mà là tìm kiếm quyền lực tối cao và những tấm gương truyền thống lịch sử cho đạo đức chính trị. Ở phía tây, truyền thống cuội nguồn triết học Hy Lạp, được bộc lộ qua các tác phẩm của Plato và Aristotle, đã được truyền bá ra khắp châu Âu và Trung Đông qua các cuộc chinh phục của vua Alexandros Đại Đế xứ Macedonia vào thế kỷ thứ IV TCN .

Những vùng và những nền văn minh lớn[sửa|sửa mã nguồn]

Tới những thế kỷ ở đầu cuối TCN, vùng Địa Trung Hải, sông Hằng và sông Dương Tử đã trở thành khu vực phát sinh của các đế quốc mà các nhà quản lý về sau này sẽ phải tìm cách học tập. Trong lịch sử dân tộc Ấn Độ, đế quốc Maurya quản lý đa số tiểu lục địa Ấn Độ, trong khi người Pandyas quản lý phần nam Ấn Độ. Trong lịch sử vẻ vang Trung Quốc, nhà Tần và nhà Hán đã lan rộng ra sự quản lý của đế quốc trải qua sự thống nhất chính trị, cải tổ thông tin và nổi tiếng nhất là việc xây dựng nhà nước độc quyền của vua Hán Quang Vũ Đế. Ở phía tây, những người La Mã mở màn lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ của mình trải qua các cuộc chinh phục và thực dân hóa từ thế kỷ III TCN. Dưới thời quản lý của Hoàng đế Augustus, khoảng chừng thời gian sinh ra của Giêsu thành Nazareth, La Mã trấn áp mọi vùng đất bao quanh Địa Trung Hải .Các đế quốc vĩ đại dựa trên năng lực khai thác quy trình sáp nhập trải qua quân sự chiến lược và việc xây dựng những vùng định cư được bảo vệ để trở thành những TT nông nghiệp. Hòa bình mà họ mang lại thôi thúc thương mại quốc tế, mà nổi tiếng nhất là sự tăng trưởng của con đường tơ lụa. Họ cũng phải đương đầu với các yếu tố thường thì, như những yếu tố tương quan tới việc duy trì những đội quân phần đông và ủng hộ một chính sách quan liêu TT. Các ngân sách đó đều đổ lên đầu nông dân, trong khi những lãnh chúa đất ngày càng trốn tránh quyền trấn áp từ TW và cũng không chịu nộp thuế cho nhà nước. Áp lực của các bộ lạc du cư ở biên giới cũng đẩy nhanh quy trình tan rã từ bên trong. Vương triều nhà Hán rơi vào nội chiến năm 220, trong khi Đế quốc La Mã mở màn giảm tập trung chuyên sâu hóa và cũng bị phân loại vào thời hạn đó .Trên các vùng khí hậu ở Âu Á, châu Mỹ và Bắc Phi, các đế quốc lớn liên tục nổi lên và sụp đổ. Tại Ba Tư, Vương triều nhà Sassanid tăng trưởng hùng mạnh, với các Hoàng đế Ardashir I, Shapur I, Shapur II và Khosrow I. [ 71 ]Sự tan rã từ từ của đế quốc La Mã, đã sống sót qua nhiều thế kỷ, từ sau thế kỷ thứ II, trùng khớp với sự lan rộng ra của Ki-tô giáo về phía tây từ Trung Đông. Phần phía tây của Đế quốc La Mã rơi vào tay của nhiều bộ lạc người Đức vào thế kỷ thứ V, và những xã hội đó dần tăng trưởng thành 1 số ít chiến quốc, toàn bộ đều link với Giáo hội Công giáo La Mã theo cách này hay cách khác. Phần còn lại của đế quốc La Mã ở phía đông Địa Trung Hải từ đó được gọi là đế quốc Đông La Mã. Nhiều thế kỷ sau, một sự hợp nhất có số lượng giới hạn đã hồi sinh lại tây Âu trải qua sự xây dựng đế quốc La Mã thần thánh, gồm 1 số ít vương quốc hiện thuộc Đức và Ý .Tại Trung Quốc, các triều đại nổi lên rồi lại sụp đổ giống như nhau. Những người du cư từ phía bắc mở màn lấn chiếm từ thế kỷ thứ IV, sau cuối chinh phục phần đông hàng loạt miền bắc Trung Quốc và lập nên nhiều tiểu quốc. Nhà Tuỳ tái thống nhất Trung Quốc năm 581, và dưới thời nhà Đường ( 618 – 907 ) Trung Quốc lần thứ hai trải qua thời cực thịnh của họ. Tuy nhiên, nhà Đường cũng tan vỡ và, sau khoảng chừng nửa thế kỷ hỗn loạn, nhà bắc Tống thống nhất Trung Quốc năm 982. Tuy nhiên, áp lực đè nén từ các vương quốc du cư phía bắc ngày càng cấp bách. Toàn bộ miền bắc Trung Quốc rơi vào tay người Nữ Chân năm 1141 và đế quốc Mông Cổ đã chinh phục hàng loạt Trung Quốc năm 1279, cũng như phần nhiều hàng loạt vùng Âu Á, chỉ còn lại vùng tây Âu và trung Âu, Nhật Bản và Khu vực Đông Nam Á – hoặc là chịu ràng buộc như Cao Ly hoặc là đánh thắng như Nước Ta .Miền bắc Ấn Độ được quản lý bởi đế quốc Gupta vào thời đó. Ở miền nam Ấn, ba vương quốc của bật của người Tamil Open, là Chera, Chola, và Pallava. Sự không thay đổi tiếp sau đó góp thêm phần báo trước thời đại hoàng kim của văn hoá Ấn Độ giáo vào thế kỷ thứ IV và thế kỷ V .
Xác ướp Inca . Tàn tích của Machu Picchu, ” thành phố đã biến mất của người Incas, ” đã trở thành một hình tượng được công nhận của nền văn minh IncaCác xã hội to lớn cũng mở màn được dựng lên ở Trung Mỹ vào thời kỳ đó, người Maya và người Aztec ở Mesoamerica là những xã hội tăng trưởng nhất. Khi nền văn hoá nguyên gốc của người Olmec dần tàn lụi, các thành bang lớn của người Maya chậm rãi vượt lên cả về số lượng và tầm tác động ảnh hưởng, và văn hoá Maya tăng trưởng ra khắp Yucatán và các vùng xung quanh. Đế quốc về sau này của người Aztec được thiết kế xây dựng trên những nền văn hoá láng giềng và bị ảnh hưởng tác động từ những dân tộc bản địa đã bị chinh phục, như người Toltec .Nam Mỹ tận mắt chứng kiến sự trỗi dậy của người Inca vào thế kỷ thứ XIV và thế kỷ thứ XV. Đế chế Inca ở Tawantinsuyu trải dài ra hàng loạt vùng Andes và có kinh đô ở Cusco. Inca thời ấy rất thịnh vượng và tân tiến, được biết tới nhờ mạng lưới hệ thống đường sá Inca tuyệt vời và các khu công trình thiết kế xây dựng lớn .Hồi giáo, khởi đầu từ vùng Ả Rập vào thế kỷ thứ VII, cũng là một trong những thế lực đáng chú ý quan tâm nhất trong suốt lịch sử vẻ vang thế giới, từ khởi đầu với 1 số ít ít Fan Hâm mộ nó đã trở thành nền tảng cơ bản của nhiều đế quốc to lớn tại Ấn Độ, Trung Đông và Bắc Phi .Ở vùng Đông Bắc Phi, Nubia và Ethiopia, cả hai nước từ lâu đã có quan hệ với vùng Địa Trung Hải, vẫn thuộc tác động ảnh hưởng của Ki-tô giáo trong khi phần còn lại của châu Phi phía bắc đường xích đạo đã đổi sang Hồi giáo. Cùng với Hồi giáo là những kỹ thuật mới đã lần tiên phong được cho phép thương mại chính yếu vượt qua Sahara. Nguồn thuế từ thương mại đó dẫn tới sự thịnh vượng ở Bắc Phi và sự nổi lên của nhiều vương quốc vùng Sahel .Thời kỳ này được ghi dấu bởi sự nâng cấp cải tiến kỹ thuật lờ đờ nhưng chắc như đinh, với những sự tăng trưởng có tầm ảnh hưởng tác động quan trọng như bàn đạp yên ngựa và bừa ( mouldboard plough ) Open cách nhau chỉ vài thế kỷ .

Sự trỗi dậy của châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

Bối cảnh sự văn minh của châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

in báo kiểu di chuyển được năm Phát minhkiểu vận động và di chuyển được năm 1450 tại Đức được coi là số # 1 trong 100 Sự kiện vĩ đại nhất của Thiên niên kỷ do tạp chí LIFE bầu chọn. Theo một số ít ước tính, chưa tới 50 năm sau khi cuốn Kinh thánh tiên phong được in năm 1455, hơn chín triệu cuốn sách đã được in .Các đế chế nông nghiệp khởi đầu bị ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ bởi môi trường tự nhiên của họ. Sản lượng còn thấp và các thảm hoạ vạn vật thiên nhiên thường là nguyên do chính ảnh hưởng tác động vào vòng xoay thịnh vượng rồi suy tàn gây nên sự trỗi dậy và sụp đổ của chúng. Nhưng tới năm 1000, đã có một sự biến hóa về chất trong lịch sử dân tộc thế giới. Tiến bộ kỹ thuật và sự thịnh vượng được thương mại thôi thúc dần ngày càng có ảnh hưởng tác động lớn hơn. Những biến hóa đó thường xảy ra ở những vùng có sản lượng nông nghiệp cao nhất : Trung Quốc, Ấn Độ và các khu vực trong thế giới Hồi giáo .Trung Quốc có những người nông dân tự do không còn bị nhờ vào, họ hoàn toàn có thể bán hoa lợi và tham gia nhiệt huyết vào thị trường. Nông nghiệp có sản lượng cao. Nhưng, sau những cuộc tiến công dữ đội tiên phong của người Nữ Chân, những gì sót lại của Vương triều nhà Tống đã bị người Mông Cổ chinh phục năm 1279 .Bên ngoài, cuộc Phục hưng của châu Âu ( mở màn vào thế kỷ XIV ). Nó đã mang lại một nền văn hoá mang nhiều tính tò mò và sau cuối dẫn tới chủ nghĩa nhân đạo, cách mạng khoa học, và ở đầu cuối là sự quy đổi vị đại của cách mạng công nghiệp. Tuy nhiên, cách mạng khoa học ở thế kỷ XVII không gây ảnh hưởng tác động lập tức tới công nghệ tiên tiến. Chỉ ở nửa sau của thế kỷ XIX những văn minh khoa học mới được vận dụng cho các ý tưởng thực tiễn. Những sự tân tiến của châu Âu được tăng trưởng vào giữa thế kỷ XVIII gồm cả hai : một nền văn hoá thương mại và sự phong phú nhờ thương mại ở Đại Tây Dương .Một số quan điểm được đưa ra để lý giải tại sao, từ 1750 trở đi, châu Âu trỗi dậy và vượt qua các nền văn minh khác, trở thành nơi phát sinh cách mạng công nghiệp, và thống trị phần còn lại của thế giới. Max Weber cho rằng nó nhờ vào một tính năng về mặt đạo đức của Tin lành ( Protestant work ethic ) đã thôi thúc những người châu Âu thao tác nhiệt huyết hơn và vĩnh viễn hơn so với những thế hệ trước. Một lý giải kinh tế tài chính – xã hội khác lại quan tâm tới nhân khẩu học : châu Âu với giới tăng lữ sống độc lập, với sự di cư thuộc địa, những TT thành thị có tỷ suất tử cao, những đại chiến triền miên, và có độ tuổi kết hôn muộn nên gây trở ngại lớn tới sự tăng trưởng dân số của nó so với các nền văn hoá châu Á. Sự thiếu vắng lao động đồng nghĩa tương quan với việc những thặng dư được góp vốn đầu tư vào tân tiến kỹ thuật nhằm mục đích tiết kiệm chi phí nhân công như các bánh xe và các cối xay, các xa quay tơ và khung cửi chạy bằng nước, động cơ hơi nước, và luân chuyển bằng tàu thuỷ chứ không mất ngân sách vào việc lan rộng ra đơn thuần quy mô dân số. Nhiều người cho rằng các thể chế của châu Âu cũng có tính ưu việt, rằng những quyền chiếm hữu và những nền kinh tế tài chính thị trường tự do ở châu Âu can đảm và mạnh mẽ hơn ở bất kỷ nơi nào khác trên thế giới .Địa lý châu Âu cũng hoàn toàn có thể đóng một vai trò quan trọng. Trung Đông, Ấn Độ và Trung Quốc toàn bộ đều bị bao quanh bởi các dãy núi, nhưng một khi vượt qua được các biên giới bên ngoài đó thì đất đai lại khá phẳng. Trái lại, dãy Alps, Pyrenees, và các rặng núi khác chạy xuyên thấu châu Âu, và lục địa bị phân loại bởi nhiều biển. Điều này làm cho châu Âu có được sự bảo vệ khỏi mối nguy khốn từ những kẻ xâm lược vùng Trung Á. Ở thời kỳ trước khi có súng cầm tay, toàn bộ vùng Âu Á đều bị đe doạ bởi những kỵ sĩ vùng thảo nguyên Trung Á. Những dân tộc bản địa du cư đó có lợi thế về quân sự chiến lược so với các nước nông nghiệp ở vùng rìa lục địa và nếu họ tràn vào bên trong các đồng bằng phía bắc Ấn Độ hay những vùng châu thổ Trung Quốc thì không có cách nào để ngăn cản được họ. Những cuộc xâm lấn đó thường gây tàn phá và huỷ hoại. Thời đại hoàng kim của Hồi giáo đã chấm hết khi quân Mông Cổ cướp phá kinh thành Baghdad năm 1258, và cả Ấn Độ cùng Trung Quốc cũng là tiềm năng của các cuộc xâm lược từ Đế quốc Mông Cổ hùng mạnh. châu Âu, đặc biệt quan trọng là tây Âu cách khá xa khỏi mối đe doạ đó .Địa lý cũng góp thêm phần vào những độc lạ địa chính trị quan trọng. Trong phần lớn lịch sử dân tộc của mình Trung Quốc, Ấn Độ và Trung Đông đều thống nhất dưới một quyền lực tối cao quản lý duy nhất và nó lan rộng ra cho đến khi chạm tới những vùng núi non và sa mạc. Vào năm 1600, Đế quốc Ottoman trấn áp hầu hết hàng loạt Trung Đông, nhà Minh quản lý Trung Quốc, và Đế quốc Mughal từng quản lý hàng loạt Ấn Độ. Trái lại, châu Âu hầu hết luôn bị chia rẽ trong số các nước chiến quốc. Các đế quốc ” toàn Âu “, ngoại trừ Đế quốc La Mã, sớm trước đó, đều có khuynh hướng suy sụp sớm ngay sau khi họ nổi lên. Nghịch lý, sự cạnh tranh đối đầu kinh hoàng giữa các nước đối nghịch thường được miêu tả như thể một nguồn gốc của sự thành công xuất sắc của châu Âu. Ở những vùng khác, sự không thay đổi thường được ưu tiên hơn so với sự tăng trưởng. Ví dụ, sự nổi lên của Trung Quốc với tư cách cường quốc trên biển đã bị Hai jin nhà Minh ngăn cản. Ở châu Âu sự không cho như vậy là không hề xảy ra vì có sự bất hoà, nếu bất kể một nước nào áp đặt lệnh cấm đó, nó sẽ nhanh gọn bị bỏ lại sau so với những kẻ cạnh tranh đối đầu với nó .Một yếu tố địa lý quan trọng khác góp thêm phần vào sự trỗi dậy của châu Âu là Địa Trung Hải, trong hàng nghìn năm, nó hoạt động giải trí như một siêu xa lộ trên biển tạo thuận tiện cho những trao đổi hàng hoá, con người, ý tưởng sáng tạo và những ý tưởng .

Một Tây Âu thực dân và một Đông Âu hùng mạnh[sửa|sửa mã nguồn]

Vào thế kỷ mười bốn, thời kỳ Phục hưng đã mở màn ở châu Âu. Một số học giả lúc bấy giờ đã đặt ra câu hỏi về việc thời kỳ nở rộ về nghệ thuật và thẩm mỹ và chủ nghĩa nhân đạo này có ảnh hưởng tác động thế nào so với khoa học, nhưng quả thực thời kỳ này đã tận mắt chứng kiến một sự hợp nhất quan trọng giữa kiến thức và kỹ năng Ả rập và châu Âu. Một trong những tăng trưởng có tầm quan trọng nhất là thuyền buồm, nó tích hợp buồm tam giác của người Ả Rập với buồm vuông của người châu Âu để tạo ra những chiếc tàu tiên phong hoàn toàn có thể chạy một cách bảo đảm an toàn trên Đại Tây Dương. Cùng với những tăng trưởng quan trọng trong nghề hàng hải, kỹ thuật này đã cho phép Christopher Columbus năm 1492 đi ngang qua Đại tây dương và nối từ Phi-Âu Á đến Châu Mỹ .Việc này có những tác động ảnh hưởng to lớn tới cả hai lục địa, là một trong những yếu tố ngoài khoanh vùng phạm vi sử học nổi tiếng nhất. Người châu Âu đem theo họ bệnh tật mà người châu Mỹ chưa từng khi nào biết tới, và một số lượng không chắc như đinh, có lẽ rằng hơn 90 % người thổ dân châu Mỹ đã bị giết hại trong một lô những vụ Viral bệnh dịch kinh điển. Người châu Âu cũng có những tân tiến khoa học về ngựa, sắt thép và súng được cho phép họ có năng lực tiêu biểu vượt trội so với các Đế chế của người Aztec và Inca, cũng như các nền văn hoá khác ở Bắc Mỹ .Vàng và các nguồn tài nguyên từ châu Mỹ mở màn bị cướp đoạt khỏi tay những người châu Mỹ và được chất lên thuyền đem về châu Âu, cùng lúc đó số lượng lớn những người châu Âu thực dân khởi đầu di cư về phía tây. Để phân phối nh cầu lớn về lao động ở các thuộc địa mới, sự xuất khẩu ồ ạt những người châu Phi làm nô lệ mở màn. Ngay sau đó nhiều người châu Mỹ khởi đầu có đặc thù di truyền từ các nô lệ. Ở Tây Phi, một loạt những vương quốc giàu sang đã tăng trưởng dọc theo Bờ biển nô lệ, khởi đầu trở nên thịnh vượng từ khai thác và bóc lột những người châu Phi nô lệ .
Sự lan rộng ra hàng hải của châu Âu, nhờ vào vị trí địa lý của họ, phần đông là nhờ ở các nước lục địa gần bờ biển Đại tây dương : Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh Quốc, Pháp, Hà Lan. Đế quốc Bồ Đào Nha và Đế quốc Tây Ban Nha bắt đầu là những kẻ chinh phục vững mạnh nhất và có tác động ảnh hưởng lớn nhất, nhưng chỉ một thời hạn ngắn sau nó đã được chuyển giao cho Anh Quốc, Pháp và Hà Lan những nước này thống trị Đại Tây Dương. Trong một loạt những đại chiến, diễn ra vào thế kỷ XVII và thế kỷ XVIII, lên tới cực điểm với những cuộc chiến thời Napoleon, Anh Quốc nổi lên là siêu cường tiên phong của thế giới. Nó là một đế quốc trải dài khắp quả đất, trấn áp, ở lúc cực điểm, gần một phần tư mặt phẳng lục địa thế giới, trên đó ” Mặt trời không khi nào lặn ” .Lúc ấy, những cuộc viễn du của Đô đốc Trịnh Hòa bị nhà Minh, triều đình được xây dựng sau khi đánh đuổi được người Mông Cổ ở Trung Quốc, không cho. Một cuộc cách mạng thương mại Trung Quốc, đôi lúc được miêu tả như là quy trình tiến độ ” chủ nghĩa tư bản sơ khai, ” cũng sớm chết yểu. Nhà Minh sau cuối lại rơi vào tay những người Mãn Châu, trở thành nhà Thanh, và đó là một quy trình tiến độ yên tĩnh và thịnh vương, nhưng ngày càng trở nên một con mồi so với sự xâm lấn từ phương tây .Ngay sau khi lấn chiếm châu Mỹ, người châu Âu đã sử dụng tân tiến kỹ thuật của mình để chinh phục các dân tộc bản địa ở châu Á. Đầu thế kỷ XIX, nước Anh chiếm quyền trấn áp tiểu lục địa Ấn Độ, Ai Cập và Bán đảo Malaysia ; Người Pháp chiếm Đông Dương ; trong khi người Hà Lan chiếm Đông Ấn. Người Anh cũng chiếm nhiều vùng khi ấy chỉ có những bộ tộc ở trình độ văn minh thời kỳ đồ đá mới, gồm nước Australia, New Zealand và Nam Phi, và, giống như trường hợp châu Mỹ, rất nhiều kẻ thực dân Anh khởi đầu di cư sang các vùng đó. Vào cuối thế kỷ mười chín, những vùng sau cuối ở châu Phi còn chưa bị lấn chiếm bị các nước mạnh ở châu Âu đem ra chia chác với nhau .Vào các thế kỷ XVIII và XIX, các liệt cường Đông Âu tăng trưởng cường thịnh. Trong suốt 149 năm kể từ khi Nga hoàng Aleksei I mất vào năm 1676 cho đến khi Nga hoàng Aleksandr I mất vào năm 1825, Vương triều nhà Romanov đã đưa quốc gia từ một cường quốc địa phương non trẻ lên thành một ” tên sen đầm của châu Âu ” bất khả chiến baị. Trong khi Nga hoàng Aleksei I lên ngôi cùng thập niên với vua Pháp là Louis XIV thì ông chẳng được biết đến mấy tại Hoàng cung Versailles, thì Nga hoàng Aleksandr I đã đánh tan tác quân Pháp mà thẳng tiến vào kinh thành Paris. Nga hoàng Pyotr I ( trị vì : 1682 – 1725 ) và Nữ hoàng Ekaterina II ( trị vì : 1762 – 1796 ) đều được tôn vinh là ” Đại Đế “, với năng lực khác thường họ đã góp sức không nhỏ đến sự tăng trưởng cường thịnh của nước Nga. Nước Nga giành thắng lợi trong nhiều cuộc cuộc chiến tranh và Đại Công quốc Moskva vươn lên thành một ” Đế quốc của toàn dân Nga “. [ 72 ] Lực lượng Quân đội Nga trở nên hùng cường. [ 73 ] Đế quốc Nga cường thịnh đã dẹp tan tác mọi mối rình rập đe dọa trước đây từ quân Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman và quân Thụy Điển. [ 74 ] Danh tiếng của nước Nga vang xa trong cuộc Chiến tranh Bảy năm, dù Nữ hoàng Elizaveta thất bại trong việc xâm lược nước Phổ. [ 75 ] Vua nước Phổ là Friedrich II cũng thoát khỏi chủ trương bành trướng của nước Nga trong những năm tháng sau đó. [ 74 ]

Trong cùng thời gian đó, Vương quốc Phổ nhanh chóng phát triển hùng cường.[76] Nước Phổ trở thành một tấm gương sáng, phản ánh truyền thống châu Âu nhân văn: với một bộ máy hành chính chính phủ hữu hiệu, một chính sách khoan dung tôn giáo và một bộ máy dân sự không tham nhũng.[77] “Hào khí Phổ” trỗi dậy với niềm trung quân, niềm nhiệt huyết với nền quân sự, và niềm tự hào với sự phát triển của nền văn hóa đất nước. Các vua Friedrich I (trị vì: 1688 – 1713) và Friedrich Wilhelm I (trị vì: 1713 – 1740) phát triển đất nước, tham chiến trong các cuộc Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha và Đại chiến Bắc Âu, chiếm được những vùng đất quan trọng như Stettin và Tây Pomerania.[78] Vua Friedrich Wilhelm I ra sức xây dựng một lực lượng Quân đội Phổ hùng mạnh.[79] Vào ngày 16 tháng 12 năm 1740, tân vương Friedrich II (được tôn vinh là Friedrich Đại Đế hay Friedrich Độc Đáo) đem 27 nghìn quân chinh phạt được tỉnh Silesia của Đế quốc Áo.[80] Ông tiến hành những cải cách tiến bộ[81], và giữ vững được toàn bộ đất nước trong cuộc Chiến tranh Bảy năm chống cả liên quân Pháp – Áo – Nga – Thụy Điển.[82] Vị vua xuất chúng này được những người đương thời thán phục và các nhà sử học mê say.[80] Sau này, ông còn thiết lập “Liên minh các Vương hầu” thắng lợi, trở thành vị minh chủ của các tiểu quốc Đức trong Đế quốc La Mã Thần thánh.[83]

Thời kỳ này ở châu Âu tận mắt chứng kiến Thời đại Lý tính dẫn tới cách mạng khoa học, làm biến hóa sự hiểu biết của tất cả chúng ta về thế giới và tạo cơ sở cho cách mạng công nghiệp, một sự chuyển đối cơ bản của các nền kinh tế tài chính thế giới. Nó khởi đầu ở nước Anh và việc sử dụng những hình thức sản xuất mới như các xí nghiệp sản xuất, sản xuất hàng loạt, và cơ giới hoá để sản xuất ra nhiều loại loại sản phẩm với vận tốc nhanh hơn và tốn ít nhân công hơn các phương pháp sản xuất trước đó. Thời đại của lý trí cũng dẫn tới sự khởi đầu của dân chủ như tất cả chúng ta biết lúc bấy giờ, trong những cuộc cách mạng ở Mỹ và ở Pháp vào cuối thế kỷ XVIII. Dân chủ sẽ tăng trưởng để có một ảnh hưởng tác động sâu rộng lên các sự kiện thế giới và chất lượng đời sống. Trong thời cách mạng công nghiệp, kinh tế tài chính thế giới nhanh gọn dựa trên than, cũng như những hình thức giao thông vận tải mới, như đường sắt và tàu hơi nước, làm cho thế giới trở nên nhỏ hơn. Trong lúc ấy, ô nhiễm công nghiệp và những tổn hại so với môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên, đã hiện hữu từ khi tò mò ra lửa và sự khởi đầu của nền văn minh, đã được đẩy nhanh gấp hàng chục lần .

Thế kỷ XX[sửa|sửa mã nguồn]

Thế kỷ XX chứng kiến sự giảm sút mức độ thống trị đối với thế giới của châu Âu, một phần vì những thiệt hại và sự tàn phá khốc liệt của Chiến tranh thế giới thứ nhất và Chiến tranh thế giới thứ hai cùng với sự hiện diện của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết với tư cách là những siêu cường mới. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Liên hiệp quốc được thành lập với hy vọng rằng ngăn chặn các cuộc xung đột giữa các quốc gia và làm cho chiến tranh không thể xảy ra trong tương lai – những hy vọng vẫn chưa bao giờ có thể thực hiện được. Sau năm 1990, Liên bang Xô viết sụp đổ và Hợp chúng quốc Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất trên thế giới. (Xem “Pax Americana.”)

Thế kỷ này cũng tận mắt chứng kiến sự trỗi dậy của những hệ tư tưởng mới. Đầu tiên, sau năm 1917 là chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô, nó lan rộng ra khắp Đông Âu sau năm 1945, và Trung Quốc năm 1949, cùng những nước khác thuộc Thế giới thứ ba trong những năm thuộc thập kỷ 1950 và 1960. Thập kỷ 1920 là quá trình chủ nghĩa độc tài phát xít quân phiệt chiếm được quyền chỉ huy ở Đức, Ý, Nhật và Tây Ban Nha .Những sự chuyển giao quyền lực tối cao đó đã dẫn tới các cuộc cuộc chiến tranh với tầm vóc và mức độ huỷ diệt khác nhau. Chiến tranh thế giới thứ nhất đã hủy hoại nhiều chế độ quân chủ cũ tại châu Âu, và làm suy yếu Pháp và Anh Quốc. Chiến tranh thế giới thứ hai dẫn tới sự sụp đổ của những chế độ độc tài quân sự chiến lược ở châu Âu và sự trỗi dậy của cộng sản chủ nghĩa ở Đông Âu và châu Á, gây ra cuộc Chiến tranh lạnh, sự stress lê dài bốn mươi năm giữa Hoa Kỳ với Liên bang xô viết và liên minh của họ. Toàn bộ quả đât bị đặt trước rủi ro tiềm ẩn tiêu diệt bởi sự tăng trưởng của các loại vũ khí hạt nhân. Sau khi có bước tân tiến vượt bậc về vũ khí, thế giới lại phải tận mắt chứng kiến sự tan rã của Liên bang Xô viết thành những vương quốc riêng không liên quan gì đến nhau, 1 số ít những nước cộng hoà cũ tái gia nhập với Nga vào trong một khối thịnh vượng chung, các nước khác hợp với Tây Âu .Thế kỷ này cũng là thời gian công nghệ tiên tiến văn minh vượt bật, tuổi thọ con người và tiêu chuẩn sống tăng lên đáng kể. Khi kinh tế tài chính thế giới chuyển từ cơ bản dựa trên than đá chuyển qua dựa trên dầu mỏ, kỹ thuật thông tin và giao thông vận tải liên tục làm thế giới trở nên tăng trưởng hơn. Những thành tựu công nghệ tiên tiến trong thế kỷ này cũng góp thêm phần giảm các yếu tố ô nhiễm thiên nhiên và môi trường tại thành phố so với thời dùng than .

Nửa sau của thế kỷ XX là giai đoạn phát triển của thời đại tin học và toàn cầu hoá làm thuận tiện hơn trong thương mại và trao đổi văn hoá tăng lên ở mức đáng kinh ngạc. Thám hiểm vũ trụ mở rộng ra toàn bộ hệ mặt trời. DNA, mức độ bản nguyên nhất của sự sống đã được khám phá và bộ gene của con người cũng đã được nối kết đầy đủ, hứa hẹn sẽ mang lại một thay đổi về tình trạng bệnh tật của loài người. Số lượng những bài báo khoa học hiện nay vượt quá tổng số lượng của chúng trước năm 1900 [2] Lưu trữ 2005-12-26 tại Wayback Machine, và cứ 15 năm lại tăng gấp đôi.[3][liên kết hỏng] Tỷ lệ biết chữ tiếp tục tăng lên, và phần trăm nhân lực cần thiết để sản xuất ra đủ lượng lương thực cho thế giới ngày càng giảm bớt khi chúng ta đạt tới (thời đại của những máy móc trí tuệ).

Cũng trong tiến trình này đã Open rủi ro tiềm ẩn về sự kết thúc của lịch sử vẻ vang loài người, là hiệu quả của những rủi ro tiềm ẩn không hề điều tiết được của quy trình toàn cầu hoá : sự tăng trưởng vũ khí hạt nhân, hiệu ứng nhà kính và các hình thức khác của sự suy giảm chất lượng vạn vật thiên nhiên có nguyên do từ ” những nhà máy sản xuất sử dụng nguyên vật liệu hoá thạch, ” những cuộc xung đột quốc tế có nguyên do từ sự suy giảm của các nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, sự Viral nhanh gọn của các loại dịch bệnh như HIV, và sự chuyển dời gần Trái Đất của các tiểu hành tinh và sao chổi .Sự tăng trưởng của các vương quốc cũng làm ngày càng tăng mong ước chiếm đoạt và nỗi sợ hãi vì bị thiệt hại. Ý thức như nhau vương quốc luôn được viện tới trong mọi cuộc xung đột với bên ngoài và được coi là một rủi ro tiềm ẩn tiềm tàng. Khi thế kỷ XX chấm hết, thế giới cũng tận mắt chứng kiến sự trỗi dậy của một số ít nước được coi là cường quốc mới, là Liên minh châu Âu. Một số bước chuẩn bị sẵn sàng đầy toan tính đã được triển khai nhằm mục đích cạnh tranh đối đầu với Liên minh châu Âu từ các nước Châu Á Thái Bình Dương, Châu Phi và Nam Mỹ. Sự trỗi dậy, đời sống và sự sụp đổ của các vương quốc, được tổ chức triển khai với nhiều sắc dân phần đông và cho mục tiêu hoàn thành xong các tiềm năng của loài người, liên tục là một rủi ro tiềm ẩn của cuộc chiến tranh, với sự thiệt hại đi cùng về nhân mạng, vật chất, bệnh tật, đói nghèo và diệt chủng .

Toàn cầu hóa và Tây phương hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Về mặt chính trị, thế giới được thống nhất bởi người châu Âu, những người đã lập nên các thuộc địa ở phần lớn những vùng chủ quyền lãnh thổ thế giới bên ngoài châu Âu. Văn hóa phương Tây được hiện đại hóa nhanh gọn nhờ vào cuộc cách mạng công nghiệp và khởi đầu thống trị thế giới trong thế kỷ XIX và XX, nhưng nó cũng bị tác động ảnh hưởng lớn từ các nền văn minh khác. Vẫn có nhiều độc lạ thâm thúy về văn hóa truyền thống giữa các vùng trên thế giới, mặc dầu khuynh hướng hiện tại là thống nhất dưới sự tác động ảnh hưởng của phương Tây .Các đế quốc thương mại như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Pháp và Anh Quốc từ thế kỷ XV đến thế kỷ XIX đã thống trị trên các vùng biển. Công nghiệp hóa và những biến hóa về chính trị cũng như xã hội ở phương Tây trong thế kỷ XVIII và XIX đã dẫn tới một cảm xúc ưu việt trong số những nhà tư tưởng và chính trị phương Tây. Châu Phi và phần lớn Châu Á Thái Bình Dương trở thành những vùng nằm dưới quyền trấn áp của châu Âu, trong khi những hậu duệ của người châu Âu quản lý nước Australia và Châu Mỹ .

Các ý tưởng mới nảy sinh với mục đích sửa đổi lại hình thức thế giới. Những người theo chủ nghĩa xã hội Darwin và những người theo chủ nghĩa đế quốc thường tin rằng người da trắng là ưu việt hơn và rằng họ sẽ “khai hóa” cho những dân tộc còn ở trình độ sơ khai (những nền văn hóa khác) bằng cách đưa tới đó cách thức sản xuất phương Tây (kinh tế) và những ý thức hệ phương tây như Ki-tô giáo. Nhờ vậy, những dân tộc sơ khai có thể có một cách sống ‘tốt hơn’, ‘đạo đức hơn’, mặc dù họ cho rằng những dân tộc đó sẽ không bao giờ văn minh được bằng với người da trắng.[cần dẫn nguồn] Những người theo chủ nghĩa xã hội và tự do cũng muốn khai hóa văn minh cho tầng lớp lao động ở các nước phương Tây. Những người theo chủ nghĩa xã hội và tự do ở Hoa Kỳ tin rằng (và hiện vẫn đang tin tưởng như vậy) xã hội, trong tổng thể, chịu trách nhiệm về cách ứng xử của các công dân của nó và rằng xã hội phải được thay đổi để làm cho thế giới tốt đẹp hơn[cần dẫn nguồn]. Những người bảo thủ tại Mỹ, những người tự do tại châu Âu, và tất cả những người theo chủ nghĩa tự do tin vào (và vẫn tiếp tục tin như vậy) tự do và những lực lượng thị trường và muốn rằng cá nhân tự chịu trách nhiệm về chính mình và rằng xã hội phải đảm bảo tự đo để cá nhân có thể phát triển một cách đầy đủ. Những người Ki-tô giáo, bất kể thuộc hệ tư tưởng chính trị nào, tin rằng các mối quan hệ của cá nhân với Nhà thờ và/hay Thiên Chúa là nhân tố chủ chốt của một đời sống thoả mãn. Những người theo Hồi giáo, Ấn Độ giáo, Phật giáo và các tôn giáo khác có những khái niệm tôn giáo của riêng họ.

Thế kỷ XX diễn ra một cuộc phân cực lớn giữa các hệ tư tưởng đó. Chủ nghĩa Darwin xã hội đã bị tác động ảnh hưởng lớn khi nước Đức phát xít bị vượt mặt trong cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Hoa Kỳ và Liên Xô thôi thúc tiến trình giải thực. Phong trào nhân quyền và trào lưu hippie phản đối văn hoá trong thập kỷ 1960 dẫn tới sự thống trị trên toàn thế giới của tư tưởng nhân văn vẫn còn sống sót dai dẳng cho tới thời nay ở các nước phương Tây .Những người theo chủ nghĩa xã hội cố gắng nỗ lực biến hóa xã hội bằng nhiều phương cách khác nhau. Hai trào lưu lớn nhất là dân chủ xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Các nhà dân chủ xã hội tìm cách đạt tới một xã hội xã hội chủ nghĩa bằng cách đổi khác xã hội trải qua link với các đảng chính trị khác. Quốc gia mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội được thiết lập ở nhiều nước phương tây. Cánh tả Ki-tô giáo và những người theo chủ nghĩa tự do cùng chiếm lợi thế tại vương quốc kiểu này. Hiện nay vương quốc mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội không được phổ cập bởi các nhà tư bản, họ nghĩ ngăn cản tăng trưởng kinh tế tài chính vì góp vốn đầu tư không hiệu suất cao. Những người cộng sản tìm cách lập ra một xã hội xã hội chủ nghĩa bằng cách biến hóa xã hội cũ, những những tầng lớp cũ và toàn bộ mọi ý thức hệ cạnh tranh đối đầu. Nó là một quy mô ý niệm tốt tuy nhiên lại thiếu trong thực tiễn và bị phản đối can đảm và mạnh mẽ ở các những tầng lớp tư bản cao, vì nó ảnh hưởng tác động đến quyền hạn trực tiếp của họ. Có nhiều quan điểm trái ngược về quy mô này. Các nhà chỉ huy Xô viết và Trung Quốc và những tầng lớp tri thức nhận ra rằng kiểu sản xuất của ‘ phương Tây ’ với nghĩa vụ và trách nhiệm cá thể dẫn tới văn minh liên tục trong khi các xã hội cộng sản theo quy mô Liên Xô lại rơi vào giảm phát kinh tế tài chính liên tục, do đó họ bắt buộc phải đổi khác bằng cách tìm ra quy mô tương thích vừa bảo vệ được sự tăng trưởng kinh tế tài chính vừa không vi phạm những quy tắc cơ bản về xã hội chủ nghĩa .Các nền văn minh ngoài phương tây bắt đầu bị thực dân phương Tây thống trị, và họ thường đối xử rất ác nghiệt với dân bản xứ. Những người vương quốc và những trào lưu cộng sản lan tràn khắp các vương quốc đó đã tuyên truyền cho dân chúng những ý tưởng sáng tạo tiên phong về các trào lưu độc lập, muốn nhu yếu quyền lợi và nghĩa vụ công minh trên thế giới. Nhiều thuộc địa châu Phi và châu Á khởi đầu giành lại độc lập trong thập kỷ 1960. Cuối cùng, đã có tâm lý sáng sủa rằng những nước kém tăng trưởng sẽ trở thành những nước tăng trưởng, nhưng tình hình kinh tế tài chính của họ nói chung là rất kém sau khi đã giành được độc lập. Các cuộc nội chiến và những kẻ độc tài làm suy yếu các xã hội và các nền kinh tế tài chính địa phương – nguyên do của nó đôi lúc là bắt nguồn từ chủ nghĩa thực dân mới và một phần vì Hoa Kỳ ( xem Chủ nghĩa Sô vanh, và học thuyết vương quốc phụ thuộc vào ). Hiện nay, nhiều vương quốc Mỹ Latin và châu Á đang mở màn chuyển tiếp để trở thành quốc gia thuộc thế giới thứ nhất ; đa phần các nước châu Phi và Trung Đông, tuy nhiên, vẫn còn đang ở thực trạng ngưng trệ .

Những người bảo thủ và người theo chủ nghĩa quốc gia trên thế giới sợ rằng những xã hội của họ sẽ sụp đổ vì hiện đại hoá và các ý tưởng mới vì vậy họ tìm cách ngăn chặn làn sóng thay đổi.[cần dẫn nguồn] Chủ nghĩa bảo thủ đang càng ngày càng trở nên phổ biến trên nhiều vùng của thế giới,[cần dẫn nguồn] với việc chủ nghĩa bảo thủ mới hiện đang thống trị trong chính phủ Hoa Kỳ. Những người (tự xưng) Hồi giáo chính thống tìm cách ngăn chặn sự phi tôn giáo hóa bằng cách gây nên chiến tranh chống lại văn minh phương Tây. Nhiều lãnh đạo quốc gia và trí thức ở Trung Đông và vùng Hạ Sahara châu Phi chỉ trích phương tây vì cách sống “vô đạo đức” của họ. Chủ nghĩa bảo thủ được nuôi dưỡng, phần lớn nhờ ở niềm tin tôn giáo vào đời sống kiếp sau với những lo sợ hiện hữu về sự trừng phạt mãi về sau này.

Những nỗ lực nhằm thống nhất thế giới bằng sự chinh phục quân sự hay bằng các cuộc cách mạng đã không thành công. Quốc gia dân tộc trở thành cơ sở quan trọng nhất trong thế giới phương tây.[cần dẫn nguồn] Các đế quốc thực dân ở thế kỷ thứ XIX dựa trên quốc gia dân tộc, vốn từng kiểm soát phần lớn những vùng đất đai sinh sống của các sắc dân bộ lạc. Các quốc gia dân tộc thống nhất với nhau thành liên bang trong thế kỷ XX. Trong thời gian giữa hai cuộc chiến tranh thế giới, Liên đoàn các quốc gia không thể đóng vai trò to lớn trong việc ngăn chặn các cuộc chiến tranh. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Liên hiệp quốc (cũng không có vai trò gì nhiều) đã tìm cách giải quyết nhiều vấn đề mà từng nước riêng biệt không thể giải quyết. Liên đoàn quốc gia và Liên hiệp quốc phụ thuộc vào ý nguyện tham gia và kinh phí đóng góp tự nguyện của các quốc gia thành viên. Các tổ chức đó không thể hoạt động mà không có được sự ủng hộ của các quốc gia lớn, như đã từng xảy ra trong thập niên 1920 và 1930 và trong thời gian Chiến tranh lạnh. Nhiều quốc gia không chính xác (về mặt quy cách) là quốc gia dân tộc, nhưng tồn tại như nhiều dân tộc (hạ Saharan châu Phi), hay chỉ có một tỷ lệ nhỏ của một dân tộc bên trong biên giới lãnh thổ của họ (như tại các nước Ả rập).

Số lượng và kích cỡ của các nền kinh tế tài chính thị trường tự do ngày càng tăng trưởng nhanh gọn kể từ thế kỷ XIX, nhưng các nền kinh tế tài chính do nhà nước trấn áp vẫn hoàn toàn có thể sống sót với tư cách thời kỳ chuyển tiếp, cho tới khi Liên bang Xô viết tan rã năm 1991. Các nền kinh tế thị trường tự do dẫn tới tăng trưởng to lớn trong đời sống người dân. Một thị trường tự do toàn thế giới đã mang lại thành quả chung. Tự do trao đổi sản phẩm & hàng hóa và thông tin dẫn tới sự nhờ vào lẫn nhau của các vương quốc và muốn có quyền lợi riêng thì cần phải hợp tác với các vương quốc khác. Quá trình này được gọi là toàn thế giới hóa .

Dân số quá đông cũng bị coi là một trong những vấn đề to lớn nhất trên khắp thế giới. Vấn đề này từng được các nhà tư tưởng như Malthus và Max Weber đưa ra. Weber sợ rằng Ấn Độ và Trung Quốc sẽ phát triển những nền kinh tế lớn của họ với cái giá phải trả của châu Âu, và ủng hộ chủ nghĩa chủ nghĩa đế quốc kiểu Đức để ngăn chặn sự nghèo đói cho dân tộc Đức. Sự phát triển kỹ thuật và kinh tế của thế kỷ XX chỉ ra rằng các nước tây phương có thể có được phát triển kinh tế thông qua phát triển từ bên trong. Các nước châu Âu ở thời Max Weber có thể coi như là các quốc gia thuộc Thế giới thứ ba hiện nay.[cần dẫn nguồn] Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Mỹ Latin đã phát triển trong vài thập kỷ gần đây, và hậu quả của nó là sự thất nghiệp ở các nước phương tây.[cần dẫn nguồn] Dân số tăng cũng dẫn tới sự tăng trưởng nhanh chóng của nhu cầu đòi chia sẻ các nguồn tài nguyên hạn chế và tăng nhanh sự phá hủy môi trường khi sử dụng các nguồn tài nguyên đó.

Văn hoá Mỹ đã có ảnh hưởng lớn trên thế giới. Các bộ phim Hollywood và nhạc jazz thống trị trên toàn thế giới phương Tây từ thập kỷ 1920.[cần dẫn nguồn] Văn hóa thanh niên đã bắt đầu ở Mỹ. Quần Jeans, áo T-shirt, phong cách quảng cáo Mỹ và nhạc pop đã thống trị toàn thế giới trong thập kỷ 1960 và 1970. Những cải cách kinh tế của Mỹ và Anh trong thập kỷ 1980 đã trở thành mẫu mực cho toàn thế giới.[cần dẫn nguồn]

Thế kỷ XXI[sửa|sửa mã nguồn]

Thế kỷ thứ 21 được lưu lại bằng sự tăng trưởng kinh tế tài chính toàn thế giới hóa và hội nhập, hệ quả là ngày càng tăng rủi ro đáng tiếc cho các nền kinh tế tài chính link, như trong Đại suy thoái và khủng hoảng vào cuối thập niên 2000 và đầu những năm 2010. [ 84 ] Thời kỳ này cũng tận mắt chứng kiến ​ ​ sự tăng trưởng của các phương pháp liên lạc bằng điện thoại di động và internet, điều này tạo ra những đổi khác xã hội cơ bản trong kinh doanh thương mại, chính trị và đời sống cá thể. Internet và điện thoại di động cũng lan rộng ra khoảng trống cho hành vi tội phạm về phía các cá thể, tổ chức triển khai, tập đoàn lớn và các vương quốc bất hảo. [ 85 ] [ 86 ]Đầu thế kỷ 21 tận mắt chứng kiến ​ ​ nhiều cuộc nội chiến và xung đột quốc tế leo thang ở vùng Cận Đông và Afghanistan, các mối thù giữa những sắc tộc và giáo phái và vụ tiến công Trung tâm Thương mại Thế giới ở thành phố Thành Phố New York năm 2001. [ 87 ] Trong khi Mùa xuân Ả Rập, một làn sóng nổi dậy mang tính cách mạng ở các vùng Bắc Phi và Cận Đông vào đầu những năm 2010 đã tạo ra những khoảng trống quyền lực tối cao lớn dẫn đến sự hồi sinh của chủ nghĩa chuyên chế và sự sinh ra của các nhóm phản động như Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng ( IS ) .
Sự can thiệp của quân đội Hoa Kỳ vào vùng Cận Đông và Afghanistan, [ 88 ] cùng với cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính và suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính đã làm hết sạch nguồn lực kinh tế tài chính của nước này vào thời gian mà Hoa Kỳ và các nước phương Tây khác đang gặp phải thực trạng trật tự kinh tế tài chính xã hội trở nên trầm trọng hơn do robot hóa trong việc làm và xuất khẩu các ngành công nghiệp đến các nước có lực lượng lao động rẻ hơn. [ 89 ] [ 90 ] [ 91 ] [ 92 ] [ 93 ] Trong khi đó, các nền văn minh châu Á cổ đại và đông dân như Ấn Độ và đặc biệt quan trọng là Trung Quốc trở thành đối thủ cạnh tranh kinh tế tài chính và chính trị tiềm năng của các cường quốc phương Tây. [ 94 ]

Cạnh tranh trên toàn thế giới về tài nguyên đã làm gia tăng dân số và quá trình công nghiệp hóa ngày càng phát triển, đặc biệt là ở Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil. Điều đó đang góp phần làm suy thoái môi trường và hiện tượng ấm lên toàn cầu, với sự gia tăng mạnh mẽ của xoáy thuận nhiệt đới, lũ lụt, hạn hán, cháy rừng và tỷ lệ tử vong do tăng thân nhiệt.

Sự stress quốc tế đang ngày càng tăng tương quan đến nỗ lực của một số ít nước có vũ khí hạt nhân để khiến Bắc Triều Tiên từ bỏ vũ khí hạt nhân và đồng thời ngăn cản Iran tăng trưởng chương trình vũ khí hạt nhân của nước này. [ 95 ] [ 96 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Đồ