Vị Xuyên – Wikipedia tiếng Việt

Vị Xuyên là một huyện miền núi biên giới thuộc tỉnh Hà Giang, Việt Nam.[4][5]

Huyện Vị Xuyên nằm ở TT tỉnh Hà Giang, có vị trí địa lý :
Huyện Vị Xuyên có diện tích quy hoạnh 1.478,41 km², dân số năm 2019 là 110.465 người [ 2 ], tỷ lệ dân số đạt 75 người / km² .

Huyện lỵ là thị trấn Vị Xuyên cách thành phố Hà Giang khoảng 20 km về hướng nam. Vị Xuyên là nơi sinh sống của 15 dân tộc gồm: Tày, Dao, Kinh, Nùng,… Vị Xuyên là huyện có diện tích lớn nhất tỉnh Hà Giang, chiếm 18,2% tổng diện tích toàn tỉnh. Đây còn là đơn vị hành chính có dân số đông thứ 2 của tỉnh và có đóng góp kinh tế lớn thứ 3 cho Hà Giang (sau TP. Hà Giang và huyện Bắc Quang).

Vị Xuyên có quốc lộ 2 liên kết với Bắc Quang tới tp. Hà Giang, quốc lộ 4C liên kết Vị Xuyên tới Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc và cả huyện Bảo Lâm, Cao Bằng. Do nằm ở TT tỉnh, lại gần thành phố tỉnh lỵ nên khá nhiều những tuyến đường lớn đi qua Hà Giang đều đi qua Vị Xuyên .
Huyện Vị Xuyên, cùng hàng loạt vùng mỏ Tụ Long và nửa già phía tây của tỉnh Hà Giang thời nay ( xưa đều là châu Bình Nguyên ), được sáp nhập vào chủ quyền lãnh thổ Nước Ta từ thời nhà Lý năm 1015, sau cuộc xung đột biên giới 1013 – 1015, giữa Đại Cồ Việt với Vương quốc Đại Lý và chư hầu. Năm Ất Mão niên hiệu Thuận Thiên 6 ( 1015 ), Lý Thái Tổ ban chiếu chỉ cho Dực Thánh Vương và Vũ Đức Vương đi đánh và thu phục được những châu Đô Kim, Vị Long, Thường Tân, Bình Nguyên và bắt giết được thủ lĩnh Hà Trác Tuấn [ 6 ]. Các vùng này trọn vẹn không phải là những chủ quyền lãnh thổ nhà Tống Trung Quốc lúc đó .

Thời thuộc Minh, Vị Xuyên có tên là châu Bình Nguyên. Thời nhà Lê sơ là châu Bình Nguyên phủ Yên Bình (phủ đặt từ năm Quang Thuận) thừa tuyên (xứ) Tuyên Quang (trước đó, đầu thời Lê sơ, thuộc Tây đạo). Sang thời nhà Mạc (thế kỷ 16) đổi thành châu Vị Xuyên (chữ Hán: 渭川), thuộc phủ Yên Bình xứ (đầu thời nhà Nguyễn đổi thành trấn) Tuyên Quang. Thời Lê trung hưng, cùng với toàn xứ Tuyên Quang, châu Vị Xuyên cũng nằm trong địa bàn cát cứ của các đời chúa Bầu.

Đến cuối thế kỷ 17, chúa Bầu cuối là Vũ Công Tuấn chạy sang nhà Thanh giao nộp 3 động Ngưu Dương, Hồ Điệp, Phổ Viên ở phần phía bắc của châu Vị Xuyên cho Trung Quốc .Đến năm 1728, triều đình Lê – Trịnh đòi lại vùng đất Tụ Long trả về thuộc châu Vị Xuyên, đồng thời cùng nhà Thanh, thống nhất chọn sông Đổ Chú ( là một chi lưu của sông Chảy chảy từ trấn Mã Bạch đến châu Thủy Vĩ để làm biên giới và dựng bia mốc giới trên 2 bờ sông này tại phía nam trấn Mã Bạch huyện Mã Quan .Năm 1802, triều Nguyễn được thiết lập, thống nhất quốc gia từ Bắc đến Nam. Bộ máy hành chính địa phương đầu triều Nguyễn và suốt thời Gia Long gần như giữ nguyên theo cách tổ chức triển khai cũ của triều Lê – Trịnh .Năm Minh Mạng 14 ( 1831 ), lập tỉnh Tuyên Quang từ trấn cùng tên, tách châu Vị Xuyên thành 2 huyện ( bỏ châu ) : hữu ngạn sông Lô ( bờ tây sông ) là huyện Vĩnh Tuy thuộc phủ Yên Bình ( nay là những huyện Hoàng Su Phì, Xím Mần, một phần của thành phố Hà Giang ) và tả ngạn sông Lô ( bờ đông sông ) là huyện Vị Xuyên ( cổ xưa ) thuộc phủ Tương An ( nay là những huyện Vị Xuyên lúc bấy giờ, Bắc Quang và một phần của thành phố Hà Giang ) .Năm Minh Mệnh thứ 14 ( 1833 ), chia Châu Vị Xuyên ra làm 2 huyện : huyện Vĩnh Tuy ( hữu ngạn sông lô ) và huyện Vị Xuyên ( tả ngạn sông Lô ) .Ngày 1 tháng 1 năm 1833, xây dựng huyện Vị Xuyên có 5 tổng và 31 xã. [ 1 ]Thời Pháp thuộc, Pháp xây dựng tỉnh Hà Giang. Sau khi ký kết những công ước Pháp Thanh những năm 1887 và 1895 phân định biên giới dẫn tới vùng đất tổng Tụ Long và 2 xã Bình Di, Phấn Vũ của tổng Phương Độ thuộc Vị Xuyên Hà Giang bị cắt cho Trung Quốc, Pháp tổ chức triển khai lại hành chính tỉnh Hà Giang thành : 2 châu là Bắc Quang ( tây-nam tỉnh ) và Vị Xuyên ( vùng TT và đông nam tỉnh ), cùng 2 TT hành chính Đồng Văn ( hướng đông bắc tỉnh ) và Hoàng Su Phì ( tây-bắc tỉnh ). Châu Vị Xuyên thời Pháp thuộc gồm : thị xã ( thành phố ) Hà Giang ( gồm 2 phường ) và 4 tổng ( gồm 21 xã ) ( là những tổng : Phương Độ, Phù Linh, Yên Định, Yên Phú ) .Sau năm 1975, huyện Vị Xuyên thuộc tỉnh Hà Tuyên, gồm 26 xã : Cao Bồ, Đạo Đức, Đường Âm, Giáp Chung, Lạc Nông, Lao Chải, Linh Hồ, Minh Ngọc, Minh Sơn, Minh Tân, Ngọc Minh, Phong Quang, Phú Nam, Phương Độ, Phương Thiện, Phương Tiến, Thanh Đức, Thanh Hương, Thanh Thủy, Thuận Hòa, Thượng Tân, Tùng Bá, Xín Chải, Yên Cường, Yên Định và Yên Phú. [ 7 ]

Ngày 14 tháng 5 năm 1981, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 185/1981/QĐ-CP[8] giải thể xã Thanh Hương sáp nhập vào các xã Thanh Đức và Xín Chải.

Ngày 18 tháng 11 năm 1983, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 136 – HĐBT [ 9 ] về việc :

• Điều chỉnh thị trấn nông trường Việt Lâm và 5 xã: Thượng Sơn, Quảng Ngần, Trung Thành, Bạch Ngọc, Việt Lâm thuộc huyện Bắc Quang về huyện Vị Xuyên quản lý
• Điều chỉnh 10 xã: Phú Nam, Đường Âm, Yên Phú, Yên Cường, Thượng Tân, Giáp Chung, Lạc Nông, Minh Ngọc, Minh Sơn và Yên Định thuộc huyện Vị Xuyên để thành lập huyện Bắc Mê.

Từ năm 1991, trở lại là huyện của tỉnh Hà Giang, huyện Vị Xuyên gồm thị xã Nông trường Việt Lâm và 20 xã : Bạch Ngọc, Cao Bồ, Đạo Đức, Lao Chải, Linh Hồ, Minh Tân, Ngọc Minh, Phong Quang, Phương Độ, Phương Thiện, Phương Tiến, Quảng Ngần, Thanh Đức, Thanh Thủy, Thuận Hòa, Thượng Sơn, Trung Thành, Tùng Bá, Việt Lâm và Xín Chải. [ 10 ]Ngày 29 tháng 8 năm 1994, nhà nước phát hành Nghị định số 112 / 1994 / NĐ-CP [ 11 ] về việc :

• Thành lập thị trấn Vị Xuyên (thị trấn huyện lị huyện Vị Xuyên) trên cơ sở một phần diện tích và dân số của các xã Việt Lâm, Đạo Đức và Bạch Ngọc
• Thành lập xã Ngọc Linh trên cơ sở một phần diện tích và dân số của các xã Linh Hồ, Bạch Ngọc, Đạo Đức và thị trấn Nông trường Việt Lâm.

Ngày 29 tháng 1 năm 1997, nhà nước phát hành Nghị định 8 – CP [ 12 ] về việc xây dựng xã Tân Thành thuộc huyện Bắc Quang trên cơ sở một phần đất của xã Quảng Ngần thuộc huyện Vị Xuyên .Ngày 23 tháng 6 năm 2006, nhà nước phát hành Nghị định 64/2006 / NĐ-CP [ 13 ] về việc :

• Điều chỉnh toàn bộ 3 xã: Kim Linh, Kim Thạch và Phú Linh thuộc thị xã Hà Giang (nay là thành phố Hà Giang) về huyện Vị Xuyên quản lý
• Điều chỉnh một phần phường Quang Trung thuộc thị xã Hà Giang (nay là thành phố Hà Giang) về xã Phong Quang thuộc huyện Vị Xuyên quản lý
• Điều chỉnh toàn bộ 2 xã Phương Độ và Phương Thiện chuyển từ huyện Vị Xuyên về thị xã Hà Giang (nay là thành phố Hà Giang) quản lý.

Sau khi kiểm soát và điều chỉnh, huyện Vị Xuyên có 148.750,4 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 91.825 nhân khẩu, có 24 đơn vị chức năng hành chính thường trực gồm có 22 xã : Tùng Bá, Thuận Hoà, Minh Tân, Phong Quang, Thanh Thuỷ, Thanh Đức, Lao Chải, Xín Chải, Phương Tiến, Cao Bồ, Đạo Đức, Trung Thành, Ngọc Linh, Ngọc Minh, Bạch Ngọc, Linh Hồ, Việt Lâm, Quảng Ngần, Thượng Sơn, Phú Linh, Kim Thạch, Kim Linh và 2 thị xã : Vị Xuyên, nông trường Việt Lâm .
Huyện Vị Xuyên có 24 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực, gồm có 2 thị xã : Vị Xuyên ( huyện lỵ ), Nông trường Việt Lâm và 22 xã : Bạch Ngọc, Cao Bồ, Đạo Đức, Kim Linh, Kim Thạch, Lao Chải, Linh Hồ, Minh Tân, Ngọc Linh, Ngọc Minh, Phong Quang, Phú Linh, Phương Tiến, Quảng Ngần, Thanh Đức, Thanh Thủy, Thuận Hòa, Thượng Sơn, Trung Thành, Tùng Bá, Việt Lâm, Xín Chải .

Kinh tế – xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Mặc dù là huyện vùng cao, diện tích quy hoạnh cho trồng trọt ít nhưng huyện Vị Xuyên cũng đã đạt được tổng sản lượng lương thực khoảng chừng 40.000 tấn ( năm 2005 ), giữ vững được bảo mật an ninh lương thực. Bên cạch đó, nhờ có của khẩu Thanh Thủy nên cũng đã có một số ít cơ sở công nghiệp tại huyện được thiết kế xây dựng như xí nghiệp sản xuất lắp ráp xe hơi, khung xe máy, quy hoạch khu công nghiệp ” Bình Vàng ” trên địa phận Thôn Bình Vàng xã Đạo Đức. Khai thác mỏ chì, kẽm tại Nam Sơn xã Tùng Bá, mỏ sắt tại Thuận Hòa Đầu năm 2008, tỉnh Hà Giang cũng vừa quyết định hành động thiết kế xây dựng xí nghiệp sản xuất thủy điện Nậm Ngần, tại suối Nậm Ngần thuộc xã Thượng Sơn .Vị Xuyên có gần 30 km đường Quốc lộ 2 chạy qua địa phận huyện, tạo điều kiện kèm theo cho thông thương và giao lưu hàng hoá với cá vùng miền. Các xã, thị xã đều có đường ôtô về đến TT 100 % những xã, thị xã có điện lưới vương quốc, số hộ có điện chiếm trên 70 %, tỷ suất phủ sóng truyền hình đạt 90 % .Huyện cũng là nơi có sông Lô chảy qua, và cũng là nơi có cửa khẩu Thanh Thủy đi sang Vân Nam, Trung Quốc .
Vị Xuyên có nhiều di tích lịch sử lịch sử dân tộc, danh thắng lôi cuốn hành khách như chùa Sùng Khánh, Bình Lâm, có 02 Bảo vật Quốc gia, Suối khoáng Quảng Ngần, đền Đôi Cô Cầu má, cửa khẩu Quốc tế Thanh Thủy, hang Tùng Bá, hang Bản Mào, hang Đán Pi-oóng ( hang thủng ), núi Tây Côn Lĩnh ( dãy Tây Côn Lĩnh nằm trên địa phận huyện có đến 40 loài thú, 130 loài chim ), hồ Noong, rừng nguyên sinh Minh Tân, Quần thể 200 cây chè cổ thụ trên 300 tuổi ( Được công nhân Cây Đi sản Việt Nam ), suối nước nóng Quảng Ngần, khu du lịch nghỉ ngơi suối khoáng Thanh Hà, làng văn hóa truyền thống dân tộc bản địa Dao thôn Lùng Tao – Cao Bồ, Bản Bang – Đạo Đức, dân tộc bản địa Tày thôn Thanh Sơn – Thanh Thủy, …

Ngoài những thắng cảnh, Vị Xuyên còn hấp dẫn du khách bởi những lễ hội như: lễ hội Lồng Tồng (xuống đồng) của dân tộc Tày, Nùng, lễ hội Gioóng boọc (xuống đồng) của dân tộc Giáy, hội Sải sán hay Gàu tào (đi chơi núi) của người H’Mông, Tết nhảy (Giàng chảo đao) của người Dao và những trò chơi dân gian như: ném còn, đu quay, ném yến, đánh quay, bắn nỏ, phi ngựa, leo núi… và các hình thức hát sướng, hát giao quyên của các đôi trai gái dân tộc H’Mông, Dao, Tày, Nùng… những làn điệu dân ca trữ tình của dân tộc Tày, Nùng như: then, cọi, sli, lượn hoặc hát Giầu plềnh của người H’Mông …với các nhạc cụ như: đàn tính, kèn lá, đàn môi, sáo trúc, các bộ trống, xoèng, chọe…

Du khách đến Vị Xuyên có thời cơ chiêm ngưỡng và thưởng thức những món ăn đặc sản nổi tiếng như : thảo quả muối, xôi ngũ sắc, rượu thóc Tùng Bá, thịt hun khói, mèn mén, cơm lam …

• Vietnam Administrative Atlas, Nhà xuất bản Bản Đồ 2004

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Đồ