BÀI GIẢNG SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (643.6 KB, 18 trang )

SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ SỨC KHỎE VÀ BỆNH TẬT
II. TỔNG QUAN VỀ BÊNH TẬT
1. Khái niệm bệnh tật (Disease)
1.1. Bệnh là gì?
–
Trong tiếng Việt,
Bệnh được hiểu
theo ba nét
nghĩa:
Bệnh là trạng
thái cơ thể
hoặc bộ phận
cơ thể hoạt
động không
bình thường.
Bệnh là trạng
thái hư hỏng
của một bộ
phận nào đó
làm cho các
cơ quan, hệ
cơ quan của
cơ thể con
người hoạt
động không
bình thường.
Bệnh là thói quen
xấu, là khuyết điểm
về tư tưởng, về tâm
lý xã hội … làm cho

các cá nhân có
những hành động
đáng chê trách,
không phù hợp với
những hệ thống giá
trị chuẩn mực xã
hội, gây tác hại cho
bản thân và cộng
đồng xã hội.

– Trong Y học, Bệnh được hiểu là bất kỳ
sự sai lệch hoặc tổn thương nào về
cấu trúc và chức năng của bất kỳ bộ
phận, cơ quan, hệ thống nào của cơ
thể biểu hiện bằng các triệu chứng
đặc trưng giúp cho thầy thuốc có thể
chẩn đoán xác định và chẩn đoán
phân biệt (Từ điển y học, 2000).

–
Theo từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam:
“Bệnh là quá trình hoạt động không bình
thường của cơ thể sinh vật từ nguyên nhân
khởi thuỷ đến hậu quả cuối cùng. Bệnh có thể
gặp ở người, động vật hay thực vật”.
Có rất nhiều nguyên nhân sinh ra bệnh,
nhưng có thể chia thành ba loại chính:

Bệnh do bản thân cơ thể sinh vật có khuyết
tật như di tuyền bẩm sinh hay rối loạn sinh lý.


Bệnh do hoàn cảnh sống của sinh vật khắc
nghiệt như quá lạnh, quá nóng, bị ngộ độc,
không đủ chất dinh dưỡng.

Bệnh do bị các sinh vật khác (nhất là các vi
sinh vật) kí sinh.
1.2. T t là gì? ậ
Tật được hiểu là trạng thái bất
thường của một bộ phận trong
cơ thể, do bẩm sinh hoặc tai
nạn, bệnh trạng gây nên.
Ví dụ, khi sinh ra đã có một số
chức năng cơ thể người không
bình thường như tay, chân bị
tật không làm được gì …
Yếu tố
tác nhân
Yếu tố
nguyên nhân
Yếu tố
nguy cơ
Bệnh
2. Các yếu tố tác nhân, nguyên nhân và nguy cơ của bệnh
2.1. Y u t tác nhânế ố
Yếu tố tác nhân (hay căn
nguyên) là yếu tố vắng nó
bệnh không thể xảy ra. Thông
thường các tác nhân là: vi
khuẩn, virus, ký sinh trùng,

nấm, là căn nguyên của từng
bệnh cụ thể.
2.2. Y u t nguyên nhânế ố
– Yếu tố nguyên nhân là yếu tố trực tiếp làm cho
một người hay nhóm người bị mắc bệnh hoặc gây
nên các vấn đề sức khỏe cộng đồng.
– Tuy nhiên một bệnh của một người hay vấn đề
sức khỏe của cộng đồng có thể do nhiều nguyên
nhân mang lại. Ngược lại, một nguyên nhân cũng có
thể gây ra nhiều bệnh tật, hậu quả về sức khỏe khác
nhau. Người ta có thể phân loại nguyên nhân trực
tiếp và nguyên nhân gián tiếp của bệnh tật và tình
trạng sức khỏe.
– Trong thực tế, việc xác định tình trạng bệnh
tật, sức khỏe của cá nhân và cộng đồng cũng cần
đồng thời phải xác định các nguyên nhân và mức độ
tác động của từng nguyên nhân để từ đó mới có thể
thực hiện các giải pháp can thiệp phù hợp.
2.3. Y u t nguy cế ố ơ
– Yếu tố nguy cơ là yếu tố trực tiếp tạo điều kiện thuận
lợi cho nguyên nhân gây bệnh hay vấn đề sức khỏe của cá
nhân hay cộng đồng. Khi yếu tố nguy cơ thực sự tác động
đến một người hay nhóm người trong cộng đồng và gây
nên các ảnh hưởng đến sức khỏe và tình hình bệnh tật thì
nó trở thành yếu tố nguyên nhân bệnh tật của nhóm người
này.
– Các yếu tố nguy cơ này có thể chia thành 2 nhóm:
nhóm có thể can thiệp được và nhóm không thể can thiệp
được. Các yếu tố không có thể can thiệp được như tuổi tác
và di truyền. Nhưng các yếu tố có thể can thiệp được như

dinh dưỡng, vận động thể lực, lối sống (hút thuốc lá, thói
quen rượu bia), môi trường sống (như nước, không khí,
phương tiện đi lại), v.v… Từ đó, các chiến lược y tế dự
phòng là làm thay đổi các yếu tố có thể can thiệp được để
nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng.
3. Các thời kỳ (giai đoạn) của một bệnh
Thời kỳ tiền
lâm sàng
Thời kỳ lâm
sàng của bệnh
Giai đoạn 1
Giai đoạn 2
Giai đoạn 1. Thời kỳ tiền lâm sàng
– Thời kỳ tiền lâm sàng là thời kỳ đã có sự tác
động của tác nhân gây bệnh đến cơ thể,
những người bệnh chưa có các dấu hiệu lâm
sàng của bệnh, chỉ có thể làm các xét nghiệm
xác định tác nhân gây bệnh mới có thể khẳng
định chắc chắn.
– Thời kỳ tiền lâm sàng của bệnh có thể dẫn
đến thời kỳ lâm sàng hoặc có thể khỏi bệnh
mà không phát triển những triệu chứng lâm
sàng của bệnh; Do vậy, nhân viên sức khỏe
cộng đồng cần nắm vững các thời ký của bệnh
đối với từng bệnh cụ thể để có biện pháp phát
hiện sớm ngay ở thời kỳ tiền lâm sàng có kế
hoạch dự phòng và chăm sóc sức khỏe cho
toàn cộng đồng.
Giai đoạn 2. Thời kỳ lâm sàng của bệnh
– Trong giai đoạn này, người bệnh có

những đấu hiệu hoặc triệu chứng của
bệnh.
– Giai đoạn này có thể ngắn, bệnh nhẹ
và khỏi bệnh nhanh chóng như bệnh
thủy đậu.
– Giai đoạn này có thể có nhiều biến
chứng, bệnh nặng, để lại di chứng
hoặc tử vong.
4. Các biện pháp dự phòng
Dự
phòng
cấp o
Dự
phòng
cấp I
Dự
Phòng
cấp II
Dự
phòng
cấp III
1. D phòng c p 0 (d phòng căn ự ấ ự
nguyên)
Dự phòng căn
nguyên nhằm
ngăn ngừa sự hình
thành và gia tăng
nguy cơ bệnh
2. D phòng c p 1ự ấ
– Dự phòng cấp I là bảo vệ những người khỏe

mạnh không bị mắc bệnh.
– Để dự phòng cấp I có hiệu quả, đối với
từng bệnh cụ thể, chúng ta phải đặt các câu
hỏi sau đây:

Tại sao người khỏe bị mắc bệnh?

Những ai có nguy cơ mắc bệnh? hay

Các yếu tố nguy cơ của bệnh là gì?

Đã có biện pháp can thiệp kinh điển nào?

Đã triển khai áp dụng đến đâu?

Cần phải tiếp tục làm gì?
– Nhiệm vụ của nhân viên sức khỏe cộng
đồng là triển khai thực hiện tốt và có hiệu
quả các biện pháp dự phòng cấp I tại cộng
đồng.
3. D phòng c p IIự ấ
– Dự phòng cáp II là phát hiện sớm những
người vừa bị mắc bệnh để điều trị kịp thời và
dự phòng bệnh mạn tính hay di chứng.
– Phát hiện người bệnh ở thời kỳ tiền lâm
sàng hay thời kỳ lâm sàng, đặc biệt là các
bệnh dịch lây truyền để có biện pháp điều trị
sớm và cách ly (nếu cần thiết) là góp phần
thực hiện dự phòng cấp II và đây là biện pháp
có hiệu quả cao trong chăm sóc sức khỏe

cộng đồng. Đây cũng chính là một yêu cầu
đối với nhân viên chăm sóc ức khỏe cộng
đồng.
4. D phòng c p IIIự ấ
– Dự phòng cấp III là dự phòng những biến chứng và
cái chết ở những bệnh không thể chữa khỏi được.
– Trong những trường hợp dự phòng cấp I và dự
phòng cấp II đã không mang lại kết quả, dự phòng
cấp III cần được thực hiện để hạn chế các tác hại
khác và giúp người bệnh hoà nhập cộng đồng.
Ví dụ:
– Người bệnh bị mù do thiếu vitamin A do không
được dự phòng cấp I (dinh dưỡng đầy đủ và uống
vitamin A) và dự phòng cấp II (phát hiện sớm và
điều trị kịp thời đã bị thất bại, người bệnh đã bị tổn
thương giác mạc không thể hồi phục được).
– Dự phòng cấp III được thực hiện đó là: giúp người
mù di chuyển bằng gậy, tạo việc làm có thu nhập
kinh tế cho người mù, dạy người mù viết và đọc chữ
nổi
Xin trân trọng
cảm ơn!
những cá thể cónhững hành độngđáng chê trách, không tương thích vớinhững mạng lưới hệ thống giátrị chuẩn mực xãhội, gây mối đe dọa chobản thân và cộngđồng xã hội. – Trong Y học, Bệnh được hiểu là bất kỳsự rơi lệch hoặc tổn thương nào vềcấu trúc và công dụng của bất kể bộphận, cơ quan, mạng lưới hệ thống nào của cơthể bộc lộ bằng những triệu chứngđặc trưng giúp cho thầy thuốc có thểchẩn đoán xác lập và chẩn đoánphân biệt ( Từ điển y học, 2000 ). Theo từ điển Bách khoa toàn thư Nước Ta : “ Bệnh là quy trình hoạt động giải trí không bìnhthường của khung hình sinh vật từ nguyên nhânkhởi thuỷ đến hậu quả sau cuối. Bệnh có thểgặp ở người, động vật hoang dã hay thực vật ”. Có rất nhiều nguyên do sinh ra bệnh, nhưng hoàn toàn có thể chia thành ba loại chính : Bệnh do bản thân khung hình sinh vật có khuyếttật như di tuyền bẩm sinh hay rối loạn sinh lý. Bệnh do thực trạng sống của sinh vật khắcnghiệt như quá lạnh, quá nóng, bị ngộ độc, không đủ chất dinh dưỡng. Bệnh do bị những sinh vật khác ( nhất là những visinh vật ) kí sinh. 1.2. T t là gì ? ậTật được hiểu là trạng thái bấtthường của một bộ phận trongcơ thể, do bẩm sinh hoặc tainạn, bệnh trạng gây nên. Ví dụ, khi sinh ra đã có một sốchức năng khung hình người khôngbình thường như tay, chân bịtật không làm được gì … Yếu tốtác nhânYếu tốnguyên nhânYếu tốnguy cơBệnh2. Các yếu tố tác nhân, nguyên do và rủi ro tiềm ẩn của bệnh2. 1. Y u t tác nhânế ốYếu tố tác nhân ( hay cănnguyên ) là yếu tố vắng nóbệnh không hề xảy ra. Thôngthường những tác nhân là : vikhuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm, là căn nguyên của từngbệnh đơn cử. 2.2. Y u t nguyên nhânế ố – Yếu tố nguyên do là yếu tố trực tiếp làm chomột người hay nhóm người bị mắc bệnh hoặc gâynên những yếu tố sức khỏe cộng đồng. – Tuy nhiên một bệnh của một người hay vấn đềsức khỏe của cộng đồng hoàn toàn có thể do nhiều nguyênnhân mang lại. Ngược lại, một nguyên do cũng cóthể gây ra nhiều bệnh tật, hậu quả về sức khỏe khácnhau. Người ta hoàn toàn có thể phân loại nguyên do trựctiếp và nguyên do gián tiếp của bệnh tật và tìnhtrạng sức khỏe. – Trong thực tiễn, việc xác lập thực trạng bệnhtật, sức khỏe của cá thể và cộng đồng cũng cầnđồng thời phải xác lập những nguyên do và mức độtác động của từng nguyên do để từ đó mới có thểthực hiện những giải pháp can thiệp tương thích. 2.3. Y u t nguy cế ố ơ – Yếu tố rủi ro tiềm ẩn là yếu tố trực tiếp tạo điều kiện kèm theo thuậnlợi cho nguyên do gây bệnh hay yếu tố sức khỏe của cánhân hay cộng đồng. Khi yếu tố rủi ro tiềm ẩn thực sự tác độngđến một người hay nhóm người trong cộng đồng và gâynên những tác động ảnh hưởng đến sức khỏe và tình hình bệnh tật thìnó trở thành yếu tố nguyên do bệnh tật của nhóm ngườinày. – Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn này hoàn toàn có thể chia thành 2 nhóm : nhóm hoàn toàn có thể can thiệp được và nhóm không hề can thiệpđược. Các yếu tố không hoàn toàn có thể can thiệp được như tuổi tácvà di truyền. Nhưng những yếu tố hoàn toàn có thể can thiệp được nhưdinh dưỡng, hoạt động thể lực, lối sống ( hút thuốc lá, thóiquen rượu bia ), môi trường tự nhiên sống ( như nước, không khí, phương tiện đi lại đi lại ), v.v … Từ đó, những kế hoạch y tế dựphòng là làm biến hóa những yếu tố hoàn toàn có thể can thiệp được đểnâng cao chất lượng sống cho cộng đồng. 3. Các thời kỳ ( quy trình tiến độ ) của một bệnhThời kỳ tiềnlâm sàngThời kỳ lâmsàng của bệnhGiai đoạn 1G iai đoạn 2G iai đoạn 1. Thời kỳ tiền lâm sàng – Thời kỳ tiền lâm sàng là thời kỳ đã có sự tácđộng của tác nhân gây bệnh đến khung hình, những người bệnh chưa có những tín hiệu lâmsàng của bệnh, chỉ hoàn toàn có thể làm những xét nghiệmxác định tác nhân gây bệnh mới hoàn toàn có thể khẳngđịnh chắc như đinh. – Thời kỳ tiền lâm sàng của bệnh hoàn toàn có thể dẫnđến thời kỳ lâm sàng hoặc hoàn toàn có thể khỏi bệnhmà không tăng trưởng những triệu chứng lâmsàng của bệnh ; Do vậy, nhân viên cấp dưới sức khỏecộng đồng cần nắm vững những thời ký của bệnhđối với từng bệnh đơn cử để có giải pháp pháthiện sớm ngay ở thời kỳ tiền lâm sàng có kếhoạch dự trữ và chăm sóc sức khỏe chotoàn cộng đồng. Giai đoạn 2. Thời kỳ lâm sàng của bệnh – Trong quy trình tiến độ này, người bệnh cónhững đấu hiệu hoặc triệu chứng củabệnh. – Giai đoạn này hoàn toàn có thể ngắn, bệnh nhẹvà khỏi bệnh nhanh gọn như bệnhthủy đậu. – Giai đoạn này hoàn toàn có thể có nhiều biếnchứng, bệnh nặng, để lại di chứnghoặc tử trận. 4. Các giải pháp dự phòngDựphòngcấp oDựphòngcấp IDựPhòngcấp IIDựphòngcấp III1. D phòng c p 0 ( d phòng căn ự ấ ựnguyên ) Dự phòng cănnguyên nhằmngăn ngừa sự hìnhthành và gia tăngnguy cơ bệnh2. D phòng c p 1 ự ấ – Dự phòng cấp I là bảo vệ những người khỏemạnh không bị mắc bệnh. – Để dự trữ cấp I có hiệu suất cao, đối vớitừng bệnh đơn cử, tất cả chúng ta phải đặt những câuhỏi sau đây : Tại sao người khỏe bị mắc bệnh ? Những ai có rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh ? hayCác yếu tố rủi ro tiềm ẩn của bệnh là gì ? Đã có giải pháp can thiệp tầm cỡ nào ? Đã tiến hành vận dụng đến đâu ? Cần phải liên tục làm gì ? – Nhiệm vụ của nhân viên cấp dưới sức khỏe cộngđồng là tiến hành thực thi tốt và có hiệuquả những giải pháp dự trữ cấp I tại cộngđồng. 3. D phòng c p IIự ấ – Dự phòng cáp II là phát hiện sớm nhữngngười vừa bị mắc bệnh để điều trị kịp thời vàdự phòng bệnh mạn tính hay di chứng. – Phát hiện người bệnh ở thời kỳ tiền lâmsàng hay thời kỳ lâm sàng, đặc biệt quan trọng là cácbệnh dịch lây truyền để có giải pháp điều trịsớm và cách ly ( nếu thiết yếu ) là góp phầnthực hiện dự trữ cấp II và đây là biện phápcó hiệu suất cao cao trong chăm sóc sức khỏecộng đồng. Đây cũng chính là một yêu cầuđối với nhân viên cấp dưới chăm sóc ức khỏe cộngđồng. 4. D phòng c p IIIự ấ – Dự phòng cấp III là dự trữ những biến chứng vàcái chết ở những bệnh không hề chữa khỏi được. – Trong những trường hợp dự trữ cấp I và dựphòng cấp II đã không mang lại hiệu quả, dự phòngcấp III cần được triển khai để hạn chế những tác hạikhác và giúp người bệnh hoà nhập cộng đồng. Ví dụ : – Người bệnh bị mù do thiếu vitamin A do khôngđược dự trữ cấp I ( dinh dưỡng khá đầy đủ và uốngvitamin A ) và dự trữ cấp II ( phát hiện sớm vàđiều trị kịp thời đã bị thất bại, người bệnh đã bị tổnthương giác mạc không hề phục sinh được ). – Dự phòng cấp III được triển khai đó là : giúp ngườimù chuyển dời bằng gậy, tạo việc làm có thu nhậpkinh tế cho người mù, dạy người mù viết và đọc chữnổiXin trân trọngcảm ơn !

Source: https://thevesta.vn
Category: Cộng Đồng