Quả địa cầu – Wikipedia tiếng Việt

Quả địa cầu là một mô hình ba chiều mô phỏng Trái Đất (quả địa cầu mặt đất hay quả địa cầu địa lý) hay các thiên thể khác như hành tinh, ngôi sao hay vệ tinh tự nhiên. Thuật ngữ “quả địa cầu” thường dùng cho các mô hình có dạng gần như hình cầu. Một số quả địa cầu mặt đất có thể hiện địa hình trên Trái Đất, chẳng hạn như dãy núi.

Có những quả địa cầu – được gọi là quả địa cầu thiên thể hay quả địa cầu thiên văn – thể hiện thiên cầu, trong đó cho thấy vị trí các ngôi sao và chòm sao trên bầu trời.

Quả địa cầu mặt đất[sửa|sửa mã nguồn]

Quả địa cầu là sự mô tả duy nhất về Trái Đất mà không bóp méo hình dạng hay kích thước của các đối tượng có kích thước lớn; các bản đồ phẳng (dùng phép chiếu bản đồ) thể hiện một vùng càng rộng lớn thì mức độ bóp méo càng tăng.

Thỉnh thoảng quả địa cầu biểu lộ cả địa hình trên mặt phẳng Trái Đất. Đối với quả địa cầu loại này thì những cao độ trên mặt đất được phóng đại nhằm mục đích giúp nhìn dễ hơn. Đa số những quả cầu hiện đài có in vĩ tuyến và kinh tuyến để người xem hoàn toàn có thể xác lập giao động tọa độ của một điểm nào đó .

Quả địa cầu thiên thể[sửa|sửa mã nguồn]

Quả cầu thiên thể là quy mô cho thấy rõ vị trí của những ngôi sao 5 cánh trên khung trời. Mặt Trời, Mặt Trăng và những hành tinh không được bộc lộ do sự phong phú về vị trí của chúng so với những ngôi sao 5 cánh. Tuy nhiên, Hoàng đạo vẫn được bộc lộ .
Quả địa cầu Erdapfel của Martin Behaim là quả địa cầu mặt đất cũ nhất còn sống sót. Quả địa cầu này chưa bộc lộ châu Mỹ. ( Niên đại : 1491 – 1493, nơi tọa lạc : Germanisches Nationalmuseum Nuremberg )Nền thiên văn Hy Lạp đã cho rằng Trái Đất có hình cầu từ thế kỷ 3 trước công nguyên, và quả địa cầu mặt đất cổ xưa nhất cũng Open ở thời kỳ đó. Ví dụ sớm nhất về quả cầu kiểu này là quả địa cầu do Krates xứ Mallos ở Cilicia ( nay là Çukurova thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ) tạo ra vào giữa thế kỷ 2 trước công nguyên .

Ngày nay con người không còn giữ được bất kỳ quả địa cầu mặt đất nào ra đời từ thời Cổ đại đến thời Trung cổ. Một ví dụ về quả cầu thiên thể còn tồn tại đến ngày nay là quả cầu trên bức tượng Farnese Atlas – trong đó thể hiện thần Atlas vác một quả cầu. Đây là bản sao của một bức tượng Hy Lạp cổ, có từ thế kỷ thứ 2 trước công nguyên và hiện đang trưng bày ở Bảo tàng Napoli, Ý.[1]

Các quả cầu mặt đất tiên phong bộc lộ hàng loạt Cựu Thế giới được chế tác ở những nước Hồi giáo. [ 2 ] [ 3 ] Theo David Woodward, một ví dụ về quả cầu loại này là quả cầu do nhà thiên văn học người Ba Tư là Jamal ad-Din mang đến Bắc Kinh, Trung Quốc vào năm 1267. [ 4 ]Quả địa cầu mặt đất cổ nhất còn giữ được đến nay là quả cầu Erdapfel do Martin Behaim làm ra tại Nürnberg, Đức vào năm 1492, trên đó chưa bộc lộ châu Mỹ. [ 1 ] [ 5 ] Quả địa cầu cổ nhất có biểu lộ Tân thế giới là quả cầu làm bằng trứng đà điểu khoảng chừng năm 1500. [ 6 ] Một quả cầu ” trông đặc biệt quan trọng tân tiến ” được Taqi al-Din ở Đài thiên văn Taqi al-Din Istanbul làm ra trong thập niên 1570. [ 7 ]Quả địa cầu thiên thể tiên phong được đúc nguyên khối được chế tác bởi những nhà khoa học Mogul dưới sự bảo trợ của nhà vua Jahangir .
Một đoạn phim ngắn do Hà Lan sản xuất năm 1955 nói về quy trình sản xuất quả địa cầu

Theo truyền thống, người ta sản xuất quả địa cầu bằng cách dán các giấy in bản đồ lên trên một khối cầu (thường làm bằng gỗ). Quả địa cầu hiện đại thường làm bằng nhựa nhiệt dẻo. Người ta in bản đồ thể hiện các bán cầu của Trái Đất lên các đĩa nhựa phẳng. Sau đó, người ta dùng máy ép khuôn đĩa nhựa này thành hình bán cầu rồi ghép hai bán cầu lại với nhau thành quả cầu hoàn chỉnh.

Quả địa cầu thường có trục nghiêng 23,5 °, vừa khiến quả cầu dễ sử dụng vừa nhằm mục đích bộc lộ góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng Hoàng đạo .

• Một quả địa cầu do Nước Ta sản xuất

Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Đồ