Tìm vàng trong máy tính – hiểm họa khó lường – Báo Công an Nhân dân điện tử
1. Chiều mùng 4 tết, tôi ghé thăm anh Bảy ở xã Lê Minh Xuân, huyện Bình Chánh, TP HCM, làm nghề “phân kim” – nghĩa là tách những kim loại có chứa vàng để lấy vàng. Vừa bước vào nhà, tôi đã ngửi thấy mùi hăng hắc, chua chua mà một lát, tôi mới biết đó là mùi axit sulfuric, axit clohydric bốc ra từ căn phòng phía sau – nơi có mấy người thợ đang chăm chú gỡ từng mẩu linh kiện gắn trong những tấm nhựa mỏng màu xanh lục. Tôi hỏi anh sao khai trương sớm thế? Anh Bảy cười: “Mình làm từ bữa mùng 2, hàng nhiều quá nên phải giải quyết cho lẹ để chuẩn bị nhận lô mới”.
” Hàng ” mà anh Bảy nói ở đây là những bo mạch chủ ( main board ) của những chiếc máy tính đời … hồi đó, đã lỗi thời, hết hạn sử dụng, hoặc hư hỏng đến mức không còn hoàn toàn có thể thay thế sửa chữa được nữa. Nó được những đầu mối ở chợ điện tử Nhật Tảo, Q. 10 thu gom từ những người mua và bán ” ve chai ” hoặc từ những shop kinh doanh thương mại thiết bị công nghệ thông tin rồi sau khi lấy đèn hình, vỏ nhựa, dây dẫn, bộ cấp điện, quạt giải nhiệt … để tân trang, tái chế, bán lại cho người có nhu yếu, hoặc để lắp ráp, ” mông má ” thành máy mới, họ bán bo mạch chủ cho anh Bảy, đổ đồng 350 nghìn / cái. Theo lời anh Bảy, thì anh mới chỉ làm nghề này khoảng chừng 5 năm nay, khi mà số máy tính hư hỏng, thải bỏ ngày càng nhiều .
Anh Bảy giải thích: “Trong bo mạch chủ, các cổng kết nối IDE, khe cắm PCI Express, PCI, AGP, ISA, slot cắm bộ vi xử lý và khe cắm DIMM dành cho RAM đều có phủ một lớp vàng dày từ một đến vài micron”. Và mặc dù anh Bảy không cho biết số lượng vàng trong mỗi bo mạch chủ là bao nhiêu, nhưng anh nói cứ mỗi cái, tùy theo đời sản xuất, sau khi tách lấy vàng, anh bán được 500 đến 600 nghìn đồng.
Uống xong ly rượu nhỏ anh Bảy mời, tôi theo anh vào ” xưởng tách vàng “. Gọi là ” xưởng ” chứ thật ra đó chỉ là một căn phòng rộng chừng 16 mét vuông, có 2 dãy bàn kê đối lập nhau. Trên bàn, bộn bề kìm, kéo, tuốcnơvít, mỏ hàn chì, đèn khò cùng những chiếc bình thủy tinh chứa dung dịch axit sulfuric, axit clohyric, thuốc tẩy javen. Ở góc phòng, hàng trăm mảnh rác thải điện tử – là những bo mạch chủ của những hãng Compaq, Acer, Hãng Asus, Gygabite, Tatung, Genius … nằm bộn bề .
Anh Bảy nói : ” Những con chíp vi giải quyết và xử lý đời 286, 386, 486 có nhiều vàng hơn so với thế hệ chíp mới sau này “. Tuy là sắt kẽm kim loại quý, đắt tiền nhưng với những đặc tính quan trọng như dẫn nhiệt, dẫn điện tốt, lại không bị gỉ sét do ôxy hóa nên ngành công nghiệp máy tính luôn cần đến một lượng vàng khổng lồ .
Tạp chí PC World cho biết mỗi năm trung bình có 130 triệu máy tính mới cứng được tung ra thị trường và mỗi năm có khoảng chừng 40 triệu chiếc trở thành rác thải – chưa kể hơn 20 triệu chiếc cần có linh phụ kiện để thay thế sửa chữa. Chính thế cho nên, khá nhiều nơi trên quốc tế đã hình thành một nghề – gọi là tịch thu vàng từ máy vi tính .
Theo Tập đoàn Umicore, Mỹ, chuyên về giải quyết và xử lý rác thải điện tử thì cứ 1 tấn bo mạch chủ của máy tính, họ tách được 250 gr vàng trong lúc để khai thác 5 gr vàng tại một mỏ có hàm lượng cao như mỏ Kalgold ở Nam Phi, cần phải hướng đến, luân chuyển, sàng lọc 1 tấn đất, đá, hoặc với 1 triệu chiếc ĐTDĐ, họ tịch thu được 24 kg vàng, 250 kg bạc, 9 kg palladium cùng hơn 9 tấn đồng bằng công nghệ tiên tiến tiên tiến và phát triển, thích hợp và bảo đảm an toàn cho cả con người lẫn môi trường tự nhiên .
Tuy nhiên, ở TP Hồ Chí Minh, chẳng riêng gì ” xưởng ” của anh Bảy – mà toàn bộ những ” xưởng ” khác có quen biết với anh – thì theo lời anh : ” Họ cũng làm giống như tụi tôi thôi ” – nghĩa là để tách vàng, anh Bảy sử dụng chiêu thức điện phân bằng dung dịch axít sunfuric 90 % với cực dương là than chì và cực âm là đồng, được tạo hình giống như một cái muỗng để hoàn toàn có thể đặt lên đó những thanh kim loại tháo ra từ bo mạch chủ .
Tại những xưởng này, số lượng công nhân chỉ xấp xỉ 10 người, được chia thành nhiều bộ phận như bộ phận nhận ” hàng “, rửa sạch những tạp chất bám dính vào ” hàng “, bộ phận tách linh phụ kiện, bộ phận điện phân. Riêng quy trình kết tủa vàng thì chỉ chủ cơ sở và người thật thân tín mới biết quá trình pha chế những hóa chất. Anh Bảy nói : ” Phải bí hiểm để họ khỏi đánh cắp nghề và cũng để họ không biết lượng vàng mình thu được là bao nhiêu ” .
 |
| Những thanh kim loại mạ vàng gỡ ra từ máy tính đang chờ được “phân kim”. |
2. Theo định nghĩa của Công ước Basel do Liên Hiệp Quốc phổ biến vào năm 1995, thì: “Rác thải điện tử hay thiết bị điện – điện tử là những sản phẩm dân dụng và công nghiệp đã đến điểm cuối của vòng đời sử dụng, không còn đáp ứng đuợc mục đích, có chứa chất độc nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe con người”. Cùng với thời gian, lượng rác thải điện tử ngày càng gia tăng khủng khiếp.
Một báo cáo giải trình của UNEP ( Chương trình Liên Hiệp Quốc về thiên nhiên và môi trường ) cho thấy hàng năm quốc tế thải ra khoảng chừng 65 triệu tấn rác điện tử và đến 2017, khối lượng rác điện tử trên quốc tế mỗi năm sẽ tăng 33 % bởi lẽ hiện tại, hầu hết ai cũng có tối thiểu một điện thoại di động, một máy tính để bàn, cạnh bên đó còn có máy tính bảng, máy tính xách tay …, chưa kể tivi, tủ lạnh, máy giặt, máy sấy, radio cassette, đầu đĩa CD và những đồ vật điện, điện tử khác ở nhiều hộ mái ấm gia đình. Những đồ vật này không hề sử dụng suốt đời mà phải sửa chữa thay thế khi hư hỏng, thậm chí còn khi không còn hợp thời nữa thì bỏ đi, mua cái mới .
Tại Nước Ta, hiện có hơn 500 nhà máy sản xuất chuyên sản xuất những thiết bị điện, điện tử, và số mẫu sản phẩm bị hư hỏng trong quy trình sản xuất, hoặc lỗi thời, bị loại ra như rác, đang có khunh hướng tăng lên so với những loại rác thải khác. Chưa kể khoảng chừng 20 năm trước, hàng điện tử ” second hand ” như đầu máy video, tivi màu, được 1 số ít thủy thủ tàu viễn dương đưa từ quốc tế – đa phần là Nhật – về bán cho người ít tiền .
Năm 2000, kim ngạch nhập khẩu máy tính và linh phụ kiện điện tử của Nước Ta là khoảng chừng 900 triệu USD. Gần một thập niên sau – năm 2009 – số lượng này tăng lên 3 tỉ 900 triệu USD, còn giờ đây tròm trèm 9 tỉ USD. Hệ quả là tại Nước Ta, mỗi năm có từ 60 nghìn đến 113 nghìn tấn rác điện tử. Riêng TP Hồ Chí Minh mỗi năm có chừng 16 nghìn tấn – gồm có cả vỏ nhựa lẫn khung sắt kẽm kim loại và đến năm 2020, số lượng rác điện tử hoàn toàn có thể lên đến 25 nghìn tấn. — PageBreak —
Tôi ngồi xuống chiếc ghế cạnh Thuận – là người làm công cho anh Bảy. Không nhìn tôi và cũng chẳng nói năng gì, Thuận bốc một nắm những thanh kim loại bé tí đã được các công nhân khác gỡ ra từ những linh kiện trong bo mạch chủ, đặt lên chiếc thìa bằng đồng rồi nhúng vào chiếc bình thủy tinh đựng dung dịch axít. Nguồn điện sử dụng cho việc điện phân là một chiếc bình ắc quy 12V.
Anh Bảy nói : ” Khi dòng điện chạy qua những cực thì quy trình điện phân sẽ Open. Đồng ở cực âm và những thanh kim loại tan ra rồi bám vào cực dương là than chì, còn vàng và những tạp chất khác ngọt ngào thành cặn ở phía dưới “. Bo mạch chủ sau khi lấy hết linh phụ kiện được coi là ” rác của rác ” .
Để giải quyết và xử lý vàng và những tạp chất khác, còn phải qua nhiều quy trình nữa. Axit có chứa vàng được Thuận pha loãng rồi lọc bằng giấy lọc. Tiếp theo, hỗn hợp vàng được hòa tan bằng axit clohydric hàm lượng 35 % và nước tẩy javen 5 %. Quá trình hòa tan sinh ra khí clo – là loại khí cực độc – từng được một số ít vương quốc sử dụng làm vũ khí sinh học nhưng ở đây, anh Bảy và những công nhân ” coi như phá ” ! Họ không cần sử dụng mặt nạ phòng độc, thậm chí còn khẩu trang cũng không có mà trang bị bảo lãnh chỉ là những đôi găng tay bằng cao su đặc .
Khi tôi nêu vướng mắc, anh Bảy chỉ vào cái quạt máy cỡ lớn rồi cười : ” Không sao đâu. Chỉ có một chút ít clo thôi. Với lại tôi cho quạt thổi ra ngoài hành lang cửa số bay hết. Anh em tụi tôi làm đã mấy năm rồi mà có ai bị gì đâu ” .
Khí clo sinh ra công dụng với vàng nằm trong giấy lọc, hình thành clorua muối vàng. Sau cùng, Thuận lọc thêm một lần nữa. Anh Bảy cho biết : ” Giấy lọc sẽ giữ lại tạp chất, còn muối vàng chảy xuống đáy bình. Để kết tủa dung dịch muối vàng, tôi dùng Natri Hydro Sulfit “. Chỉ cho tôi xem lớp bột óng ánh nằm dưới đáy bình, anh Bảy cho biết đó là vàng : ” Bây giờ, chỉ cần dùng đèn khò, khò cho nó chảy ra là xong ” .
Tôi quan sát mẩu vàng hình tròn trụ sau khi ” khò “, nó chỉ nhỏ bằng nửa hột đậu xanh trong lúc một công nhân của anh Bảy gom những bo mạch chủ đã lấy hết những linh phụ kiện có chứa vàng, dồn vào cái bao tải lớn. Tôi hỏi anh Bảy xử lý số ” rác ” đó ra làm sao ? Anh Bảy cười : ” Thì cho vào bao rồi để xe rác tới lấy. Còn họ đốt hay chôn hay làm gì đó là chuyện của họ ” .
Tôi hỏi tiếp, rằng ở TP Hồ Chí Minh có nhiều người làm nghề như anh không ? Anh Bảy đáp : ” Tôi không nắm hết nhưng những người tôi quen biết, tiếp tục gặp họ để trao đổi về kinh nghiệm tay nghề và Chi tiêu, thì khoảng chừng xấp xỉ 30 người ” .
3. Tất cả rác điện tử mà cơ sở “phân kim” của anh Bảy thải ra, có nhiều chất cực độc như thủy ngân, chì, antimony trioxide, polybrominate, selenium, cadmium, chromium… Cadmium chẳng hạn, ký hiệu Cd, màu trắng ánh xanh, thường tồn tại trong các quặng kẽm và được sử dụng chủ yếu để chế tạo các loại pin dùng cho máy tính, điện thoại di động, máy chụp hình. Cd và các dung dịch, các hợp chất của nó là những chất cực độc, thậm chí chỉ với nồng độ thấp, chúng vẫn gây hại cho cơ thể.
Trong máy tính, nó là chất tạo ra sự không thay đổi cho tấm silicon của bo mạch chủ. Nếu liên tục hít thở phải bụi có chứa cadmium, vĩnh viễn sẽ dẫn đến những bệnh lý so với hệ hô hấp và thận, thậm chí tử vong – thường thì là do suy thận. Nuốt phải một lượng nhỏ cadmium hoàn toàn có thể phát sinh ngộ độc tức thì do tổn thương gan, thận .
Các hợp chất chứa cadmium cũng là chất gây ung thư. Ở những xí nghiệp sản xuất sản xuất thiết bị điện tử tại Nhật Bản, ngộ độc cadmium là nguyên do của bệnh itai-itai – tiếng Nhật nghĩa là ” đau, đau “. Ngoài tổn thương thận, nạn nhân của cadmium còn phải chịu những chứng loãng xương. Hay như polybrominate, là chất chống cháy, giúp cho máy tính không bị cháy khi nhiệt độ tăng lên quá cao. Nếu tiếp xúc lâu bền hơn với nó, sẽ gây rối loạn thần kinh TW, buồn nôn, đau bụng, chán ăn, đau cơ, khớp .
Theo Cơ quan Nghiên cứu quốc tế về ung thư ( IARC ) thuộc Tổ chức Y tế thế giới ( WHO ), thì polybrominate cũng là chất gây ung thư gan, phổi, dạ dày …
Vậy mà anh Bảy cùng công nhân của anh, hàng ngày trực tiếp xử lý những bo mạch chủ chứa cadmium, thủy ngân, chì, polybrominate, nhưng lại không hề có trang bị bảo hộ gì ngoài đôi găng tay cao su. Theo Viện Khoa học – Môi trường thuộc Đại học Kỹ thuật Hà Nội, thì hơn 92% đơn vị thu gom rác thải điện tử hoạt động không có giấy phép, trong số này có đến 97% là những cơ sở tư nhân làm ăn nhỏ lẻ, và đương nhiên phương pháp xử lý đều mang tính thủ công, rất nguy hiểm đối với người trực tiếp thực hiện cũng như với môi trường.
Một giảng viên Khoa Môi trường, Đại học Bách khoa TP TP HCM, cho biết : ” Phần lớn những rác thải điện tử ở nước ta đang đi theo hướng tái sử dụng. Còn nếu không sử dụng được nữa thì mới đưa ra bãi chôn lấp. Với ý niệm ” cũ người, mới ta “, một tivi thải ra thì tân trang rồi bán cho người ít tiền chứ không vứt đi ” .
Rác thải điện tử khi đem chôn lấp cũng là yếu tố so với thiên nhiên và môi trường vì nếu không giải quyết và xử lý triệt để, những chất độc như chì, thủy ngân, cadmium … sẽ thấm vào nguồn nước ngầm, hoặc phân tán trong đất rồi tích góp trong những loại rau, củ, động vật hoang dã, gia cầm, gây nguy hại cho người sử dụng. Chính thế cho nên, đầu tháng 8 năm ngoái, nhà nước đã phát hành quyết định hành động về việc tịch thu và giải quyết và xử lý mẫu sản phẩm thải bỏ. Theo đó, từ đầu năm năm ngoái, những loại ắc quy, pin, thiết bị điện tử, điện gia dụng và công nghiệp, hóa chất sử dụng trong công nghiệp, nông nghiệp, thủy hải sản, thuốc sử dụng cho người, dầu nhớt, mỡ bôi trơn … thải bỏ sẽ bị tịch thu và giải quyết và xử lý .
Sang đầu năm năm nay, máy photocopy, tivi, tủ lạnh, máy điều hòa không khí, máy giặt, săm, lốp thải bỏ phải bị tịch thu và đến đầu năm 2018, những loại phương tiện đi lại thải bỏ như xe môtô, xe gắn máy, xe ôtô những loại sẽ buộc phải tịch thu và giải quyết và xử lý
Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Tin
