Giới thiệu về Đạo Giáo | HậuHọcVăn | Tinh Hoa Tri Thức
Đạo trong sự trình diễn của Lão Tử ( 609 trước CN ) là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một cách tự nhiên : “ Người ta bắt chước Đất, Đất bắt chước Trời, Trời bắt chước Đạo, Đạo bắt chước Tự nhiên ”. Nó là nguồn gốc của vạn vật. Đức là biểu lộ đơn cử của Đạo trong từng sự vật. Đạo sinh ra vạn vật, nhưng làm cho vật nào hình thành ra vật ấy và sống sót được trong thiên hà là do Đức. Nếu Đạo là cái Tĩnh vô hình dung thì Đức là cái Động hữu hình của Đạo. Nếu Đạo là thực chất của thiên hà thì Đức là sự cấu trúc và sống sót của thiên hà
Sự sinh hóa từ Đạo ra Đức, từ Đức trở lại Đạo ở Lão Tử thấm nhuần thâm thúy ý thức biện chứng âm khí và dương khí. Được chi phối bởi luật quân bình âm khí và dương khí, vạn vật sống sót theo lẽ tự nhiên một cách rất hài hòa và hợp lý, công minh, chu đáo, và do vậy mà mầu nhiệm. Hợp lý, vì theo Lão Tử, lẽ tự nhiên giống như việc giương cung, cao thì ghìm xuống, thấp thì nâng lên. Công bằng, vì nó luôn bớt chỗ thừa mà bù vào chỗ thiếu. Chu đáo, vì nó như cái lưới trời lồng lộng, tuy thưa mà khó lọt. Bởi vậy mà nó mầu nhiệm tới mức không cần tranh mà chiến thẳng, không cần nói mà ứng nghiệm. Mọi sự chưa ổn hay thái quá đều trái với lẽ tự nhiên, và do vậy sẽ tự kiểm soát và điều chỉnh theo luật âm khí và dương khí chuyển hóa : “ vật hễ bớt thì nó thêm, thêm thì nó bớt ” .
Từ đây, Lão Tử suy ra triết lý sống tối ưu là muốn làm việc gì, phải đi từ điểm đối lập, phải vô vi (không làm). Vô vi không có nghĩa là hoàn toàn không làm gì, mà là hòa nhập với tự nhiên, đừng làm gì thái quá. Vì làm thái quá thì theo luật âm dương “vật cực tắc phản”, kết quả thu được còn tệ hại hơn là hoàn toàn không làm gì. Triết lý vô vi áp dụng vào đời sống cá nhân là “chỉ vì không tranh nên thiên hạ không ai tranh nổi với mình”. Áp dụng vào đời sống xã hội, Lão Tử không tán thành lối cai trị cưỡng chế, áp đặt đương thời, ông nói muốn dân yên ổn thì cai trị một nước phải “giống như kho một nồi cá nhỏ”: cá nhỏ nên để yên, không cạo vẩy, không cắt bỏ ruột, khi kho không quấy đảo – cạo, cắt, khuấy đảo chỉ tổ làm cho cá nát. Đạo chẳng phải cái gì khác ngoài sự phạm trù hóa triết lý tôn trọng tự nhiên; còn Đức chính là sự phạm trù hóa luật âm dương biến đổi. Khổng thì “nhập thế”, “hữu vi”, còn Lão thì “xuất thế”, “vô vi”. Hegel từng nhận xét rằng tư tưởng của đạo Khổng thì nghèo nàn, còn Lão Tử mới xứng đáng là người đại diện cho tinh thần phương Đông cổ đại.[1]
Bạn đang đọc: Giới thiệu về Đạo Giáo | HậuHọcVăn | Tinh Hoa Tri Thức
Trong khi đạo của Khổng Tử rất là thực tiễn vẫn không được dùng thì dễ hiểu là triết lý của Lão Tử càng không hề được sử dụng. Lão Tử phàn nàn : “ Lời nói của ta rất dễ hiểu, rất dễ làm, thế mà thiên hạ không ai hiểu, không ai làm ” .
Mãi đến Trang Tử ( khoảng chừng 369 – 286 tr. CN ), học thuyết của Lão Tử mới lại được người đời quan tâm .
Trong nghành nghề dịch vụ nhận thức, tăng trưởng tư tưởng biện chứng của Lão Tử, Trang Tử đã tuyệt đối hóa sự hoạt động, xóa nhòa mọi ranh giới giữa con người với vạn vật thiên nhiên, giữa phải và trái, giữa sống sót và hư vô, đẩy phép biện chứng tới mức cực đoan thành một thứ tương đối luận .
Trong nghành nghề dịch vụ xã hội, nếu như Lão Tử chỉ dừng ở mức không đống ý cách quản lý hữu vi, thì Trang Tử thù ghét kẻ thống trị đến cực độ ; ông không chỉ bất hợp tác với họ mà còn nguyền rủa, châm biếm họ là bọn đại đạo ( kẻ trộm lớn ) .
Nhưng Trang Tử đẩy phép vô vi với chủ trương sống hòa mình với tự nhiên của Lão Tử tới mức cực đoan thành chủ yếm thoát thế tục, quay trở lại xã hội nguyên thủy : “ Núi không đường đi, đầm không cầu thuyền, muôn vật sống chung, làng xóm liên tục cùng ở với cầm thú ” .
Trong cảnh loạn li cuối thời Đông Hán ( thế kỷ thứ 2 ), tư tưởng của Lão Tử cộng với chất duy tâm mà Trang Tử đưa vào đã trở thành cơ sở cho việc thần bí hóa đạo gia thành Đạo giáo. Chủ trương vô vi cùng với thái độ phản ứng của Lão – Trang so với chủ trương áp bức bóc lột của những tầng lớp thống trị khiến cho Đạo giáo rất thích hợp để dùng vũ khí niềm tin tập hợp nông dân khởi nghĩa .
Đạo giáo thờ “ Đạo ” và tôn Lão Tử làm giáo chủ, gọi là “ Thái Thượng Lão Quân ”, coi ông là hóa thân của “ Đạo ” giáng sinh xuống cõi trần. Nếu mục tiêu của việc tu theo Phật giáo là thoát khổ thì mục tiêu của việc tu theo Đạo giáo là sống lâu. Đạo giáo có hai phái : Đạo giáo phù thủy dùng những pháp thuật trừ tà trị bệnh, đa phần giúp cho dân thường khỏe mạnh ; Đạo giáo thần tiên dạy tu luyện, luyện đan, dành cho những quý tộc cầu trường sinh bất tử. Kinh điển của Đạo giáo gọi là Đạo tạng kinh ; ngoài sách về nghi lễ, giáo lý, Đạo tạng còn gồm có cả những sách thuốc, dưỡng sinh bói toán, tướng số, coi đất, thơ văn, bút ký … tổng số lên đến trên 50 vạn quyển .
Đạo giáo thần tiên hướng tới việc tu luyện thành thần tiên trường sinh bất tử. Tu tiên có hai cách: nội tu và ngoại dưỡng. Ngoại dưỡng là dùng thuốc trường sinh, gọi là kim đan (hay linh đan, thu được trong lò bằng cách luyện từ một số khoáng chất như thần sa, hùng hoàng, từ thạch, vàng). Nội tu là rèn luyện thân thể, dùng các phép tịch cốc (nhịn ăn), dưỡng sinh, khí công… lấy thân mình làm lò luyện, luyện tinh thành khí, luyện khí thành thần, luyện thần trở về hư vô (Đạo). Con người cũng như vạn vật là từ “Đạo” mà sinh ra; cho nên tu luyện là trở về với “Đạo”
Lão Tử và Đạo đức kinh
Người ta biết được rất ít về cuộc sống Lão Tử. Sự hiện hữu của ông trong lịch sử vẻ vang cũng như việc ông viết cuốn “ Đạo Đức Kinh ” đang bị tranh cãi rất nhiều. Lão Tử đã trở thành một nhân vật văn hóa truyền thống quan trọng so với những thế hệ người Trung Quốc tiếp sau. Truyền thuyết cho rằng ông sinh ra ở huyện Khổ ( 苦縣 ) nước Sở ( 楚 ), lúc bấy giờ là Lộc Ấp ( 鹿邑 ) thuộc tỉnh Hà Nam, trong những năm cuối thời Xuân Thu. Một số thần thoại cổ xưa nói rằng khi sinh ra tóc ông đã bạc trắng, vì ông đã nằm trong bụng mẹ 70 năm rồi mới sinh ra, điều này lý giải cho cái tên của ông, hoàn toàn có thể được dịch thành “ bậc thầy già cả ” .
Theo truyền thống lịch sử, và một tiểu sử gồm cả trong cuốn sử của Tư Mã Thiên, Lão Tử là người cùng thời nhưng lớn tuổi hơn Khổng Tử và làm quan giữ sách trong thư viện triều đình nhà Chu. Khổng Tử đã có dự tính hay đã vô tình gặp ông ở nước Chu, gần nơi lúc bấy giờ là Lạc Dương, nơi Khổng Tử định đọc những cuốn sách trong thư viện. Theo những câu truyện đó, trong nhiều tháng sau đó, Khổng Tử và Lão Tử đã tranh luận về lễ nghi và phép tắc, vốn là những nền tảng của Khổng giáo. Lão Tử cho rằng việc Phục hồi lễ giáo thời nhà Chu của Khổng Tử để giúp thiên hạ thái bình là không thực dụng. Truyền thuyết Đạo giáo kể rằng những cuộc tranh luận đó có ích cho Khổng Tử nhiều hơn so với những gì có trong thư viện .
Sau này, Lão Tử nhận thấy rằng chính vì sự của quốc gia đang tan rã và quyết định hành động ra đi. Ông đi về phía Tây trên sống lưng một con trâu qua nước Tần và từ đó biến mất vào sa mạc to lớn. Truyền thuyết kể rằng có một người gác cửa tên Doãn Hỉ ở cửa phía tây của ải Hàm Cốc thuyết phục Lão Tử viết lại những hiểu biết của mình trước khi đi vào sa mạc. Cho tới lúc ấy, Lão Tử mới chỉ nói ra những triết thuyết của ông mà thôi, và giống như trường hợp của Chúa Giêsu, Phật, và Khổng Tử ( những cuốn văn tuyển của họ phần nhiều được triển khai xong bởi những đệ tử ). Theo nhu yếu của người lính đó, Lão Tử đã viết để lại cuốn “ Đạo Đức Kinh ”. Nhiều cuốn ghi chép và bức tranh về Lão Tử còn lại đến ngày này, thường bộc lộ ông là một người già hói đầu với một chòm râu trắng hay đen và rất dài ; ông thường cưỡi trên sống lưng một con trâu .
Một số yếu tố vẫn còn được tranh luận về cuộc sống Lão Tử gồm :
Những tranh cãi đã nổ ra về việc “ Lão Tử ” là một bút danh của Đam, Thái sử Đam ( 太史儋 ) ; hay một ông già từ Lai, một Q. thuộc nước Tề ( 齊 ) ; hay một nhân vật lịch sử dân tộc nào đó
Cũng có người tin rằng “Đạo Đức Kinh” được viết như một cuốn sách hướng dẫn dành cho các vị vua về việc họ phải cai trị đất nước như thế nào theo một cách thức tự nhiên hơn: “Cai trị bằng cách không cai trị”. Điều này có thể thấy trong nhiều đoạn trong “Đạo Đức Kinh”, khi nói rằng: “Không tán dương người quyền quý thì người dân không tranh tụng” và “Không đề cao giá trị đồ quý thì người dân không tranh cướp” và “Dân chúng đói khổ là kết quả của thuế nặng. Vì thế, không có nạn đói”.
Đạo Đức Kinh
Tác phẩm của Lão Tử, cuốn Đạo Đức Kinh, là một trong những cuốn chuyên luận đáng quan tâm nhất trong lịch sử dân tộc triết học Trung Quốc. Nó là siêu phẩm được cho là của ông, đụng chạm tới nhiều yếu tố của triết học trong quan hệ giữa con người và vạn vật thiên nhiên, “ người thuận theo đất, đất thuận theo trời, trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên ”, rằng con người cần sống hòa hợp với vạn vật thiên nhiên và tạo hóa, tuân theo quy luật của vạn vật thiên nhiên, tu luyện để sống lâu và gần với Đạo .
Lão Tử đã tăng trưởng khái niệm “ Đạo ”, với nghĩa là “ Con đường ”, thời Lão Tử mọi ngành nghề đều có một chữ “ Đạo ” đằng sau, Lão Tử nói Đạo của mình là “ Đạo khả Đạo khác thường Đạo. Danh khả danh khác thường danh ” ( Đạo mà nói ra được thì không còn là đạo thông thường nữa, Tên mà đặt ra được thì không còn là tên thông thường nữa. Chữ Đạo ngoài nghĩa là “ Đường ” còn có nghĩa là “ Nói ”, Danh ngoài nghĩa là “ Tên ” còn có nghĩa là “ Đặt tên ” ) và lan rộng ra nghĩa của nó thành quy luật hay nguyên tắc của thiên hà tuần hoàn và ảnh hưởng tác động lên vạn vật : “ đạo là phương pháp của vạn vật thiên nhiên ”. Ông nhấn mạnh vấn đề khái niệm vô vi, “ Hư vô thanh tĩnh, tự nhiên vô vi ”, hay “ hành vi trải qua không hành vi ”, “ hành vi thuận theo tự nhiên không có mục tiêu phi tự nhiên ”. Điều này không có nghĩa là người ta chỉ nên ngồi một chỗ và không làm gì cả, mà là hành vi thuận theo tự nhiên, hành vi theo nguyên tắc thiên hà, không bị ràng buộc vào mục tiêu cá thể can đảm và mạnh mẽ, vào dục vọng để đạt được một cái gì đó đơn cử. Những hành vi được thực hành thực tế theo Đạo rất thuận tiện và có hiệu suất cao hơn mọi cố gắng nỗ lực để chống lại nó. Người ta hành vi thuận theo tự nhiên khi trải qua tu luyện để hiểu về nguyên tắc của ngoài hành tinh, tự nhiên, và cải biến bản thân mình thành sinh mệnh hạng sang hơn. Lão Tử tin rằng cần phải tránh đấm đá bạo lực khi hoàn toàn có thể, và rằng một thắng lợi quân sự chiến lược nên là dịp để đau buồn thay vì ăn mừng thắng lợi .
Giống với những lý lẽ phản đối do Plato đưa ra trong cuốn Cộng hòa về nhiều hình thái chính phủ nước nhà, Lão Tử chỉ ra rằng những luật lệ để chuẩn hóa và quản lý hướng dẫn tới một xã hội khó trấn áp hơn. Lão Tử nói “ Nếu dân không sợ chết, dọa họ chết có ích gì ”, người ta hoàn toàn có thể hiểu rằng nếu đặt ra quá nhiều luật lệ khắc nghiệt để bắt nhân dân tuân phục nhưng trong tâm của họ không phục thì sẽ gây nên những trường hợp khó khăn vất vả hơn về sau .
Tương tự như nhiều nhà tư tưởng Trung Quốc khác, cách lý giải tư tưởng của ông luôn sử dụng sự nghịch biện, loại suy, sử dụng những câu nói từ trước, tái diễn, đối xứng, vần và chuỗi sự kiện lặp lại. Những đoạn văn được cho là của ông rất giống thơ và khó hiểu. Chúng được coi là những điểm khởi đầu cho sự xem xét về thiên hà học hay quan sát nội tâm. Nhiều kim chỉ nan mĩ học trong nghệ thuật và thẩm mỹ Trung Quốc bắt nguồn từ những ý tưởng sáng tạo của ông và người kế tục nổi tiếng nhất của ông là Trang Tử .
Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Trang Tử ( chữ Hán : 莊子 ; ~ 369 TCN – 286 TCN [ 1 ] ), có tên là Mông Lại ( 蒙吏 ), Mông Trang ( 蒙莊 ) hay Mông Tẩu ( 蒙叟 ), là một triết gia và tác gia Đạo giáo. Tên thật của ông là Trang Chu ( 莊周 ) và tác phẩm của ông sau đều được gọi là Trang Tử .
Ông sống vào thời Chiến Quốc, thời kỳ đỉnh điểm của những tư tưởng triết học Trung Quốc với Bách Gia Chư Tử .
Cũng như Lão Tử, tư liệu sớm nhất chép về Trang Tử là ở bộ Sử ký của Tư Mã Thiên. Sử gia Tư Mã Thiên viết về Trang Tử khá vắn tắt : “ Trang tử, người đất Mông, tên Chu, làm quan lại ở Vườn Sơn ( Tất Viên ) ” sau đó sống ẩn dật cho đến cuối đời. Nhưng điều chắc như đinh là Trang Tử sống cùng thời với Mạnh Tử và Huệ Thi thời Lương Huệ Vương và Tề Tuyên Vương. Đất Mông được xác lập nằm trong đất Tống, thuộc tỉnh Hà Nam ( Trung Quốc ) ngày này. Trang Tử là một trong những nhà tư tưởng đặc biệt quan trọng vào loại hạng nhất thời ấy, rất giỏi kể chuyện, có sức tưởng tượng vô cùng nhiều mẫu mã .
Cũng theo Tư Mã Thiên, Trang Tử là tác giả bộ Nam Hoa kinh gồm hơn mười vạn câu ( thập dư vạn ngôn ) để châm biếm cái học của Khổng Tử và xiển minh học thuật của Lão Tử. Miêu tả đặc thù thoát tục của Trang, Sử ký Tư Mã Thiên có đoạn viết :
Uy vương nước Sở nghe nói Trang Chu là bậc hiền tài bèn sai sứ đem vàng lụa đến mời đón hứa cho làm tướng. Trang Chu cười nói với sứ giả rằng :
“ Nghìn vàng là lợi to, khanh tướng là ngôi quý đấy. Nhưng ông không thấy con bò lúc tế giao hay sao ? Nó được ăn mấy năm, được mặc đồ vóc thêu để đưa vào nhà thái miếu. Lúc bấy giờ, muốn làm con lợn nhỏ có được không ? Ông đi ngay cho, đừng làm bẩn đến ta. Ta chỉ chơi đùa trong nơi ngòi vũng để tự vui, không để cho kẻ có nước trói buộc, trọn đời không ra làm quan để thoả chí ta. ”
( Nguyên văn Hán-Việt : Thiên kim trọng lợi, khanh tướng tôn vị dã. Tử độc bất kiến giao tế chi hỉ ngưu hồ ? Dưỡng thực chi sổ tuế, y dĩ văn tú, dĩ nhập Thái miếu. Đương thị chi thời, tuy dục vi cô đồn, khởi hà đắc hồ ? Tử cức khứ, vô ô ngã, ngã ninh du hí ô trọc chi trung tự khoái. )
Chí khí của bậc hiền triết Trang Tử cũng giống như cơ bản nền tảng tư tưởng Đạo gia : ẩn dật mà khoáng đạt, quay trở về đời sống hòa hợp với tự nhiên, không muốn tham gia vào tranh quyền đoạt lợi, xa lánh những hệ lụy cuộc sống. Gần như trái chiều với đạo Khổng mang bản thể trần tục, ưa thực tiễn, trọng thực nghiệm và đặc biệt quan trọng tôn trọng chủ nghĩa nhân văn, Trang Tử sau đó truyền thống lịch sử tư tưởng của Lão Tử, tăng trưởng thành một hệ phái mà sau này người ta thường gọi một cách vắn tắt là Lão-Trang .
Khác với Lão Tử cuối cùng vì chán ngán xã hội Trung Hoa đương thời đã vượt cửa ải Hàm Cốc, mất tích về phương Tây; với Trang Tử, người đời thường nhắc đến “Trang Chu mộng hồ điệp” như một huyền thoại.
Nam Hoa Kinh
Nam Hoa kinh ( 南華經 ) hay còn gọi Nam Hoa chân kinh ( 南華真經 ) là cuốn sách triết học nổi tiếng thường được cho là của Trang Chu thời Chiến Quốc viết. Cuốn sách ngoài giá trị triết lý còn có giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ rất cao, được Kim Thánh Thán liệt vào hạng nhất trong lục tài tử thư của Trung Quốc .
Theo truyền thuyết thần thoại, Nam Hoa kinh được Trang Châu viết khi ông vào ở ẩn tại núi Nam Hoa thuộc nước Tống thời xưa. Nhưng theo những nhà nghiên cứu, ngoại trừ Nội thiên, hầu hết sách Nam Hoa ( tạp thiên, ngoại thiên ) không phải do Trang tử viết mà là của hậu thế thêm vào. Sách được viết vào khi nào, không ai nói chắc vì chính Trang tử cũng không ai chắc là sinh mất vào năm nào .
Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp
