Chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Việt Nam : Những bế tắc của một hệ thống – Tạp chí khoa học
Quảng cáo
Bạn đang đọc: Chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Việt Nam : Những bế tắc của một hệ thống – Tạp chí khoa học
Một phóng sự trên tờ Southeast Asia Globe – có trụ sở tại Phnom Penh -, số ra gần đây, cho thấy tại Việt Nam tăng trưởng nhiều cơ sở tư nhân chăm nom những bệnh nhân tâm thần, nhưng không được huấn luyện và đào tạo về trình độ. Hồi đầu năm ngoái năm trước, báo chí truyền thông cũng đưa tin, ca tụng một ngôi đền thuộc tỉnh Hưng Yên, có công chữa trị cho hàng trăm bệnh nhân tâm thần. Một số thực tiễn nói trên một lần nữa cho công chúng thấy ngành tâm thần học chính thức tại Việt Nam có vẻ như không phân phối nổi yên cầu ngày càng lớn của xã hội trong việc chăm chữa những căn bệnh tâm thần .Một số nhà trình độ ước tính số lượng người Việt Nam bị tâm thần hoàn toàn có thể lên đến hơn 1/5 dân số, thậm chí còn tỷ suất này hoàn toàn có thể còn cao hơn. Cũng theo nhiều nhà trình độ, thực trạng người bệnh không biết mình có bệnh, giấu bệnh hay chỉ tìm đến bệnh viện khi bệnh đã tiến triển mạnh là rất thông dụng. Ngoài một số ít chứng bệnh tâm thần truyền thống cuội nguồn là động kinh, tâm thần phân liệt hay loạn thần, còn một loạt những chứng bệnh khác như trầm cảm, hưng-trầm cảm ( rối loạn lưỡng cực ), hysteri, chậm tăng trưởng, suy nhược thần kinh, rối loạn tâm lý-hành vi, rối loạn niềm tin tương quan đến chất gây nghiện … Các căn bệnh tâm thần không chỉ là một trong 10 căn bệnh đứng đầu tại Việt Nam, mà trong tương lai gần, một số ít Dự kiến cho rằng đây là căn bệnh thứ hai, đứng sau tim mạch. Đó là chưa kể những yếu tố tâm ý lại là nguyên do sâu xa của rất nhiều căn bệnh .Trong chương trình tạp chí Xã hội của RFI thời điểm ngày hôm nay chúng tôi đặt câu hỏi với bác sĩ Trần Tuấn, Tiến sĩ dịch tễ học và sức khỏe hội đồng về những yếu tố này .
RFI : Xin Tiến sĩ cho biết một số nét chính về thực trạng chăm sóc sức khỏe tâm thần ở Việt Nam, đặc biệt là hiện tượng các cơ sở tư nhân không được đào tạo chuyên môn xuất hiện trong thời gian gần đây.
BS Trần Tuấn : Hệ thống hiện tại không đáp ứng được các yêu cầu chẩn đoán, điều trị và phục hồi chức năng cho người bệnh. Hệ thống chính thức của ngành tâm thần, bao gồm từ trung ương đến các tỉnh, chủ yếu tập trung vào nhóm bệnh “loạn thần”. Còn những bệnh phổ biến khác, như trầm cảm, lo âu, sang chấn sau stress…, kể cả của trẻ em, hệ thống này cũng chưa đáp ứng được.
Chính vì vậy, việc Open những hình thái chăm nom của những cơ sở tư nhân không có trình độ trong thời hạn gần đây, tôi cho rằng, bộc lộ nhu yếu chăm nom khá lớn trong xã hội, thường là so với những người bệnh nặng. Quả là những cơ sở này đã có một sự nhạy bén để phân phối nhu yếu này .Về chất lượng chẩn đoán, điều trị và phục sinh tính năng ở những cơ sở chính thức và không chính thức nhìn chung không được trấn áp và thấp hơn so với nhu yếu thực tiễn .
Nơi quá tải, nơi trống vắng : méo mó hệ thống
Hệ thống chính thức gồm những bệnh viện TW và tỉnh chỉ tập trung chuyên sâu điều trị những bệnh nhân loạn thần, và hầu hết là bằng thuốc, hóa trị liệu. Việc điều trị không dùng thuốc, gồm trị liệu tâm ý, những trị liệu bằng kiến thiết xây dựng hành vi, ứng xử, hoặc bằng cách tạo những thiên nhiên và môi trường tương thích cho bệnh nhân, thì chưa có trong những bệnh viện này. Còn dự án Bất Động Sản Tâm thần vương quốc đa phần tập trung chuyên sâu vào phát thuốc cho người bệnh đã từng điều trị ở những bệnh viện chuyên khoa tâm thần, sau khi họ trở về nhà. Ngay cả mạng lưới hệ thống này, sau gần 15 năm tiến hành, cũng mới chỉ bao trùm được 70 % số xã, và cũng mới chỉ tập trung chuyên sâu vào hai bệnh, tâm thần phân liệt và động kinh, và đang khởi đầu thử nghiệm cho bệnh trầm cảm từ năm năm nay, nhưng mới chỉ được tại vài xã và hiện chưa có nhìn nhận để tiến hành rộng .Hệ thống điều trị tư nhân về ngành tâm thần phần đông chưa có .Về phía không chính thức, nơi chăm nom tiên phong so với người bệnh là mái ấm gia đình, hội đồng, chúng tôi gọi là ” phi dịch vụ “. Hoàn toàn trên cơ sở tình thương, tình làng nghĩa xóm. Phải nói là hầu hết người bệnh tâm thần ở Việt Nam đều nhận được sự tương hỗ này. Tôi cho là chăm nom này chịu nghĩa vụ và trách nhiệm chính .Gần đây, có hiện tượng kỳ lạ một số ít cơ sở tư nhân mở ra để nhận những bệnh nhân nặng, thường là do những mái ấm gia đình có thực trạng, không hề chăm nom được. Cũng có những người không có nơi phụ thuộc. Lẽ ra đây là nghĩa vụ và trách nhiệm của Bộ Thương binh, Lao động, Xã hội, bên Bảo trợ xã hội. Theo nhìn nhận của chúng tôi, những TT của cơ quan Bảo trợ xã hội chỉ phân phối được một phần rất nhỏ, và chất lượng không được tốt, nên nhiều người không muốn vào .Điều trị, chăm nom người bệnh tâm thần, trước hết cần cái tâm ( hơn ), điều này khác với những cơ sở điều trị bệnh khác trong y tế. Riêng người bệnh tâm thần thường là người nghèo, nên khi mở ra những cơ sở này, tôi cho rằng họ không xuất phát từ động cơ vụ lợi về kinh tế tài chính …. Khi Open những cơ sở này, tôi cho là cung ứng tốt cho nhu yếu xã hội. Tuy nhiên, để hình thái này vững chắc, và góp phần vào việc chất lượng chăm nom tốt lên, ngoài việc khuyến khích họ, tạo điều kiện kèm theo cho có được những bữa ăn, những điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt tối thiểu, thì cần phải tương hỗ họ về trình độ. Lẽ ra ngành y tế phải để tâm đến những trường hợp này .
RFI : Xin Tiến sĩ cho biết những nguồn gốc nào về mặt chính sách đã dẫn đến thực trạng hệ thống như vậy ?
BS Trần Tuấn : Nhìn về tổng thể, Việt Nam đang thiếu một tầm nhìn về chăm sóc sức khỏe tâm trí, hiểu chăm sóc sức khỏe tâm trí cho đúng là như thế nào. Chính ngành y (từng) hiểu “chăm sóc sức khỏe tâm thần” là đơn thuần chăm sóc y học, cụ thể ở đây là chăm sóc tại các cơ sở tập trung. Mô hình này xuất phát từ đầu thế kỷ XX, khi người Pháp xây dựng nên hệ thống y tế Việt Nam…
Sang đến đầu những năm 2000, khi Việt Nam mở màn thay đổi, ( giới y tế ) khi tiếp xúc với những tổ chức triển khai y tế quốc tế, đi thăm quan, mới nghe nói đến ” Community-based mental health care “, được dịch là ” chăm nom dựa vào hội đồng “. ” Chăm sóc dựa vào hội đồng ” đã được hiểu như thể việc liên tục điều trị bệnh nhân bằng thuốc sau khi trở về nhà. Tầm nhìn mới dừng ở đó .Chưa có được cách nhìn coi tâm thần là bệnh mãn tính, vừa mang tính thực thể, vừa có nhiều yếu tố xã hội. Có rất nhiều yếu tố xã hội dẫn đến thực trạng ” rối nhiễu tâm lý “. Quan niệm này tăng nhanh sang hướng dự trữ, thực sự xuất phát từ hội đồng ( cách dịch đúng của ” Community-based mental health care ” ). Hiện nay, vẫn chưa có được tầm nhìn như vậy .Chính cho nên vì thế, mạng lưới hệ thống chẩn đoán-điều trị-phục hồi tính năng lúc bấy giờ của Bộ Y tế và Lao động – Thương binh – Xã hội mới tập trung chuyên sâu vào 1 số ít bệnh và thường là những bệnh nhân trạng thái nặng, chứ chưa xác lập được ” ( bệnh ) tâm thần ” có nhiều yếu tố xã hội gây nên. Hệ thống này không tiếp cận được với chăm nom sức khỏe tâm lý trong thế kỷ XXI, và khi thực hành thực tế đều rơi lệch. Các đối tượng người dùng đào tạo và giảng dạy khi thực hành thực tế, hầu hết được thực hành thực tế tại những bệnh viện tâm thần tuyến TW, tuyến tỉnh, nơi dạng bệnh hầu hết là tâm thần phân liệt, những nhóm bệnh loạn thần. Hiện tại những bệnh viện ở tuyến TW đều quá tải, nên việc điều dưỡng, chăm nom hồi sinh công dụng phần đông không có. Mô hình huấn luyện và đào tạo cán bộ y tế lúc bấy giờ trong nghành này như vậy bị méo mó, rơi lệch, không có năng lực chăm nom người bệnh tâm thần ở ngoài bệnh viện, ở tuyến hội đồng .
Sự dang dở của các “dự án”
RFI : Trong thời gian gần đây, tại Việt Nam có ra đời một số cơ sở nghiên cứu về chính sách y tế. Vậy thực tế hoạt động vận động chính sách ra sao ?
BS Trần Tuấn : Sự quan tâm đến không phải là không có. Từ khoảng 2005, tổ chức Y tế Thế giới đã tiếp cận và hỗ trợ cho việc nhìn nhận vấn đề hệ thống trong chăm sóc người bệnh tâm thần. Thậm chí hỗ trợ cho cả việc làm luật. Nhưng sau vài năm khởi động, không qua được giai đoạn hình thành dự án. Đến khoảng 2010, trong nước có một số nghiên cứu đánh giá, đặc biệt là từ các tổ chức ngoài nhà nước, kéo được sự chú ý của quốc tế, cũng như trong nước. Đặc biệt trong vấn đề công tác xã hội trong chăm sóc bệnh nhân tâm thần. Bắt đầu từ 2010-2011 trở đi, bắt đầu hình thành một dự án mới do tổ chức Atlantic Philanthropies tài trợ, để giúp Việt Nam đổi mới, nhìn nhận, xây dựng và tạo ra chiến lược chăm sóc người bệnh tâm thần. Tôi là người tham gia hình thành nên dự án này. Dự án có sự phối hợp của UNICEF, Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội, Bộ Y tế và các chuyên gia đại học Melbourne (Úc), và một số tổ chức trong nước. Nhưng khi triển khai, họ vẫn nhìn nhận đây là một “dự án” hơn là một nhu cầu đích thực, nhằm đổi mới hệ thống. Mà muốn đổi mới hệ thống thì lãnh đạo hai bộ Y tế và Lao động – Thương binh – Xã hội phải ngồi lại với nhau, và đẩy hoạt động này đi đến chỗ thống nhất một tầm nhìn xuyên suốt, lấy người bệnh làm trung tâm.
Với cách nhìn dự án Bất Động Sản lúc bấy giờ, hai cục Bảo trợ xã hội ( Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội ) và cục Điều trị ( Bộ Y tế ) có vẻ như vẫn thao tác tách rời nhau, dù có gặp gỡ định kỳ. Cho nên, theo tôi, kể cả khi kết thúc năm năm ngoái này, dự án Bất Động Sản cũng không ra được một chủ trương mang tính thiết thực. Trong dự án Bất Động Sản này cũng đề xuất kiến nghị thiết kế xây dựng quy mô tại hai tỉnh, Bến Tre và Thanh Hóa, và TT RTCCD của chúng tôi sẽ tương hỗ kỹ thuật. Nhưng khi tiến hành, vì nhận thấy những điều kiện kèm theo thiết yếu cho việc vận dụng tại những tỉnh không có đủ …, nên dù địa phương rất mong ước nên chính chúng tôi – dù là người kiến thiết xây dựng chương trình – đã phải rút … .
Lấy người bệnh làm trung tâm : mục tiêu chưa thống nhất
RFI : Xin Tiến sĩ cho biết thêm : điều trị theo hướng phục hồi chức năng cụ thể là gì ?
BS Trần Tuấn : Điều trị phục hồi chức năng là đặt bệnh nhân làm trung tâm. Mục tiêu cuối cùng là làm sao trả được bệnh nhân về xã hội. Nếu người bệnh phải đến các cơ sở tập trung, thì chỉ trong giai đoạn bệnh cấp mà thôi. Ngay trong quá trình điều trị bệnh cấp, tại các cơ sở này cũng chia thành nhiều khu, khu chẩn đoán, khu điều trị cấp thời, và khu phục hồi chức năng giai đoạn một, với sự kiểm soát chặt của nhân viên y tế, để giúp họ xây dựng lại các hành vi ứng xử cơ bản. Sau đó chuyển họ sang giai đoạn làm quen với môi trường, để từ đó có thể trở về với cộng đồng. Ví dụ như, bên cạnh việc tập lại các ứng xử cơ bản, là bắt đầu tập làm việc, tiếp xúc thông tin, học nghề… Chính trong cơ sở này phải có các hỗ trợ phục hồi như vậy.
Muốn có được cách chăm nom như vậy, thì hàng loạt mạng lưới hệ thống phải được thiết kế xây dựng trên nguyên tắc lấy người bệnh làm TT, và phải coi mái ấm gia đình và hội đồng là thành tố cơ bản, lâu bền hơn … Họ phải được cung ứng những kỹ năng và kiến thức cơ bản, phải được tương hỗ cách tạo thiên nhiên và môi trường thuận tiện cho người bệnh, cách giải quyết và xử lý những khủng hoảng cục bộ ở người bệnh. Và những hoạt động giải trí tương hỗ của nhân viên cấp dưới xã hội, của đội tương hỗ khẩn cấp của hội đồng … Bên cạnh mái ấm gia đình, phải có một đội ngũ đa ngành chăm nom tại hội đồng, vì bệnh nhân tâm thần là người có nhiều nhu yếu bị tổn thương .
Giao lưu gia đình bệnh nhân tâm thần, phòng khám tuyến huyện : Những mô hình mới
RFI : Tiến sĩ đã cho biết những khuyết tật của hệ thống chính thức. Vậy còn về phần các tổ chức của xã hội dân sự hoạt động ra sao trong lĩnh vực tác động đến chính sách ?
BS Trần Tuấn : Về các mô hình ngoài hệ thống của chính phủ, có hai nhóm, thứ nhất là các nỗ lực của các cá nhân và tổ chức trong nước, thứ hai là các dự án của các tổ chức phi chính phủ quốc tế. Điểm lại các dự án của các NGO quốc tế thì không nhiều. Điển hình nhất, còn kéo dài được một chút có dự án Basicneeds. Dự án này làm theo hướng chăm sóc người bệnh tại cộng đồng, kết hợp với giảm nghèo, tạo sinh kế. Dự án này làm thí điểm tại Huế, theo tinh thần nhượng quyền cho phía Việt Nam. Gần như dự án này cũng chỉ hoạt động tại địa phương và không được thiết kế theo hướng cung cấp bằng chứng để vận động chính sách.
Về những tổ chức triển khai trong nước hoạt động giải trí nhằm mục đích cung ứng những dẫn chứng, thì cũng rất ít. Có thể kể đến TT RTCCD – Đào tạo, nghiên cứu và điều tra và tăng trưởng hội đồng, thuộc Liên hiệp những hội khoa học kỹ thuật Việt Nam. Đây là nơi – mở màn từ những điều tra và nghiên cứu dịch tễ học – chỉ ra những gánh nặng rối nhiễu tâm lý ở hội đồng, ở trẻ nhỏ và phụ nữ. Sau đó dùng ngay những dẫn chứng đó vào những hội thảo chiến lược vương quốc, quốc tế để biến hóa về nhận thức xã hội so với yếu tố gánh nặng bệnh tâm thần trong hội đồng. Họ đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm đến những bệnh tâm thần phổ cập mà xã hội không biết đến, ngành y tế bỏ quên, kể cả quốc tế. Ở trẻ nhỏ và đặc biệt quan trọng là phụ nữ, nhất là phụ nữ đang mang thai, nuôi con nhỏ : như những chứng trầm cảm, lo âu. Gần đây với sự tương hỗ của Grand Challenges, một quỹ của chính phủ nước nhà Canada, TT này đã triển khai quy mô chăm nom sức khỏe cho bệnh nhân tâm thần tại hội đồng do chính mái ấm gia đình triển khai tại Hà Nam. Với việc tạo điều kiện kèm theo cho những mái ấm gia đình giao lưu, học hỏi kinh nghiệm tay nghề, với sự tương hỗ của những chuyên viên. Đây là quy mô trọn vẹn mới ở Việt Nam .RTCDD còn có hai quy mô thử nghiệm tại tỉnh Quảng Ninh, trong đó có việc giúp bệnh viện đa khoa huyện Vân Đồn lập khoa ” phòng chống rối nhiễu tâm lý “. Thực chất đây là việc đưa việc phát hiện chẩn đoán những bệnh tâm thần dạng thông dụng vào hoạt động giải trí khám chữa bệnh hàng ngày. Sáng kiến này dựa trên tác dụng điều trị chứng trầm cảm ở người nhiễm HIV tại địa phương trước đó. Đây cũng là một quy mô mới, vì lúc bấy giờ, ở Việt Nam chưa có khám và điều trị bệnh tâm thần ở tuyến huyện .
Thầy bói, thầy cúng và bác sĩ : Ai hơn ai ?
RFI : Việc chọn lựa một hướng điều trị cho một người bệnh hay người có vấn đề không phải là điều đơn giản. Nhiều người ghi nhận rằng, tại Việt Nam, nhiều khi gia đình người bệnh lắng nghe tiếng nói của các thầy bói, thầy cúng, thầy đồng, hơn là các chuyên gia trong hệ thống y tế, các nhà tâm lý. Phải chăng đây cũng là một thực tế cũng rất căn bản ở Việt Nam ?
BS Trần Tuấn : Việc gia đình người bị rối nhiễu tâm trí và đặc biệt là bệnh nhân tâm thần hỏi ý kiến thầy bói, thầy cúng là rất phổ biến. Tôi đã tiếp xúc với nhiều trường hợp, có thể nói tóm tắt là : Đông Tây y kết hợp với cúng. Gần như bệnh nhân nào cũng thực hiện như vậy. … Việc phổ biến như vậy do đâu ?
Tôi nghĩ rằng thứ nhất là do lòng tin vào ngành y bị giảm sút, không phải chỉ trong nghành nghề dịch vụ tâm thần. Điểm thứ hai, do chính ngành tâm thần, khi trị liệu chỉ nhắm vào thuốc, không làm được tâm ý trị liệu và môi trường tự nhiên sống thực tiễn của người bệnh, giúp người nhà bệnh nhân tạo thiên nhiên và môi trường tương thích. Trong khi đó, thực chất của thầy cúng, thầy bói là làm về tâm ý là chính, xét người đến cúng đến bói trên niềm tin là nhiều. Thực tế, người dân thấy hình như có sự đúng, sự chuyển biến. Hay nói khác đi, thầy cúng, thầy bói thường dựa vào tâm ý người nhà bệnh nhân, để đưa ra những phán xét, những lời khuyên, thành ra nhiều lúc tương thích với, phân phối nhu yếu của người nhà bệnh nhân, nên tạo ra môi trường tự nhiên ” tốt ” khiến người nhà bệnh nhân tin rằng bệnh tâm thần là do một yếu tố khác, chứ không phải đơn thuần ngành y hoàn toàn có thể xử lý được .Yếu tố thứ ba là do xã hội trong thời hạn gần đây có quá nhiều yếu tố bất định, khiến người ta lo ngại, tâm không được an, những điều khó xử lý trong năng lực của bản thân và mái ấm gia đình, nên người ta có nhu yếu về tâm ý. Chính vì nhu yếu này dẫn đến sự tăng trưởng của cúng, bói .Hiện tượng cúng bói phổ cập thậm chí còn cả trong khối công chức nhà nước, cả trong những văn phòng lúc bấy giờ không thiếu những góc để đặt bát hương, hoa quả. Chính cơ quan nhà nước, cán bộ nhà nước mà còn như thế, nên tạo cho người Việt lúc bấy giờ một thứ ” văn hóa truyền thống mới “, quá tin vào cúng bói .
Văn hóa áp chế, xa cách tự nhiên : cái nền không thuận cho tâm trí con người
RFI : Phải chăng một lý do sâu xa khiến Việt Nam không có được một chính sách rõ ràng trong việc chăm sóc sức khỏe tâm thần hay tâm trí nằm ở chỗ : sự phức tạp và đa dạng của tâm lý con người không được xã hội thừa nhận đúng mức ; một quan điểm độc tôn ngự trị trong các không gian chính thức của xã hội, còn những gì phức tạp và khác biệt bị đẩy lùi vào “bóng tối”, nơi các thầy bà đủ loại mặc sức truyền phán ?
BS Trần Tuấn : Về vấn đề này, chúng ta thấy xuất phát từ chỗ hiểu về con người và quyền con người. Tôi cho rằng vấn đề này là rất lớn đối với các nước Á Đông, đối với Việt Nam ở thế kỷ XX, XXI này. Văn hóa Phương Đông trước đây, đặc biệt ở Việt Nam và Trung Quốc, với Khổng giáo áp đặt từ trên xuống dưới. Thân phận con người được phản ánh trong văn học, trong lịch sử : cái tôi bị kém đi rất nhiều so với cái lẽ ra vốn có. Khi người Pháp đến, sau đó có sự du nhập văn hóa Phương Tây, đầu thế kỷ XX, đã có việc nói lên cái tôi của mình.
Trong Thơ Mới ( những năm 1930 ), tất cả chúng ta thấy khát vọng tìm hiểu và khám phá cái tôi, tìm hiểu và khám phá về bản thân, trong những quan hệ xã hội. Đời sống niềm tin phức tạp của con người lúc đó đã mở màn được chú ý. Sau đó, tất cả chúng ta có cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa, Việt Nam bước vào thời kỳ gọi là ” thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội “. Chúng ta rơi lại vào một mô hình khác. Chúng ta đã cố gắng nỗ lực quên đi đạo Khổng, quên đi cái tạm gọi là ” văn hóa truyền thống phong kiến ” truyền thống lịch sử xưa kia, tiếp cận với một thứ văn hóa truyền thống mới – chủ nghĩa xã hội – thì đấy lại là một hình thức áp đặt từ trên xuống dưới. Cũng lại quên cá thể đi, thậm chí còn coi những gì thuộc về cá thể là xấu, và tổng thể phải là vì ” tất cả chúng ta “. Tất cả quyết tử cho hội đồng .Chiến thắng xong, xã hội trở nên phức tạp hơn rất nhiều. Một cuộc cuộc chiến tranh lê dài nhiều năm để lại những hậu quả về sức khỏe tâm lý rất nặng nề. Trên cái nền tảng như vậy, tất cả chúng ta khởi đầu chuyển sang kinh tế thị trường. Trong những cạnh tranh đối đầu, có những đối tượng người dùng tiếp cận được dễ hơn với những thời cơ, nhiều người khác bị bỏ lại đằng sau, đặc biệt quan trọng là những người bị mất mát trong cuộc chiến tranh. Bởi những người này thiếu năng lực ganh đua. Đời sống tâm ý trở nên rất là phức tạp. Trong khi đó, về mặt khoa học tất cả chúng ta không tiến kịp : Khoa học về triết lý con người, triết lý nhân sinh cũng như khoa học xã hội, do tại ” truyền thông online ” của tất cả chúng ta bị ” có xu thế “. Có những yếu tố không được nói ra, với nguyên do ảnh hưởng tác động đến ” bảo mật an ninh xã hội “, hoặc những yếu tố tương quan đến Đảng, Nhà nước. Những yếu tố không nói được đó lại gây những tâm tư nguyện vọng, buộc người ta phải tâm lý. Nếu không được giải phóng nó lại gây những hiện tượng kỳ lạ stress về tâm ý .Đấy là xét về bình diện xã hội. Trước đây, theo tôi, dưới thời gọi là ” phong kiến ” ví dụ điển hình, đúng là con người bị sự ép chế từ trên xuống dưới, nhưng họ lại được sống trong môi trường tự nhiên rất thân thiện, môi trường tự nhiên gắn với tự nhiên nhiều. Đời sống tình cảm, làng xã rất ngặt nghèo, cho nên vì thế thời đó những ảnh hưởng tác động ( xấu đi ) không ảnh hưởng tác động được nhiều, gây ra những rối nhiễu tâm lý như thời nay. Thiên nhiên trung thực, hòa giải là môi trường tự nhiên tốt nhất để chống rối nhiễu tâm lý. Còn đến thời đại ngày này, vạn vật thiên nhiên bị mất đi rất nhiều, con người khởi đầu chạy theo một guồng máy, ngày càng tách xa vạn vật thiên nhiên. Mà tách khỏi vạn vật thiên nhiên trong một xã hội mà nhiều mong ước không được cung ứng, rồi sự chênh lệch giầu nghèo rất rõ ràng, bất công xã hội … khiến người ta căng thẳng mệt mỏi, lo ngại hơn rất nhiều. Kết hợp với việc khoa học – đội ngũ nghiên cứu và điều tra, hoạt động chủ trương, đội ngũ khoa học xã hội không tăng trưởng tương ứng – thực trạng nói trên tạo ra thiên nhiên và môi trường, tôi cho rằng không thuận tiện cho đời sống tâm ý ở Việt Nam .Khi có những do dự không được giải đáp, những căng thẳng mệt mỏi không được giải tỏa, nơi nào hoàn toàn có thể cung ứng được những nhu yếu này ?Ở Việt Nam, phần nhiều không có một mạng lưới hệ thống tương hỗ như thế. Mối quan hệ xã hội lúc bấy giờ khác với hồi xưa, thực dụng hơn, những nhóm yếu thế ngày càng trở nên yếu thế hơn. Đó là ” cái nền không thuận tiện ” cho đời sống tâm lý nói chung, và càng không thuận tiện cho những người bệnh tâm thần .Nếu không trở lại nghiên cứu và phân tích, tâm lý cho đúng về đời sống con người, những quyền cơ bản của con người phải được tôn trọng, phải được xử lý, thì thực trạng này liên tục không thuận tiện cho đời sống tâm lý, sức khỏe tâm lý của mỗi con người Việt Nam .
Thay đổi chính sách phụ thuộc vào “môi trường chính trị”
RFI : Phải chăng Tiến sĩ nhấn mạnh đến một quyền căn bản ở đây là quyền được nhìn nhận sự thật, đối diện sự thật, từ đó tìm cách giải quyết ?
BS Trần Tuấn : Quyền được tiếp xúc với sự thật, được tôn trọng các quyền cơ bản của người… Với hệ thống y tế như hiện nay, trang thiết bị tốt hơn nhiều, thuốc rất nhiều, nhưng (có nhiều) sự bối rối, phân tâm, không biết nên chọn loại dịch vụ nào, loại thuốc đó là tốt hay không, họ khám cho mình là đúng thực sự hay không, hay là họ cho mình làm xét nghiệm này chỉ là vì tiền… Người dân rõ ràng hết sức bối rối với tình trạng hiện nay. Hiện nay người dân đang rất khó khăn trong việc đánh giá sự thật từ những thông tin nhận được. Ngay cả việc họ được quyền nói gì, làm như thế nào, thậm chí họ cũng không nắm được. Đây là xuất phát điểm đầu tiên khiến tâm không an trong mỗi con người.
RFI : Tình trạng hiện nay có thể cho phép hy vọng hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần hay tâm trí thực sự được cải thiện trong thời gian tới ?
BS Trần Tuấn : Nếu nói về chăm sóc sức khỏe thực thể, đau dạ dày, tim mạch, thậm chí ung thư, quốc tế có thể vào có thể giúp được, nhưng riêng đối với vấn đề sức khỏe tâm trí và người bệnh tâm thần, tôi nghĩ quốc tế muốn giúp cũng khó. Bởi vì đây là lĩnh vực đa ngành, trong đó có yếu tố văn hóa, yếu tố ứng xử, sự cảm thông hiểu được suy nghĩ bên trong của con người Việt Nam, thì phải là người Việt Nam làm. Nếu người Việt Nam không đứng lên giải quyết vấn đề này, thì không thể trông chờ được quốc tế. Muốn có được một hệ thống chăm sóc người bệnh tâm thần tốt, muốn phòng tránh tốt trong sức khỏe tâm trí, thì trước hết phải dựa vào thực lực của mình, các nhà khoa học của mình, và phải xây dựng đội ngũ của chính mình. Liệu Việt Nam có được thực lực đó không, và bao lâu thì có được ?
Điều này phụ thuộc vào vào yếu tố con người. Con người ở đây gồm hai nhóm. Trước hết là nhóm có nghĩa vụ và trách nhiệm khuynh hướng và tạo lập mạng lưới hệ thống. Có thể nói rằng mạng lưới hệ thống lúc bấy giờ chưa cung ứng được, như vậy phải có một tiếp cận thay đổi mạng lưới hệ thống này, thậm chí còn kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống mới. Những ai chịu nghĩa vụ và trách nhiệm thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống này ? Ở đây tôi thấy có vai trò của bên Đảng, bên Quốc hội khuynh hướng chủ trương, cộng với Bộ Y tế, tức bên cơ quan chính phủ được giao trách nhiệm chăm nom sức khỏe người dân. Nhìn vào cả ba bộ phận này lúc bấy giờ, chưa thấy bóng hình của những chuyên viên thực sự có tầm nhìn đúng về yếu tố này .Đảng, Quốc hội và mạng lưới hệ thống y tế cần mở ra chính sách : việc lập ra chủ trương, việc định hình lại mạng lưới hệ thống chăm nom người bệnh tâm thần ở Việt Nam trong thời hạn tới cần được sự tham gia của những chuyên viên trong quốc tế Nhà nước. Phải có một chính sách để hấp dẫn những nhà khoa học ngoài Nhà nước tham gia .Còn nếu vẫn giữ cách nhìn chủ trương là trọn vẹn do Nhà nước làm, thì tình hình nhân lực lúc bấy giờ trong Nhà nước khó hoàn toàn có thể có sự đổi khác trong thời hạn tới .Nếu trong Đại hội Đảng sắp tới, họ gật đầu xã hội hóa trong việc kiến thiết xây dựng chủ trương, với sự tham gia của tổng thể những bên tương quan, nếu làm tốt được cái đấy, thì đây là bước tiên phong, bước cơ bản. Điều này phụ thuộc vào vào thiên nhiên và môi trường chính trị của Việt Nam trong thời hạn tới .Điểm thứ hai là yếu tố bộ phận tiến hành chủ trương đó. Nhìn vào tiềm năng, mạng lưới hệ thống giảng dạy của ngành Y, phân phối nguồn nhân lực thực thi chủ trương chăm nom sức khỏe tâm lý trong thế kỷ XXI, thì ở đây tôi thực sự quan ngại. Tôi không nghĩ là ba đến năm năm tới hoàn toàn có thể biến hóa tình hình này. Họ đang thiếu rất là cơ bản một đội ngũ giảng viên và chuyên viên. Sau khi có chủ trương mới, cần phải cải tổ mạng lưới hệ thống giảng dạy ngành y .
RFI xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Trần Tuấn đã giành thời gian cho chương trình.
“Sức khỏe tâm thần” : Không thể phó mặc cho chính quyền
Trong việc ” phong cách thiết kế lại ” hay thay đổi mạng lưới hệ thống chăm nom bệnh nhân tâm thần và sức khỏe niềm tin nói chung trong xã hội Việt Nam, một bộ phận giới trình độ có vẻ như khởi đầu thống nhất hơn trong quan điểm kiến thiết xây dựng một mạng lưới chẩn đoán và điều trị rộng khắp từ TW đến những hội đồng, từ bệnh viện nội trú, bán trú đến những hình thức phong phú khác, với quan điểm coi việc phục sinh tính năng, đưa người bệnh trở lại đời sống thông thường là tiềm năng chính và việc dự trữ cần được ưu tiên số 1. Chúng tôi kỳ vọng góc nhìn của bác sĩ, Tiến sĩ Trần Tuấn, một trong số rất ít chuyên viên đang nỗ lực tham gia vào những hoạt động giải trí hoạt động biến hóa chủ trương của ngành y tế, của Nhà nước trong yếu tố bệnh tâm thần và sức khỏe tâm lý tại Việt Nam hoàn toàn có thể mang lại cho quý vị những thông tin, tâm lý và san sẻ có ích .Nhìn rộng ra về xã hội Việt Nam, không kể yếu tố ô nhiễm thực phẩm, hóa chất thông dụng, có năng lực tác động ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần, công chúng được nghe, biết rất nhiều về những đấm đá bạo lực – không hiếm khi dẫn đến chết người – trên đường phố, trong mái ấm gia đình hay ở trường học, mà một hầu hết đấm đá bạo lực xảy ra do những trạng thái ý thức không bình thường : tâm ý không an tâm, bị đè nén, ý thức bị kích động …Một điều tra và nghiên cứu của Tổng cục thống kê Việt Nam phối hợp với Tổ chức Y tế quốc tế mới gần đây cho thấy hơn 50% phụ nữ Việt Nam từng bị bạo hành về thể xác, tình dục hay niềm tin trong đời. Theo một nghiên cứu và điều tra khác, khoảng chừng 75 % số trẻ nhỏ từ 2 – 14 tuổi ở Việt Nam từng bị cha mẹ, người chăm nom và những thành viên khác trong mái ấm gia đình bạo hành .Trên đây là đấm đá bạo lực trong mái ấm gia đình, chưa kể những hình thức đấm đá bạo lực khác trong xã hội. Những phân biệt tẩy chay trong xã hội và những đàn áp xã hội, đặc biệt quan trọng từ phía giới chức quyền so với những những tầng lớp dân cư thấp cổ bé họng, những người sự không tương đồng chính kiến … là những hình thức đấm đá bạo lực có vẻ như ít được nói đến hơn. Tất cả những đấm đá bạo lực như vậy để lại những chấn thương gì trong tâm hồn con người, nhất là trẻ nhỏ hay những nhóm yếu thế khác ? Làm thế nào chăm nom được những căn bệnh tâm thần và những yếu tố tâm ý trong một xã hội với những đấm đá bạo lực như vậy ? Chưa kể những yếu tố của ” nền văn minh tiêu thụ ” tân tiến so với một xã hội trên đường hội nhập .
“Tâm thần” tự thân nó không phải là một chứng bệnh, như một cách hiểu rất phổ biến lâu nay. “Sức khỏe tâm thần”, “sức khỏe tâm trí” hay sức khỏe tinh thần là căn bản cho một đời sống cá nhân hạnh phúc, một xã hội dân chủ, bền chặt và phát triển. Sức khỏe tâm thần hay tâm trí ắt hẳn không chỉ là vấn đề của giới bác sĩ hay giới tâm lý học. Trong lĩnh vực này, công luận đặt nhiều câu hỏi về trách nhiệm của các nhà chính trị và những người làm khoa học Việt Nam, đặc biệt là giới khoa học xã hội.
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký
Tải ứng dụng RFI để theo dõi hàng loạt thời sự quốc tế
Download_on_the_App_Store_Badge_VN_RGB_blk_100217
google-play-badge_vi
Source: https://thevesta.vn
Category: Sức Khỏe
