PHẬT HỌC TINH YẾU (BỘ 3 TẬP) – HT THÍCH THIỀN TÂM

Ba tạng Kinh-điển của Phật-giáo lúc bấy giờ gồm có đến hơn vạn quyển. Trong ấy, những Kim-ngôn của Ðấng Ðiều-Ngự và huyền-nghĩa của chư Tổ, hàm ẩn Ðạo-lý thâm thúy vô biên. Muốn du ngoạn trong bể Phật-pháp bát ngát, hay lên đỉnh non thánh-giáo để nhìn khắp nơi bằng tầm mắt càn-khôn-nhất-lãm, phải phí nhiều thời giờ và tâm lực, mà giữa đời sống nhiều vướng bận ngày này, ít ai làm nổi. Vì lẽ ấy, đã từ lâu bút giả có ý muốn gom góp phần tinh yếu của thánh-giáo viết ra thành tập, để giúp những vị mến đạo mầu của Ðức Thế-Tôn, có sự hiểu biết khái quát về pháp Phật. Và dự tính nầy đã được triển khai từ năm 1963, nhân lúc sắp sửa ra đảm nhiệm trường Phật-Học Huệ-Nghiêm .

Nội dung của toàn tập PHẬT HỌC TINH YẾU sau đây gồm có nhiều thiên, mỗi thiên phân thành nhiều chương, và mỗi chương bao hàm nhiều mục. Ðó là mạng lưới hệ thống phân biệt để duyệt giả dễ ghi nhận. Ðiều đáng quan tâm là phần trích dẫn những Kinh-luận trong đây, nghĩa lý nó không có tánh cách nhất định. Tại sao thế ? Bởi giáo pháp của thánh-nhân nói ra đều tùy thời tùy cơ để dắt dìu, phá chấp. Có thể một lời thuyết giáo so với nền tảng nầy thích hợp nhưng với cơ khác không thích hợp, với thời hạn trước tiện lợi tuy nhiên với thời nay không tiện lợi. Cho nên một vị tôn túc đã bảo : “ Y theo Kinh giải nghĩa là oan cho chư Phật ba đời, nhưng lìa Kinh một chữ tức đồng với ma thuyết ”. Vậy chỗ tích lũy của người khéo học Phật là không chấp Kinh, không bỏ Kinh, như người đời đã bảo : “ Khôn chết, dại cũng chết, duy biết mới sống ”. Và người khéo học Phật cũng đừng chấp lý bỏ sự, hay chỉ theo sự quên phần lý. Về việc được ý quên lời nầy, duy mỗi người tự thể hội, không hề nói hết được .“ Trần chẳng đối sánh tương quan, bể cả nương dâu mặc biến hóa. Lòng không sở đắc, thông xanh mây trắng tự vui nhàn ”. Xin mượn hai câu nầy để chúc sự thành tựu của duyệt giả sau khi đọc xong toàn tập PHẬT HỌC TINH YẾU

Ngày 12-8-1965

Tỳ-khưu Thiền Tâm, tự Liên Du

TRÍCH ĐOẠN :

CHƯƠNG MỘT – XÃ HỘI ẤN ÐỘ TRƯỚC KHI ĐỨC PHẬT RA ĐỜI

Tiết I : Nguồn Gốc Dân Tộc Ấn Độ

Một tôn-giáo không luận là cao siêu hay thâm thúy đến đâu, cũng vẫn là loại sản phẩm của xã hội. Là loại sản phẩm của xã hội, tất yếu tôn-giáo ảnh hưởng tác động đến xã hội và đồng thời cũng chịu ảnh hưởng tác động của xã hội. Đó là điều không hề tránh .

Phật-giáo có một lịch sử vẻ vang trên hai ngàn năm, đông tây truyền bá đến vài mươi nước. Ngoài năm xứ của Ấn-Độ, Phật-giáo đã gieo rắc rất nhiều tác động ảnh hưởng ở những nơi. Trong sự gieo rắc ấy, qua mỗi thời đại, Phật-giáo lại tùy theo thực trạng xã hội của mỗi địa phương mà có không ít biến thái về truyền thống. Vì thế, muốn nói đến điểm xuất phát của đạo Phật, không hề đi sâu vào toàn cảnh lịch sử dân tộc của Ấn-Độ đương thời .

Trước đây độ trên bốn ngàn năm, dân tộc bản địa xưa nhất của Ấn-Độ là giống người Nhã-Lỵ-An ( Aryan ). Chủng tộc nầy lấy nghề du mục để sinh sống. Trước tiên họ cư trụ ở miền trung nguyên Á-Tế-Á, rồi vượt qua dãy núi Tín-Độ-Khố-Tư ( Hindukush ), dời xuống vùng đông nam Á-Tế-Á. Từ nơi đây, họ chia làm hai bộ, một bộ chuyển dời về phía tây nam vào xứ Ba-Tư ( Iran ) ; một bộ tiến thẳng về phía đông nam vào xứ Ca-Nhĩ-Bố ( Kabul ) và lần xâm nhập miền Tây-bắc Ấn-Độ, đánh đuổi người bản xứ, chiếm lãnh vùng Bằng-Xà-Bạch ( Panjab Ngũ-Hà địa phương ) thuộc thượng lưu Ấn-Độ hà ( Indus ). Sau đó, họ lại đi dọc theo dãy núi Tuyết ( Hymalaya ), vào ở tại lưu vực sông Hằng ( Ganga, Gange ). Cuộc di cư sau nầy, thuộc vào thời gian 1000 năm trước kỷ nguyên. Trong mười vạn bài tụng của bộ Đại-sử-thi Ma-Ha-Bà-La-Đa ( Mahàbhàrata ), có nói rõ những chiến sự và thực trạng giữa thời hạn đó. Còn cuộc vận động và di chuyển liên tục về Nam-Ấn, ước vào tầm 500 năm trước kỷ nguyên. Trong khoảng chừng thời hạn nầy, để ghi lại sự giao tranh giữa thổ nhơn và chủng tộc Nhã-Lỵ-An, người Ấn-Độ đã mượn cảnh động tác của cá nhơn mà làm ra bộ La-Ma-Diễn-Noa ( Ramayana ), gồm hai vạn bốn ngàn bài tụng .

Tiết II : Bốn Thứ Phệ Ðà

Giữa thời kỳ chiếm lãnh Ấn-Độ hà, thuộc miền Tây-bắc Ấn, giống người Nhã-Lỵ-An được gọi là dân tộc bản địa Nhã-Lỵ-An Ấn-Độ. Gặp nơi khí hậu ấm cúng, thời tiết điều hòa, vật sản nhiều mẫu mã, dân tộc bản địa ấy hưởng một đời sống an nhàn, vui tươi. Vì thế, so với khung trời man mác, với hiện tượng kỳ lạ nhựt, nguyệt, tinh tú, non, sông, gió, mây, nước, lửa, họ đều có một ý niệm tín thành sùng bái. Đó là những nguyên do người ta đã sáng tác ra những bản thánh-ca và nghi thức cúng tế thần-linh, để cầu cho quốc gia mái ấm gia đình được tiêu tai, thêm phước. Nghi thức đã nhiều thì không hề ai cũng thông thuộc cả, phải có người chủ chốt việc tế tự. Nhân đó mới sản xuất một hạng Tăng-lữ, về sau thành giai cấp Bà-La-Môn ( Brahman ) .

Bà-La-Môn, Trung-Hoa dịch là Tịnh-hạnh hoặc Phạm-hạnh, chỉ cho phái tu hạnh trong sáng. Kinh-điển của phái nầy gọi là Phệ-Đà ( Veda ), Trung-Hoa dịch là Minh-luận hoặc Trí-luận, có nghĩa : Kinh sách thuyết minh thực sự và phát sanh trí huệ. Kinh-điển của đạo Bà-La-Môn truyền lại có 4 thứ :

1. Lê-Câu Phệ-Đà ( Rig-Veda ) : Trước tiên, dân tộc bản địa Ấn-Độ chỉ sùng bái ca tụng những hiện tượng kỳ lạ của tự nhiên vật. Lần lần họ tin cậy mỗi hiện tượng kỳ lạ đó đều có thần linh làm chủ. Các thần linh đều có tính cách đạo đức, có quyền thưởng phạt trần gian. Đồng thời lại do sự hàm dưỡng của tư tưởng triết học, họ dung hợp lại, chế tác ra bộ kinh tiên phong là Lê-Câu Phệ-Đà. Lê-Câu Phệ-Ðà, Trung-Hoa dịch là Tán-Tụng-Minh-Luận hoặc Thọ-Minh. Nội dung của kinh nầy gồm những bài ca tán có tính cách truyền thuyết thần thoại, nhưng cũng bao hàm nhiều tư tưởng về ngoài hành tinh và nhân sinh quan. Trong ấy lại có chỉnh sửa và biên tập về thuật dưỡng sanh, dạy những chiêu thức làm cho con người dung sắc thường tươi tắn, mạng sống được lâu dài hơn. Tư tưởng của Lê-Câu Phệ-Ðà là tư tưởng khởi đầu cho nền văn minh và triết học Ấn-Độ và cũng là cơ sở để khai triển cho những trào lưu tư tưởng hậu lai .

2. Dạ-Du Phệ-Ðà ( Yajur Veda ) : Từ nơi sự ca tụng tự nhiên vật rồi tin cậy thần linh, người ta lại bày ra những nghi thức thờ phụng cúng tế. Đây là nguyên do sản xuất kinh Dạ-Du Phệ-Ðà. Dạ-Du Phệ-Ðà, Trung-Hoa dịch là Tế-Tự-Minh-Luận, gọi tắt là Tự-Minh. Nội dung của Kinh-điển nầy, đa số đều trích dẫn trong Lê-Câu Phệ-Ðà, lấy cơ bản của sự tán tụng mà chế tác. Trong ấy, ngoài việc chỉnh sửa và biên tập về nghi thức cúng tế, lại có ghi chép những bài chú văn để tế tự trong những mùa. Xét qua từ Lê-Câu Phệ-Ðà, cho đến Da-Du Phệ-Ðà, người ta nhận thấy tôn-giáo thời ấy tuy là đa thuần mà kiêm sắc thái nhất thần, đôi lúc lại xen tạp những tư tưởng về những môn triết học .

3. Sa-Ma Phệ-Ðà ( Sàma Veda ) : Để cho sự tán ca được thuận tiện, và bổ túc phần nghi lễ thêm hoàn bị, người ta lại sáng tạo kinh Sa-Ma Phệ-Ðà. Kinh-điển nầy cũng trích dẫn một phần những tụng văn trong Lê-Câu Phệ-Ðà mà làm ra. Sa-Ma Phệ-Ðà, Trung-Hoa dịch là Ca-Vịnh-Minh-Luận, cũng gọi là Bình-Minh. Trong đó, ngoài sự ghi chép về nghi lễ, âm nhạc, luật lệ xử đoán, lại có giảng dạy về môn bốc toán cho đến binh pháp đồ trận. Căn cứ theo ba pho kinh Phệ-Đà trên đây, mỗi khi cúng thần, người ta đều dùng những vị tế tăng riêng không liên quan gì đến nhau .

4. A-Thát-Bà Phệ-Ðà ( Atharva Veda ) : Về sau, có kẻ lại tập hợp những bài chú thuật truyền thống, được người đời tin yêu, viết ra kinh A-Thát-Bà Phệ-Ðà. A-Thát-Bà Phệ-Ðà, Trung-Hoa dịch là Nhương-Tai-Minh-Luận, cũng gọi là Thuật-Minh. Trong ấy, người ta ghi chép những bài chú để cầu phước, tiêu tai. Ngoài ra, Kinh-điển nầy cũng có dạy về y phương và nhiều dị thuật. Bốn thứ kinh trên đây, được gọi chung là Tứ-Phệ-Ðà thánh-điển. Đó là một mạng lưới hệ thống tư tưởng về thời xưa của Ấn-Độ .

Tiết III : Sự Diễn Biến Của Phệ Ðà

Từ khi Tứ-Phệ-Ðà thánh-điển được xây dựng, chủng tộc Bà-La-Môn chiếm địa vị tối cao trong xã hội, và thành ra một giai cấp Tăng-lữ. Họ không còn những hoạt động giải trí hướng ngoại như khi trước, mà có một đời sống trầm tư, hướng về trong, bảo thủ những truyền thuyết thần thoại tán tụng, những nghi thức cúng tế theo xưa. Các Tăng-lữ lại đánh giá và thẩm định những câu văn, ý nghĩa trong kinh Phệ-Ðà, rồi giải rộng thêm ra, gây thành một học phong phiền tỏa và thần bí. Đồng thời trên hình thức tôn-giáo, những hành nghi cũng tăng thêm phần bí hiểm. Khi giáo lý càng rộng, sự suy biện càng sâu, nghi thức càng phiền, thì vị thế của giai cấp Bà-La-Môn càng được vững chắc. Do đó nền văn học, đạo đức trong xã hội, nằm yên trong nếp cũ, có vẻ như ở trong trạng thái khó nỗi chấn hưng .

Tuy nhiên, cảnh đời đã vô thường, thì nguồn tư tưởng của quả đât cũng theo thời hạn mà đổi khác. Từ khi giai cấp Tăng-lữ mới xây dựng, cho đến khoảng chừng 600 năm trước kỷ nguyên, nếu nghiên cứu và phân tích kỹ, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chia nền học thuyết của Bà-La-Môn giáo thành ba thời đại :

1. Thời đại Phệ-Ðà-Thiên-Thơ ( Veda ) : Thời đại nầy khởi thủy từ khi bốn mươi quyển Lê-Câu Phệ-Ðà vừa được sáng tác, lúc dân tộc bản địa Nhã-Lỵ-An di cư xuống Ấn-Độ-hà, vào lúc 2500 – 1000 năm trước kỷ nguyên. Trong thời hạn nầy, tín đồ Bà-La-Môn thiên về sự sùng bái cúng tế, hình thức phần chánh thuộc về Đa-thần-giáo. Họ có ba cú thoại ( luận điệu ) : Phệ-Ðà là thiên thơ ( sách của Trời ), Bà-La-Môn là chủng tộc cao quí nhất của quả đât, tế lễ là vạn năng .

Những tư tưởng trên, được truyền lại một thời hạn lâu xa về sau. Cho đến khi Phật giáng sinh, 1 số ít đông tín đồ Bà-La-Môn vẫn còn bảo thủ lấy ý niệm cũ. Nhưng đó là một chủ nghĩa chuyên chế, họ không hề trói buộc mãi được lòng người khi tình thế thay đổi. Hơn nữa, lúc bấy giờ tín đồ Bà-La-Môn rất kiêu xa, vì vậy họ không hề duy trì một cách hữu hiệu sự tín ngưỡng của đạo mình trong xã hội nữa .

2. Thời đại Phạm-Thơ ( Brahmana – Thần-học-thơ ) : Thời đại nầy vào thời gian 1000 – 800 năm trước kỷ nguyên, lúc dân tộc bản địa Nhã-Lỵ-An Ấn-Độ vận động và di chuyển về phía Ðông Nam, chiếm lãnh khu vực đồng bằng phì nhiêu trên bờ sông Hằng, lấy nghề canh nông làm tiềm năng. Hình thức của Phệ-Ðà khi xưa thiên về Đa-thần-giáo, việc tế lễ rất nặng nề, phiền phức. Đến thời hạn nầy, dân chúng sanh ra chán những nghi thức nghiêm cách ấy. Vì thế, trong những vị thần, người ta chọn lấy ít vị quan trọng để làm TT tín ngưỡng. Ba vị thần đại trà phổ thông nhất bấy giờ là Phạm-Thiên ( Brahma ), Tỳ-Nựu-Noa-Thiên ( Visnu ) và Thấp-Bà-Thiên ( Civa ). Thế là đối tượng người dùng tín ngưỡng đã mở màn chuyển lần từ Đa-thần-giáo sang Nhất-thần-giáo .

Về mặt tư tưởng, từ khi Kinh-điển Phệ-Ðà được suy diễn rộng thêm, giáo lý Bà-La-Môn đượm vẻ thần bí ; người ta gọi đó là học thuyết Bà-la-ma-noa, tức Phạm-thơ. Phạm-thơ là bộ sách chú thích và thuyết minh kinh Phệ-Ðà. Phần hầu hết của sách nầy, đều rút những tài liệu trong Tứ-Phệ-Ðà thánh-điển, nhưng suy diễn sâu rộng đến chỗ u vi, trọn vẹn có tính cách thần học. Tư tưởng triết học của Phạm-thơ tiến triển theo thứ tự trong ba quy trình tiến độ :

Giai đoạn thứ nhất, Phạm ( Brahma ) là vị thần tối cao, thứ nhất tạo ra trời đất, rồi đến Thái-dương thần, Phong thần, Hỏa thần … con người và vạn hữu. Vì thế Phạm cũng có hiệu là Sanh-chủ ( Prajapati ). Giai đoạn nầy thiên về ý niệm phát minh sáng tạo, lấy thần Sanh-chủ làm trung tâm điểm .

Giai đoạn thứ hai, Phạm là Đại-ngã ( Svayambhu ), là bản thể của ngoài hành tinh, có tính cách tuyệt đãi độc tồn. Giá trị của Phạm đứng trên hai phương diện : Một mặt thì duy trì cái thực chất không dịch chuyển của nó ; mặt khác lại hoạt động giải trí theo hai yếu tố là Danh ( Nama ) và Sắc ( Rupa ) để mở mang vạn hữu. Giai đoạn nầy thiên về ý niệm không bao giờ thay đổi, lấy Đại-ngã làm trung tâm điểm .

Giai đoạn thứ ba, Phạm là Tự-ngã ( Atman ). Phạm và Tự-ngã tên tuy khác nhau, nhưng cùng một thể. Sở dĩ có tên khác nhau như vậy, vì Tự-ngã do sự suy lý của triết học, chỉ định cho là nguồn gốc của muôn vật ; còn Phạm thì do sự khảo sát của thần học, chỉ định cho là tự tánh của muôn vật. Tự-ngã thuộc về phương diện tâm ý ( linh hồn ), Phạm thuộc về phương diện ngoài hành tinh ( linh tánh ). Căn cứ vào phương diện tâm ý thì linh hồn bất diệt, khi con người chết thì Tự-ngã lìa thể xác mà quy thuộc về Phạm. Giai đoạn nầy lấy Tự-ngã làm TT điểm.

3. Thời đại Áo-Nghĩa-Thơ ( Upanishad ) : Thời đại nầy thuộc vào lúc 800 – 600 trước kỷ nguyên. Từ nơi Phạm-thơ, người ta suy diễn rộng thêm, cho rằng khi hành nghi thức đã có hàm triết lý bên trong, và nghi thức tế tự là bộc lộ cho triết lý. Để ký thuật đạo lý nầy, người ta sáng tạo ra sách A-Lan-Nhã-Ca ( Aranyaka ). A-Lan-Nhã-Ca có nghĩa là Lâm-trung-thơ. Bởi người trong chủng tộc Bà-La-Môn đến khi lớn tuổi thì ẩn cư nơi rừng vắng, lấy sự tế tự tu hành làm thường khóa. Những nghi thức ấy đều ghi chép trong sách nầy. Nhưng nội dung của Lâm-trung-thơ không phải chỉ số lượng giới hạn trong nghi thức tế tự, mà gồm có môn triết lý cao siêu .

Từ Lâm-trung-thơ, người ta điều tra và nghiên cứu rộng thêm, rồi sáng tác ra bộ Ưu-Ba-Ni-Sa-Đàm, tức là Áo-nghĩa-thơ. Danh từ Áo-nghĩa-thơ bao hàm những ý : Môn triết học trong triết học, Bí-mật ngữ, Bí-mật văn và Bí-mật nghĩa. Bộ phận đa phần của nguồn tư tưởng nầy, do chủng tộc Sát-Ðế-Lỵ khai sáng, về sau dòng Bà-La-Môn mới phụ họa suy diễn rộng thêm. Nội dung của Áo-nghĩa-thơ chủ trương thuyết “ Phạm, Ngã như nhau ”, Phạm cùng Ngã đều là một bản thể của ngoài hành tinh. Các hiện tượng kỳ lạ của sai biệt giới đều là huyễn pháp ( Maya ) không ngoài bản thể ấy mà có. Lý tưởng giải thoát của Áo-nghĩa-thơ chia làm hai phần :

Phần thứ nhất là việc đi tìm giải thoát, nhưng giải thoát phải tìm chính nơi mình, không phải ở bên ngoài. Con người sở dĩ bị luân-hồi là do Vô-minh ( Avidya ) che lấp, không biết sai biệt giới là giả huyễn. Từ Vô-minh sanh Ái-dục ( Kàma ), rồi tạo nghiệp, gây ra sự khổ trong đường sanh-tử. Muốn được giải thoát, phải có ý thức tự giác hướng về Trí-minh ( Vidya ) mà trừ cái gốc Vô-minh. Hướng về Trí-minh là an trụ tâm vào bản tính trong lặng để tu dưỡng phần trí huệ. Khi tâm đã thuần tịnh, tự nhiên được giác ngộ, nảy sanh trí huệ, thấy sự sống chết như chiêm bao. Phạm và Ngã thầm hợp, không còn luân-hồi, chứng được Phạm-niết-bàn ( Brahma nirvana ). Đây là phần triết lý .

Phần thứ hai là phải y theo pháp thức tu trì để ý tưởng trực quán trí. Pháp thức nầy lại có hai phương diện : một mặt là cần giữ giới, lìa tổng thể dục cảnh để thành hạnh Xả-ly ( Samuyasa ) ; mặt khác, phải trừ vọng tình, chuyên tâm nơi ngã tướng để thành hạnh Du-già ( Yoga – tương ưng quán ). Cứ như thế mà tu, lần lần chân ngã sẽ toàn hiện, tức là được giải thoát, chấm hết luân-hồi. Đây là phần thực hành thực tế .

Tóm lại, ba thời đại trên đây đã cho tất cả chúng ta thấy sự diễn biến của giáo lý Phệ-Ðà, từ nơi thô sơ đến chỗ u vi thần bí. Riêng về Áo-nghĩa-thơ, những nhà nghiên cứu triết học Ðông Tây đều tán dương, cho là một mẫu sản phẩm trí huệ cao siêu của trái đất. Về sau, những học giả nương theo tư trào nầy mà lập ra nhiều giáo phái, như phái Số-luận thì cho Ngã là Thần-ngã, Huyễn là Tự-tánh, danh từ tuy khác, nhưng lý tưởng vẫn đồng. Phật-giáo cũng nương theo một phần trọng điểm của Áo-nghĩa-thơ, như thuyết luân-hồi, nhưng canh tân thêm, thành ra thâm thúy và hoàn bị hơn. Ngoài ra cũng có nhiều học giả thoát ly tư tưởng Phệ-Ðà, chủ trương tự do khảo cứu, rồi lập thành phái triết học tự nhiên. Trong chương sau, tất cả chúng ta sẽ thấy những học thuyết ấy .

Tiết IV : Bốn Giai Cấp Của Xã Hội Ấn Độ

Thuở xưa, dân tộc bản địa Ấn-Độ rất cung kính thần linh, tôn trọng nghi thức cúng tế. Lúc đầu, họ đặt ra người Gia-trưởng, hoặc Tộc-trưởng, để giữ việc tế lễ, gọi là chức Ty-tế. Lần lần, chức Ty-tế nầy trở thành việc trình độ, nên được thay thế sửa chữa bằng những Tăng-lữ. Mặt khác, vì theo đà tiến triển của xã hội, lại phát sanh ra bốn chức nghiệp : Sĩ, Nông, Công, Thương. Các nghề nghiệp nầy lần lần trở thành giai cấp hóa. Giai cấp Tăng-lữ chủ về việc tế tự, chiếm địa vị tối cao. Giai cấp Vua chúa nắm giữ chánh quyền, ở vào vị thế thứ hai. Nhơn dân đại trà phổ thông như hạng nông, công, thương, thuộc về vị thế thứ ba. Còn hạng người thổ dân của Ấn-Độ bị Nhã-Lỵ-An chinh phục, chuyên theo nghề nghiệp thấp kém như ở đợ, làm mướn, là giai cấp tiện dân, ở vào vị thế thứ tư .

Lối phân loại giai cấp đó, mỗi ngày thêm ngặt nghèo. Ban sơ, sự phân biệt chỉ ở trong ý niệm của dân chúng mà thôi. Nhưng khi những Tăng-lữ nắm được thật quyền trong xã hội họ liền tổ chức triển khai thành bốn giai cấp rõ ràng : Tăng-lữ thuộc giai cấp Bà-La-Môn ( Brahman ), vua chúa thuộc giai cấp Sát-Ðế-Lỵ ( Ksatriya ), tầm trung thuộc giai cấp Phệ-Xá ( Vaisya ), Tiện dân thuộc giai cấp Thủ-Ðà-La ( Sùdra ). Hai hạng trước là giai cấp thống trị, hai hạng sau là giai cấp bị trị. Bốn giai cấp nầy theo chế độ thế tập, cha truyền con nối, nên giai cấp nô lệ cứ phải đời đời làm nô lệ, gây ra một tổ chức triển khai xã hội bất công .

Giai cấp Bà-La-Môn lại nương vào chính sách của xã hội mà pháp luật thành bốn thời kỳ của chủng tộc mình. Bốn thời kỳ đó như sau :

1. Phạm-trí-kỳ ( Brahmacàrin ) : Thời kỳ du học của buổi thiếu niên và tráng niên. Người trong chủng tộc Bà-La-Môn, vào khoảng chừng từ 7 tới 15 tuổi, thì học tập ở nhà ; từ 16 tới 39 tuổi, phải xuất-gia theo thầy học tập Phệ-Ðà thánh-điển. Đến khi học nghiệp thành tựu lại được quay trở lại nhà .

2. Gia-cư-kỳ ( Grhastha ) : Thời kỳ hoạt động và sinh hoạt mái ấm gia đình của buổi trung niên. Khi đã được 40 tuổi, người Bà-La-Môn phải trở lại nhà lập mái ấm gia đình để cho dòng dõi không bị tuyệt. Thời gian nầy họ theo chức nghiệp, làm trọn trách nhiệm tế tự của người gia trưởng .

3. Lâm-cư-kỳ ( Vànaprastha ) : Thời kỳ tu dưỡng của buổi mộ niên. Lúc 50, 51 tuổi sắp lên, người Bà-La-Môn đã làm xong trách nhiệm mái ấm gia đình, phải lìa nhà vào nơi núi sâu rừng vắng để tu luyện .

4. Du-hành-kỳ ( Parivràjaka ) : Thời kỳ du hành vừa tự tu vừa hóa đạo của buổi lão niên. Thời kỳ nầy không nhất định, tùy theo tu nghiệp được vững vàng, mà sự xuất thế có sớm hay muộn. Trong khoảng chừng thời hạn sau cuối, hàng Bà-La-Môn muốn cho thân tâm được tự tại giải thoát, nên nơi ăn chốn ở không nhất định, rày đây mai đó. Cho nên người tu ở thời kỳ nầy có tên là Khất-sĩ ( Bhiksu ) hay Hành-giả ( Yati ) .

Bốn thời kỳ kể trên là lý tưởng hoạt động và sinh hoạt của giai cấp Bà-La-Môn. Theo đó, nếu người nào tu hành đạt tới chỗ cứu cánh, thì được mọi người cung kính tột bậc .

Chủng tộc Bà-La-Môn đã chế định ra bốn giai cấp, tự cho mình ở vị thế tối cao. Còn ba giai cấp kia, nhất là hàng tiện dân, lại bị xã hội khinh miệt, không được pháp luật bảo lãnh, không cho dự phần tín ngưỡng tôn-giáo và tán tụng Kinh-điển Phệ-Ðà. Thời bấy giờ ở Ấn-Độ người ta lại chế ra thứ luật Ma-noa ( Mànu ), hỗn hợp cả chính-trị lẫn tôn-giáo. Nhờ có pháp lý nầy, tổ chức triển khai của đạo Bà-La-Môn mới được triển khai xong. Bởi giáo lý của đạo ấy, là nương vào tư tưởng của phái Phệ-đàn-đà, lấy việc duy trì giai cấp bốn chủng tộc làm mục tiêu duy nhất. Sống dưới một chính sách bất công như vậy, lâu ngày dân chúng đâm ra chán nản, hằng ước ao có một cuộc thay đổi. Sự phát sanh của những học thuyết như : chủ nghĩa khoái lạc, chủ nghĩa yếm thế sau đây, phần đông cũng bởi nguyên do nầy .

CHƯƠNG HAI – NỀN HỌC THUYẾT ẤN ÐỘ TRƯỚC PHẬT GIÁO

Tiết I : Điểm Xuất Phát Của Các Tôn Giáo

Giữa cuộc sống sai biệt, con người tất cũng có những sở trường thích nghi và tư tưởng khác nhau. Cuộc sống trần gian không làm cho nhân sanh trọn vẹn niềm hạnh phúc. Để thỏa mãn nhu cầu những tâm niệm ấy, những giáo phái đã hiện sinh ra. Điểm xuất phát nầy đại để có ba nguyên do :

1. Do khổ muốn cầu thoát ly :Trên con đường gồ ghề, giữa lúc trời trưa nắng gắt, khách lữ hành mỏi mệt ước ao có một cơn gió, một bóng cây mát để nghỉ ngơi. Trên đường đời cũng thế, sự vui dù có, cũng chỉ là tương đối. Vì vui tương đối nên mới có khổ, mà sự khổ lại thường chiếm phần tối đa. Và vì khổ, con người mới nảy sanh tư tưởng cầu thoát ly .

2. Do sự sùng tín trước hiện tượng kỳ lạ của thiên hà : Trong thời đại tối sơ, con người chưa lý giải nổi những nghi vấn trước hiện tượng kỳ lạ của ngoài hành tinh. Cho nên họ ý niệm rằng : mọi ánh sáng giữa khung trời đều là những phẩm cách thần-thánh. Cũng cho nên vì thế, họ mới sùng bái những hiện tượng kỳ lạ sáng suốt như : mặt trời, mặt trăng, ngôi sao 5 cánh, làn chớp, ngọn lửa. Họ tin yêu đủ mọi phương diện. Tựu trung, mục tiêu sùng bái của họ không ngoài dục vọng sanh tồn cho bản thân. Rồi do đó mới có những hình thức thờ phượng để trừ tai, cầu phước và những hành nghi cúng tế, ca tụng thần-thánh. Vì thế mới có những lối tư tưởng sai biệt, mà người ta gọi là Đa-thần-giáo .

3. Do sự cầu lý giải nguyên tắc nhơn sanh, ngoài hành tinh : Lại có một hạng người, trước đối tượng người tiêu dùng ngoài hành tinh bát ngát, họ động tánh hiếu kỳ, muốn khám phá những sự bí hiểm giữa trời đất. Lối lý giải truyền thuyết thần thoại không làm thỏa mãn nhu cầu họ. Căn cứ vào những Kinh-điển xưa và sự tu tập của bản thân, họ tự do khảo cứu và lập ra những phái triết học .

Tóm lại, điểm xuất phát của những giáo phái, đại để như : cầu thoát khổ được an vui, dựa trên tin cậy sùng bái, và tìm hiểu và khám phá mọi sự bí hiểm để đem con người quay trở lại thiên hà. Giáo nghĩa Phệ-Ðà mà tất cả chúng ta đã thấy ở chương đầu và những học thuyết sau đây là những điểm chứng tỏ cho những nguồn tư tưởng ấy .

Tiết II : Lục Đại Học Phái

Như trên đã nói, giáo lý Phệ-Ðà diễn biến trong ba quá trình mà tất cả chúng ta gọi là ba thời đại : Phệ-Ðà-thiên-thơ, Phạm-thơ và Áo-nghĩa-thơ. Trong lúc ấy, lại có những phái chịu tác động ảnh hưởng Phệ-Ðà, địa thế căn cứ vào đó mở mang thêm cho giáo lý của mình có mạng lưới hệ thống ; cũng có nhiều học giả thoát ly ngoài tư tưởng Phệ-Ðà, chủ trương tự do khảo cứu, rồi lập thành phái triết học tự nhiên. Vì thế ở Ấn-Độ thuở bấy giờ có nhiều phái nối nhau Open như Địa-luận, Phục-thủy-luận, Hỏa-luận, Phong-tiên-luận, Thời-luận, Phương-luận, Hư-không-luận …

Các trào lưu tư tưởng đó, hoặc dung hòa, hoặc xung đột lẫn nhau, làm cho nền học thuyết của Ấn-Độ lâm vào một thực trạng rất rối ren. Tuy nhiên, nếu kiểm điểm lại, ta hoàn toàn có thể chia những tư trào lúc bấy giờ thành hai mạng lưới hệ thống : mạng lưới hệ thống Phệ-Ðà và mạng lưới hệ thống phản Phệ-Ðà. Hệ thống Phệ-Ðà tuy nhiều nhưng đáng kể chỉ có Lục-đại-học-phái. Còn mạng lưới hệ thống phản Phệ-Ðà thì có Lục-sư-ngoại-đạo. Trước tiên, tất cả chúng ta thử xét qua học thuyết của sáu môn phái lớn thuộc mạng lưới hệ thống Phệ-Ðà, tức là Lục-đại-học-phái :

1. Phái Phệ-Ðàn-Đà ( Vedanta : Tự-tại-thiên ) : Vị khai tổ của bản phái là Bà-Đạt-La-Gia-Na ( Bàdarayana ). Phái nầy lấy kinh Phệ-Ðàn-Đà do Bà-Đạt-La-Gia-Na trứ tác làm địa thế căn cứ. Kinh Phệ-Ðàn-Đà cũng dựa theo giáo nghĩa chánh thống của Phệ-Ðà, tuy nhiên được ý tưởng thêm. Phái nầy chủ trương rằng Phạm ( Brahma ) là nguồn gốc của muôn loài, là một thứ bộc lộ về ý thức, không phải vật chất mà là năng lượng. Phạm là duy nhất, siêu việt, bao trùm cả muôn loại trong trần gian. Tự ý chí của Phạm khai triển thành hiện tượng kỳ lạ giới, thứ nhất là Hư-không, rồi từ Hư-không phát sanh ra Gió, từ Gió phát sanh ra Lửa, từ Lửa phát sanh ra Nước, từ Nước phát sanh ra Đất. Năm nguyên tố nầy một mặt được tổ chức triển khai thành khí trần gian, mặt khác thành hữu-tình trần gian. Theo kinh Phệ-Ðàn-Đà thì Phạm và Tự-ngã là một thể. Trong tiến trình chưa khai triển, Tự-ngã là bào thai của Phạm ; nhưng khi ở quy trình tiến độ đã khai triển thì Tự-ngã có vị thế độc lập, chịu phần chi phối của Phạm. Đặc chất của Tự-ngã là Trí-huệ. Bởi hành vi con người nương theo sự phán đoán của tự do ý chí nên gây ra nhiều tác nghiệp. Do sự huân tập của tác nghiệp, nên chúng-sanh bị lạc mất nguồn gốc trí huệ, chịu nhiều nỗi khổ trong nẻo luân-hồi. Theo phái nầy thì loài hữu-tình là một bộ phận của Phạm, có khá đầy đủ thể tánh thanh tịnh như Phạm. Muốn trở lại với Phạm, cần phải rời khỏi mọi sự chấp trước sai biệt, y theo môn giải thoát mà tu hành. Do công tu tập lâu ngày, Tự-ngã lại được dung hợp với Phạm. Đến tiến trình nầy mới gọi là trọn vẹn giải thoát .

2. Phái Di-Man-Tát ( Mìmàmsà : Thanh-thường-trú ) : Vị khai tổ của bản phái là Sà-Y-Nhĩ-Ni ( Jaimini ). Phái nầy lấy kinh Thanh-thường-trú ( Mìmàmsàsutra ) làm địa thế căn cứ, những điều cấm chế vẫn y theo thánh-điển Phệ-Ðà. Đồ chúng của phái Di-Man-Tát rất chú trọng về phương diện luân lý triết học, và chủ trương thuyết Âm-thanh-thường-trú. Về chủ thuyết nầy, giáo chúng chia ra làm hai phe :

– Một là do hạng Bà-La-Môn chấp theo bốn bộ luận Phệ-Ðà. Họ cho rằng khi tụng kinh Phệ-Ðà phát ra phạm-âm, lời và tiếng đều khế hợp với thật nghĩa, nên gọi là “ thường ”. Các thứ tiếng khác không hợp với thật nghĩa, nên gọi là vô thường .

– Hai là sở chấp do hạng Bà-La-Môn học theo Tỳ-dà-la-luận ( tức Học-tập-thanh-luận ) ; phe nầy lại có hai chi :

a. Chi Thanh-hiển-luận cho rằng : tánh của tiếng là thường trú, đợi những duyên tầm, từ và danh, cú, văn-thân mới phát. Danh, cú, văn-thân là âm hưởng nên vô thường ; tiếng là “ thường ” .

b. Chi Thanh-sanh-luận thì cho rằng : âm thanh bản lai không thật có, đợi những duyên mới phát. Nhưng khi âm thanh đã phát sanh, thì là thường trú bất diệt .

Tóm lại, phái Di-Man-Tát dựa trên tư tưởng tôn trọng giáo quyền giữ theo lề lối đọc tụng tế lễ xưa. Cho nên chủ thuyết Âm-thanh-thường-trú của họ không ngoài sự lý giải và bảo tồn nghi thức trong tôn-giáo. Về lý tưởng giải thoát, họ cho rằng : muốn được niềm hạnh phúc, cần phải có những hình thức quyết tử. Kết quả của sự quyết tử ấy, tùy theo nhân hạnh nhiều ít, sự an nhàn sẽ đến nhiều ít với ta trong tương lai hay hiện tại .

3. Phái Ni-Dạ-Gia ( Nyàya : Chánh-lý-luận ) : Vị khai tổ của bản phái là Túc-Mục tiên-nhơn ( Aksapàda ). Tư tưởng của phái triết học nầy thuộc về Ða-nguyên-luận, lấy kinh Chánh-lý ( Nyàya sutra ) làm địa thế căn cứ. Về ý niệm nhơn sanh, phái Ni-Dạ-Gia lấy mục tiêu lìa khổ đến chỗ giải thoát làm mục tiêu. Phái nầy cho rằng con người giữa cõi trần có đầy dẫy nỗi khổ, mà nguyên nhân thọ sanh là tác nghiệp ( Pravrtti ). Tác nghiệp lấy phiền não ( Dosa ) làm cơ sở và cơ bản của phiền não là vô-tri ( Mithyajnàna ). Vậy, muốn dứt khổ phải tàn phá vô-tri, khi vô-tri trọn vẹn đoạn trừ, hành giả liền chứng vào cảnh an vui giải thoát ( Nihsreyasa ). Lý thuyết nầy tương tợ với Thập-nhị-nhân-duyên của Phật-giáo .

Về phương pháp nghị luận để bảo vệ cho lập trường của mình, phái Ni-Dạ-Gia dựa theo Ngũ-phần tác pháp ( luận thức năm phần ) : Tôn ( Pratijnà ), Nhân ( Hetu ), Dụ ( Udahadana ), Hợp ( Upanaya ) và Kết ( Nigamana ). Phương thức nầy, nếu đem so sánh với môn luận lý tây-phương ( tam-đoạn-luận – Syllogisme của Aristote ), thì Tôn tương tự với bộ phận Ðoán-án ( conclusion ), Nhân là Tiểu-tiền-đề ( Mineure ), Dụ tương tự với bộ phận Đại-tiền-đề ( Majeure ). Nhưng phương pháp luận lý của phái Ni-Dạ-Gia còn thêm hai chi là Hợp và Kết, tự biểu lộ một lập trường luận lý rất vững vàng. Về sau, phương pháp luận lý nầy được hoàn bị hóa qua hai bậc thạc học trong Phật-giáo là Thế-Thân và Trần-Na và được chuyển làm môn luận lý học của đạo Phật .

4. Phái Phệ-Thế-Sư-Ca ( Vaisesika : Thắng-luận ) : Vị khai tổ của bản phái là Can-Na-Đà ( Kanada, có nơi gọi là Ẩu-Lộ-Ca tiên : Ulùka ). Phái nầy lấy kinh Phệ-Thế-Sư-Ca ( Vaisesika-sutra ) gồm 370 câu làm địa thế căn cứ .

Về phương diện ngoài hành tinh quan, phái Thắng-luận phản đối thuyết Hữu-thần, thừa kế tư tưởng của phái triết học tự nhiên, rồi đề xướng lên thuyết Duy-vật-đa-nguyên. Họ dùng sáu cú nghĩa hay sáu yếu tố mà thuyết minh nguyên tắc xây dựng thiên hà. Sáu yếu tố ấy là :

Thật :Bản chất của thiên hà ; gồm có chín thứ : địa, thủy, hỏa, phong, không, thời, phương, ngã, ý .

Đức :Tính chất có đủ trong bản thể ; gồm có 24 thứ : sắc, hương, vị, xúc, số, lượng, biệt tánh, hợp tánh, ly tánh, bỉ tánh, thử tánh, giác, lạc, khổ, dục, sân, cần dũng, trọng tánh, dịch tánh, nhuận, hành, pháp, phạm pháp, thanh .

Nghiệp :Tác dụng của thực chất ; gồm có năm thứ : thủ, xả, thân, khuất, hành ( lấy, bỏ, duỗi, co, làm ) .

Đại-hữu-tánh :Có nghĩa duy nhất ; sự sống sót của thật, đức, nghiệp đồng nương về một thể đại hữu ấy .

Đồng-dị-tánh : Vạn hữu mỗi thứ có một đặc tính, nên chúng mới thành sai biệt. Như đất với đất là đồng, đất với nước là dị .

Hòa-hợp-tánh : Một đặc tính hoàn toàn có thể làm cho thật, đức, nghiệp được hòa hợp nhau không tan rã .

Sáu yếu tố trên đây, ba thứ trước nói về thể, tướng, dụng của ngoài hành tinh ; ba thứ sau nói về sự quan hệ của chúng .

Về phương diện nhân sanh quan, phái nầy cho rằng con người được xây dựng là do bởi tám yếu tố : yếu tố thứ nhất là Tự-ngã ( Atman ), thật thể của nó vốn không sanh diệt. Yếu tố thứ hai là Ý ( Manas ), cơ quan liên lạc giữa Tự-ngã và Ngũ-căn. Năm yếu tố kế là Ngũ-căn. Năm căn nầy trọn vẹn do vật chất tạo thành : Nhãn-căn do hỏa-đại, Nhĩ-căn do không-đại, Tỷ-căn do địa-đại, Thiệt-căn do thủy-đại, Thân-căn do phong-đại. Đối tượng của Ngũ-căn là Ngũ-trần : Sắc, thanh, hương, vị, xúc. Tự-ngã là TT, còn Ý và Ngũ-căn chỉ là cơ quan nhờ vào để nhận thức và hành vi. Yếu tố sau hết là Nghiệp-lực ( Adrsta ), động cơ của sự sống chết luân-hồi .

Lý tưởng giải thoát của phái Thắng-luận là con người cần phải tu khổ hạnh để diệt trừ nghiệp lực. Khi nghiệp lực đã tan, hành giả liền đạt đến cảnh giới thuần túy của Tự-ngã, chứng quả Niết-bàn an vui tự tại .

5. Phái Tăng-Khê-Da ( Sàmkhya : Số-luận ) : Vị khai tổ của bản phái là Kiếp-Tỷ-La ( Kapila ), tục gọi Hoàng-Xích tiên-nhơn. Kinh-điển địa thế căn cứ của phái nầy là Chế-số-luận ( Sàmkhya-sùtra ) .

Về giáo lý, phái Tăng-Khê-Da dung hòa cả hai tư tưởng hữu thần và duy vật mà cấu thành học thuyết của mình. Họ cho rằng “ số ” là cơ bản để đo lường và thống kê những pháp, từ nơi “ số ” mà khởi “ luận ”, “ luận ” hay sanh “ số ” nên mới có ca tụng là “ số luận ”. Theo nhà Số-luận thì nguồn gốc của ngoài hành tinh không ngoài “ Thần-ngã ” là nguyên tắc ý thức, và “ Tự-tánh ” là nguyên tắc vật chất. Do hai nguyên tắc nầy tích hợp mà sanh 23 đế, và đó là thứ tự tạo ra ngoài hành tinh. Khi hai nguyên do thần ngã và tự tánh phối hợp, thần ngã là động lực, tự tánh là vật liệu. Vì thế phái nầy cũng gọi là Minh-nhị-nguyên-luận. Về tuần tự hai nguyên tắc sanh 23 đế, xin tạm trình diễn theo biểu đồ như sau :

Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp