Tại sao không nên vội tin… đức Phật? – Báo Công an Nhân dân điện tử

Tại vì, có lẽ chính đức Phật cũng không muốn chúng ta tin ngay, tin vội, tin phi chính kiến về mình. 

Một niềm tin cảm tính – một niềm tin chạy theo số đông – một niềm tin như một phản xạ có điều kiện rất có thể sẽ làm hỏng giáo lý mà đức Phật từng dày công gây dựng.

Năm 7-8 tuổi, tôi thường theo bà nội đi chùa và những ngôi chùa với toàn bộ sự thâm nghiêm, huyền bí của nó đã mê hoặc thằng-bé-tôi ghê gớm. Khi bà tôi quỳ xuống, chắp tay, cúi đầu vái lạy, tôi cũng được dạy phải làm theo giống như thế. Những rung cảm kỳ lạ, khó lý giải Open trong tâm hồn tôi sau mỗi cái chắp tay, mỗi lần vái lạy .
Mọi thứ cứ diễn ra như vậy cho đến năm 20 tuổi, sau một giấc mơ lạ và sau rất nhiều tâm lý chất chứa của cậu-thanh-niên-tôi ( chứ không còn là thằng-bé-tôi ) về những cái chắp tay, những lần vái lạy trong mỗi lần bước chân vào chùa. Rốt cuộc thì tại sao mình phải quỳ lạy như vậy nhỉ ?
Tại sao mình phải tin vào sự màu nhiệm huyền bí đến từ những pho tượng trên đài uy nghiêm ? Tại sao mình phải tin chỉ vì bà mình đã tin, cha mẹ mình đã tin, những người xung quanh mình đã tin ? Tại sao mình phải tin chỉ vì đấy là một niềm tin thói quen – một niềm tin phản xạ vốn đã theo đuổi mình từ thời thơ ấu ?
Tôi đem toàn bộ những vướng mắc này hỏi vị sư ở một ngôi chùa trong lòng TP. Hà Nội. Vị sư đó lý giải với tôi rằng tôn giáo xét cho cùng được kiến thiết xây dựng trên cơ sở của niềm tin. Có niềm tin sẽ có tốt đẹp. Có niềm tin sẽ có an nhàn. Và có niềm tin sẽ có giải thoát. Cách vấn đáp ấy vừa thỏa mãn nhu cầu, vừa không thỏa mãn nhu cầu tôi .

Những bức tượng Phật được chạm khắc tinh vi tại chùa hang Ajanta, Ấn Độ.

Thỏa mãn ở chỗ, xét về mặt nguyên tắc, đúng là mọi tôn giáo, tín ngưỡng trong cuộc sống này đều thiết kế xây dựng trên cơ sở của lòng tin, trong đó có những tín ngưỡng địa phương mà lòng tin ấy là vô điều kiện kèm theo .
Nhưng theo tìm hiểu và khám phá của tôi khi đó thì tất thảy những tôn giáo lớn đều có một thế giới quan – một nhân sinh quan – một cơ sở lý luận, và nếu bỏ lỡ những cơ sở lý luận cơ bản này để tin ngay, tin vội, tin mơ hồ thì không loại trừ năng lực tất cả chúng ta sẽ bị niềm tin dẫn dắt sai đường .
Đọc kinh Phật, tôi chợt nhận ra chính đức Phật cũng có lần đề cập tới điều này. Kinh Kalama – một trong những bộ kinh rất hay và rất nổi tiếng có kể lại câu truyện một lần Phật đi ngang qua bộ tộc Kalama và những người người trẻ tuổi Kalama đã chạy tới hỏi Phật :
– Thưa thầy, bất kể vị đạo sĩ nào đi qua đây cũng nói giáo lý của họ mới đích thực là chân lý. Do vậy, chúng con sợ hãi, không biết tin ai !
Câu vấn đáp của đức Phật :
– Các con đừng vội tin yêu vào bất kể điều gì, mặc dầu những điều ấy đã được chép trong tầm cỡ. Cũng đừng vội tin yêu vào bất kể điều gì, mặc dầu điều ấy được nói ra từ những đạo sư nổi tiếng .
Thấy những chàng trai Kalama vẫn chưa hiểu, đức Phật nói rõ thêm :
– Với tổng thể những điều được người khác rao giảng, những con phải dùng tâm mình để quán chiếu, khám phá và phê phán, rồi ứng dụng nó vào đời sống hằng ngày, xem nó có giúp mình thoát khỏi khổ đau được không. Nếu được thì hãy tin .
Cách vấn đáp của đức Phật khiến tất cả chúng ta phải đi đến một Kết luận : Cũng chớ vội tin ngay vào chính đức Phật cùng những giáo lý của người, nếu chưa quán chiếu nó, tìm hiểu và khám phá nó và ứng nghiệm nó vào đời sống của tất cả chúng ta .
Hiểu như vậy ( A Di Đà Phật, không biết cách hiểu đó có sống sượng và lầm lạc không ! ? ), mà tôi khởi đầu đọc sách Phật nhiều hơn và mở màn thử ứng nghiệm những điều mình đọc vào trong đời sống của mình. Nhưng đọc rồi và ứng nghiệm rồi thì tôi vẫn chưa tin ngay .
Thế nên có một tiến trình dài, thật sự là tôi vẫn hay vãn cảnh chùa, để tìm một sự bình an nào đó, xua đi những căng thẳng mệt mỏi mà đời sống này đem lại. Nhưng tôi không còn chắp tay, vái lạy trước tượng Phật như thời xưa nữa .
Tôi nghĩ, theo ý thức của kinh Kalama, khi mình chưa hiểu và vẫn chưa thể xác lập một niềm tin không thiếu vào những giáo lý của Phật mà vẫn cứ chắp tay lạy Phật thì hoàn toàn có thể chính đức Phật cũng không hài lòng. Tất nhiên, không chắp tay vái lạy nhưng tôi vẫn giữ sự tôn kính tất yếu của một chúng sinh bé mọn trước một vĩ nhân trong lịch sử dân tộc loài người .

Đến năm đại học thứ 2, tôi bắt đầu tiếp cận đến khái niệm “tư duy độc lập” từ những cuốn sách tư tưởng phương Tây. Và thật kỳ lạ, cái khoảnh khắc đốn ngộ sâu sắc nhất về khái niệm tư duy độc lập là khoảnh khắc tôi ngưỡng phục và tin tưởng vào giáo lý của đức Phật hơn bất cứ khi nào.

Bởi từ đó đến nay, tôi vẫn giữ nguyên một quan điểm cá thể rằng, chính đức Phật, bằng cuộc sống và giáo lý của mình lại là vật chứng rõ ràng nhất và để lại những bài học kinh nghiệm vĩ đại nhất về cái mà người phương Tây gọi là ” tư duy độc lập ” .
Thử nghĩ xem, sinh ra trong hoàng cung trang trọng, mang trong mình cái chân mệnh thiên tử nổi bật và đã được chuẩn bị sẵn sàng trong một khoảng chừng thời hạn xấp xỉ 20 năm để một ngày chính thức làm thiên tử, thế mà vị thiên tử tương lai ấy – thái tử Tất Đạt Đa nhất quyết thoát khỏi đời sống vương giả của một thiên tử .
Thoát khỏi cái nôi mà mình đã lớn lên, thoát khỏi những tư tưởng mà mình đã được dạy dỗ, đồng ý mạo hiểm đi một con đường khác con đường của tổng thể những vương tôn quý tử khác, nếu không phải là người có năng lực tư duy độc lập thì sao hoàn toàn có thể triển khai thành công xuất sắc !
Nhưng sự ” độc lập ” của thái tử Tất Đạt Đa không chỉ là sự độc lập trong mối quan hệ với dòng dõi quý tộc, nó còn là sự ” độc lập ” với cả đội ngũ tăng lữ thời kỳ đó .
Bởi lẽ, thoát khỏi chốn hoàng cung nhung lụa, thoạt tiên, thái tử Tất Đạt Đa tìm đến trường tu khổ hạnh. Nhịn ăn, nhịn uống, khổ hạnh, ép xác – đấy là con đường tu tập mà những sa môn cùng thời với người đã theo đuổi .

Ảnh: Đ.N.

Nhưng với cá thể mình, chỉ sau một thời hạn, người hiểu rằng khổ hạnh ép xác cũng không giúp mình đi tới sự giải thoát, nên nhất định phải chấm hết con đường tu tập này .
Người còn khuyên 5 sa môn khác cùng chấm hết, nhưng không những không nhận được sự đồng cảm, người bị chính những sa môn này phê phán, cho rằng vì không chịu được khổ hạnh mà đã bỏ cuộc giữa chừng .
Thực tế chứng tỏ đấy không phải là sự ” bỏ cuộc giữa chừng ” mà đấy là một phản ứng minh triết của một người ” tư duy độc lập “, để từ đó phát minh sáng tạo ra một con đường tu tập riêng – con đường mà trước đó chưa từng Open : con đường trung đạo !
Và sau khi đã đắc đạo thì đức Thích Ca Mầu Ni đã nói với tất cả chúng ta những tư tưởng mà những tư tưởng ấy liên tục cho thấy sự ” độc lập tối cao ” với truyền thống lịch sử Ấn Độ giáo đương thời .
Nếu Ấn Độ giáo tin rằng mọi vật trong cõi thiên hà này đều do thần thánh sinh ra thì với đạo Phật, chẳng có thần thánh huyền bí nào cả. Vạn vật do duyên mà thành, hết duyên mà diệt .
Khái niệm ” duyên ” có lẽ rằng là một trong những khái niệm biểu lộ sự độc lập rõ nhất và mang tính tân tiến, biện chứng nhất của giáo lý nhà Phật .
Với những gì được ghi trong Áo Nghĩa Thư ( Upanishad ) – bộ kinh làm ra tư tưởng luận của Ấn Độ giáo thì số phận con người trong kiếp này ( quả ) được quyết định hành động bởi những gì con người đã gieo trong kiếp trước ( nhân ) .
Nhân nào quả ấy, kiếp trước đã trót mang ” nhân ” xấu thì kiếp này tất yếu phải chịu ” quả ” xấu, không khác được. Một ý niệm như thế đẩy con người vào sự bị động của số phận, khiến con người không hề tự quyết định hành động được vận mệnh của đời mình .
Nhưng với đức Thích Ca Mầu Ni, ở giữa hai khái niệm ” nhân ” – ” quả “, người đặt vào đó một chữ ” duyên “, một chữ ” duyên ” lấy lại cho con người toàn bộ sự dữ thế chủ động hoàn toàn có thể, một chữ ” duyên ” giúp con người tự quyết định hành động cuộc sống mình, ngay trong kiếp này chứ không bị động phó mặc cuộc sống cho cho những gì xảy ra từ … kiếp trước .
Bởi kiếp trước có lỡ tạo ra ” nhân ” xấu, nhưng kiếp này biết tạo ra ” duyên ” tốt, thì cái ” duyên ” tốt ấy – cái phần mà con người hoàn toàn có thể dữ thế chủ động triển khai ấy vẫn hoàn toàn có thể cải hóa ” nhân ” xấu, thậm chí còn tẩy rửa ” nhân ” xấu để tạo ra sự ” quả ” tốt .
Rõ ràng là, trong quốc tế tư tưởng của Ấn Độ cổ đại, nếu những tôn giáo tiền Phật giáo biểu lộ quan điểm định mệnh luận ( mọi thứ là do định mệnh, do thần thánh ) thì Phật giáo lại nghiêng hẳn về quyết định luận ( mọi thứ là do chính mình ). Nếu những tôn giáo tiền Phật giáo mang tính hữu thần cực đoan thì Phật giáo lại mang tính vô thần biện chứng .

Như thế có nghĩa ông Phật thực ra rất hiện đại và với cá nhân tôi, bài học lớn nhất mà đức Phật để lại là bài học về khả năng hành động độc lập – tư duy độc lập – quán chiếu độc lập.

Bây giờ, mỗi lần vào chùa, tôi lại chắp tay trước Phật, quỳ lạy Phật với tổng thể sự tôn kính lớn nhất của mình .
Những khoảnh khắc như vậy, tôi có cảm tưởng là bậc vĩ nhân ngồi trên đài cao kia đang mỉm cười với tôi và đang nhắc nhở tôi : Hãy nhìn nhận mọi sự vật hiện tượng kỳ lạ trong cuộc sống này bằng một niềm tin độc lập, ngay cả khi những điều ấy đã được ” xác phong ” là chân lý tối cao .
Không nên vội tin đức Phật là vì vậy !

Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp