Không gian văn hóa Phật giáo trong văn hóa truyền thống của người Việt – Tin, bài nghiên cứu và trao đổi ý kiến của độc giả | Ban Tôn giáo Chính Phủ

Đã từlâu những tư tưởng của nhà Phật đã ăn sâu vào nếp sống và tâm lý của người Việt trên nhiều phương diện, đặc biệt quan trọng là trong nghành văn hóa truyền thống nhận thức và văn hóa truyền thống niềm tin .Phật giáo là một trong những tôn giáo thông dụng nhất đã và đang sống sót tại Nước Ta từ trước tới nay. Bởi vậy tác động ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Phật giáo đến đời sống văn hóa truyền thống niềm tin của người Việt là rất rõ nét và sâu đậm. Bên cạnh tư tưởng Nho giáo và Lão giáo, tư tưởng Phật giáo có sự lan tỏa và thấm sâu trong tổng thể những nghành nghề dịch vụ trong đời sống của người Việt. Đó là một nét rất đặc biệt quan trọng trong văn hóa truyền thống Nước Ta tạo nên một sự giao thoa văn hóa truyền thống độc lạ trên cơ sở Tam giáo đồng quy. Trong bài viết này tất cả chúng ta chỉ nhấn mạnh vấn đề vào sự ảnh hưởng tác động của văn hóa truyền thống Phật giáo đến đời sống ý thức của người Việt .
Nước Ta là vương quốc có nhiều điều kiện kèm theo tự nhiên, lịch sử dân tộc và vị trí địa lý thuận tiện cho việc giao lưu tiếp xúc với những nền văn hóa truyền thống của những nước trong khu vực và quốc tế đặc biệt quan trọng là hai nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc. Bởi vậy nền văn hóa truyền thống nước ta cũng chịu nhiều tác động ảnh hưởng của hai nền văn minh này. Trong thực tiễn lịch sử vẻ vang, từ đầu Công nguyên Phật giáo đã xâm nhập vào nước ta cũng từ hai nền văn hóa truyền thống này. Nếu như Ấn Độ được coi là cái nôi của Phật giáo, thì Trung Quốc là quốc gia mà Phật giáo tăng trưởng tương đối nhanh gọn và sâu rộng .

Hiện tại ở Việt Nam có hai tông phái Phật giáo chính là phái Bắc Tông mang ảnh hưởng từ Phật giáo Trung Quốc và phái Nam Tông mang nhiều đặc tính của Phật giáo Ấn Độ. Nhưng trong quá trình phát triển Phật giáo tại Việt Nam dần dần mang một màu sắc văn hóa khác trong tư tưởng người Việt. Nó không chỉ là mang sắc thái Phật giáo Ấn Độ hay của Trung Quốc, mà nó đã thâm nhập vào tâm hồn, nếp nghĩ, lối sống của dân tộc Việt Nam và đã trở thành bản chất và bản sắc của dân tộc Việt Nam. 

Không gian văn hóa truyền thống Phật giáo có ảnh hưởng tác động rất sâu đậm trọng đời sống ý thức của người Việt trong rất nhiều nghành. Có thể khẳng định chắc chắn rằng Phật giáo đã có những góp phần xứng danh vào kho tàng văn hóa truyền thống phong phú và đa dạng và độc lạ của dân tộc bản địa với nhiều di sản văn hóa truyền thống vật chất và niềm tin có giá trị như : kiến trúc chùa tháp, những tác phẩm điêu khắc tượng thờ, tranh thờ Phật giáo, đồ thờ cúng, … cùng những giá trị về tư tưởng, đạo đức, văn học và nhiều nghi lễ Phật giáo khác .
Trong văn hóa truyền thống dân gian Nước Ta, hình ảnh ông Bụt hiện lên như một vị thần hiền lành, luôn cứu khổ cứu nạn và do đó, trong dân gian đã có câu nói không biết tự khi nào : “ Hiền như Bụt ”. Bụt chính là một sự hiện thực hóa hình ảnh của Đức Phật trong đời sống tâm linh của người Nước Ta. Bụt được người Việt “ Việt hóa ” từ danh từ Buddha ( bậc giác ngộ – Phật ). Ông Bụt hiền lành là một hiệu quả rất rực rỡ của Phật giáo hội nhập vào nền văn hóa truyền thống dân gian Nước Ta. Người Nước Ta sợ thần thánh, ma quỷ, … nhưng lại không sợ ông Bụt, chính bới ông Bụt tuy có quyền lực vô hạn “ Phật Pháp vô biên ” nhưng luôn tương hỗ con người. Người Nước Ta luôn tưởng tượng một ông Bụt giàu lòng thương người, đặc biệt quan trọng là người đơn độc, bị ức hiếp …

Bên cạnh đó sự ảnh hưởng của Phật giáo đã chuyển hóa giới tính Bồ Tát Quan Thế Âm từ nam tính của Ấn Độ sang nữ tính ở Việt Nam. Bồ Tát Quan Thế Âm trong Đại thừa Phật giáo từ Ấn Độ là một vị Phật đàn ông. Theo quan niệm, Phật hiển hiện ở khắp mọi nơi và không chỉ đản sinh làm đàn ông mà tùy theo từng trường hợp có thể là nữ giới. Vì vậy, Bồ Tát Quan Thế Âm chuyển từ trong tiềm thức nhân dân mà trở thành Phật Quan Âm…

Một trong những góp phần quan trọng của văn hóa truyền thống Phật giáo là ngôi chùa, rất đặc biệt quan trọng mà cũng rất thân mật, gắn bó với người dân Việt. Chùa đã hòa nhập vào làng xã mà biến thành chùa làng. Chùa làng là chùa của làng, nhiều nơi lấy tên làng để đặt tên cho chùa và thường không phải là chùa của sư, tuy rằng vẫn có sư trụ trì chùa. Chùa đã vào làng thì theo lệ làng và được người dân gọi bằng cái tên dân làng ưa thích gắn liền với những đặc trưng của từng địa phương. Vai trò của ngôi chùa làng rất quan trọng trong đời sống niềm tin của nhân dân vì ngôi chùa góp thêm phần hình thành tư tưởng, đạo đức, nhân cách cho dân làng, trong đó phải kể đến vai trò to lớn của nhà sư : “ Chùa có sư như nhà có nóc ” : “ Mái chùa che chở hồn dân tộc bản địa. Nếp sống muôn đời của tổ tông. ”

 Phật giáo cũng đi vào đời sống văn học dân gian của người Việt Nam rất tự nhiên. Hình ảnh của ông Bụt đã đi vào văn học dân gian trong các chuyện cổ tích như: Tấm Cám, Sọ Dừa, Cây tre trăm đốt… một cách vô cùng gần gũi, đã thể hiện được tư tưởng từ bi hỷ xả của nhà Phật, và cũng để khẳng định một chân lý: cái thiện luôn luôn thắng cái ác trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống. Trong quan niệm dân gian Việt Nam, Bụt có sức mạnh vô biên, thần thông quảng đại, thường xuyên giúp đỡ những người hiền lành, lương thiện và bị áp bức. 

Ngoài ra trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt cũng được biểu lộ ở hình thức cầu siêu hoặc rước chân nhang lên chùa. Sở dĩ tục thờ cúng tổ tiên được người Việt vận dụng tác động ảnh hưởng Phật giáo là do tục thờ cúng tổ tiên của người Việt có một xuất phát điểm là hướng về cội nguồn. Khi đem Phật giáo vào tục thờ cúng tổ tiên và ngược lại, người Việt chỉ muốn tìm đến chỗ dựa ý thức có đặc thù mạng lưới hệ thống cho tâm linh của người đã khuất và người đang sống .
Trên đây là một vài nét sơ lược về những tác động ảnh hưởng tích cực của không gian văn hóa truyền thống Phật giáo trong đời sống văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn từ trong nếp sống, nếp nghĩ và hành vi của người Nước Ta. Nhưng từ đây cũng cho tất cả chúng ta thấy được sự ảnh hưởng tác động rất sâu và rộng của đạo Phật trong đời sống, đặc biệt quan trọng là đời sống ý thức của người Việt từ xưa đến nay .
Lược theo vanhien.vn

Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp