Đối thoại về Phật giáo và Khoa học
Hỏi: Xin ông nói về mối liên hệ giữa đạo Phật và khoa học và cho một vài ví dụ điển hình về những điểm tương đồng.
Tiến sĩ Berzin (*): Cho đến nay, những cuộc đối thoại giữa Đức Dalai Lama và các nhà khoa học chủ yếu chú trọng về ba lĩnh vực.
Bạn đang đọc: Đối thoại về Phật giáo và Khoa học
Một là đề tài vật lý thiên văn, khám phá xem ngoài hành tinh đã được tăng trưởng như thế nào. Vũ trụ có khởi điểm không ? Vũ trụ được tạo ra hay là một quy trình bất tận ? Đề tài khác là vật lý hạt, tương quan đến cấu trúc của nguyên tử và vật chất. Thứ ba là khoa học thần kinh, điều tra và nghiên cứu về sự quản lý và vận hành của não bộ. Đây là ba nghành chính. Phật giáo dựa vào luận lý học và sự suy luận rất nhiều. Như vậy có khi nào Phật tử cần có đức tin như trong những tôn giáo khác không ? Phật giáo không yên cầu điều này. Ta hoàn toàn có thể thấy được điều này từ định nghĩa về những gì hiện hữu. Những gì hiện hữu là “ những gì ta biết được ”, nếu không phải vậy thì nó sẽ không hiện hữu, ví dụ như lông rùa, sừng thỏ, môi gà. Ta hoàn toàn có thể tưởng tượng gà có môi của người ; ta hoàn toàn có thể tưởng tượng một hình vẽ hoạt họa của con gà với cặp môi ; nhưng ta không hề thấy môi nơi con gà, vì điều này không có thật. Nó không hiện hữu, vì nó không hề được biết đến. 
Mục lục
Nhận thức được thực tại là thấy các pháp không hiện hữu theo sự tưởng tượng của ta, không thể xảy ra được như trên đây, theo cái nhìn trắng và đen.
Điều này ý niệm là ta hoàn toàn có thể biết được toàn bộ những gì hiện hữu. Tâm của ta, hay hoạt động giải trí của sự ý thức về những hiện tượng kỳ lạ, hoàn toàn có thể hiểu biết tổng thể. Kinh điển có dạy rằng sự tuyệt đối vượt ra ngoài sự hiểu biết và ngôn từ trần gian. Trước hết, tôi không thích dịch từ ngữ này là ‘ tuyệt đối ’ bằng Anh ngữ, vì nó có ý nghĩa như một cái gì ngoài tầm với của tất cả chúng ta, như một cái gì xa tít ở trên trời. Tôi thích dịch nó như là ‘ thực sự thâm thúy nhất về vạn vật ’. Sự thật thâm thúy nhất này hiện hữu, nhưng nó vượt khỏi tâm ta, vượt qua khái niệm và ngôn từ, tức là ngoài sự nhận thức thường tình của con người. Ngôn ngữ và khái niệm chỉ miêu tả những gì hiện hữu trong thể loại trắng và đen, người tốt, người xấu, khôn và dại. Ngụ ý của việc sử dụng ngôn từ là mọi vật hiện hữu theo những phân loại rõ ràng và độc lập. Ví dụ như “ Anh này thật ngu ngốc. Anh ta không hề làm điều gì đúng cả. ”, “ Đây là một vĩ nhân ”.
Bài liên quan
Hội thảo khoa học về tác động của yếu tố tự nhiên tới di sản văn hóa Phật giáo vùng HLCT sông HồngNhận thức được thực tại là thấy những pháp không hiện hữu theo sự tưởng tượng của ta, không hề xảy ra được như trên đây, theo cái nhìn trắng và đen. Các pháp uyển chuyển hơn và luôn sôi động. Một người không hề làm được một việc gì hiện giờ, không có nghĩa là họ khi nào cũng đần độn, vì họ hoàn toàn có thể làm những việc khác, trong vai trò của một người bạn, một người cha hay mẹ và … Các nhà vật lý hạt nhấn mạnh vấn đề về vai trò của người quan sát, khi định nghĩa bất kỳ điều gì. Ví dụ, ở một góc nhìn nào đó, ánh sáng được xem như vật chất ; và từ bình diện khác, nó là nguồn năng lượng. Ánh sáng hiện hữu dưới hiện tương nào tùy thuộc vào nhiều yếu tố, nhất là khuôn khổ khái niệm mà người nghiên cứu và điều tra dùng để nghiên cứu và phân tích nó. Vì vậy, những pháp tự chúng vốn không sống sót một cách cố hữu như thế này hoặc thế kia, mà không liên hệ tới tâm thức nhận ra chúng. 
Một trong những kết luận mà Phật giáo và các nhà khoa học đều đồng ý là không có đấng tạo hóa. Trong khoa học, theo lý thuyết bảo tồn vật chất và năng lượng thì chúng chỉ biến đổi chứ không được tạo ra, cũng không bị hủy diệt.
Phật giáo cũng chứng minh và khẳng định như vậy : Các pháp hiện hữu tùy vào người quan sát và khuôn khổ khái niệm dùng để nghiên cứu và phân tích chúng. Ví dụ một yếu tố được xem là nan giải hay không tùy thuộc trọn vẹn vào người trong cuộc. Với một người có khái niệm rằng : “ Trường hợp này không hề xử lý được, mình không hề làm gì được, ” thì yếu tố trở nên bế tắc. Trái lại, nếu người khác nghĩ rằng : “ Vấn đề này thật là rắc rối và phức tạp, nhưng ta sẽ có cách khác để đối phó với nó ”, thế thì người này cởi mở hơn trong việc hóa giải yếu tố. Một yếu tố hoàn toàn có thể rất nan giải cho nguời này nhưng so với người khác lại không đáng kể. Nó tùy thuộc vào người quan sát, chứ những yếu tố tự chúng không to lớn như vậy. Vì vậy, khoa học và Phật giáo đều có cùng một Tóm lại : Mọi hiện tượng kỳ lạ sống sót bằng những cách khác nhau, tùy thuộc vào người quan sát chúng. Một trong những Tóm lại mà Phật giáo và những nhà khoa học đều đồng ý chấp thuận là không có đấng tạo hóa. Trong khoa học, theo kim chỉ nan bảo tồn vật chất và nguồn năng lượng thì chúng chỉ đổi khác chứ không được tạo ra, cũng không bị tiêu diệt. Phật tử trọn vẹn đồng ý chấp thuận với điều này và cho rằng tâm cũng như thế. “ Tâm ”, trong Phật giáo là sự ý thức về những pháp, hữu tình hoặc vô tình. Ý thức không hề sanh hay diệt, chỉ có biến hóa mà thôi. Vì vậy, tái sinh chỉ là sự biến hóa của dòng tâm thức liên tục của một thành viên mà lúc bấy giờ, cơ sở vật chất của nó là một thân khác.
Bài liên quan
Nhà khoa học thiên tài Albert Einstein và Đức tin (Phần 2)Tương tự như thế, những nhà thần kinh học và những Phật tử cũng ghi nhận mối đối sánh tương quan duyên khởi của vạn pháp. Ví dụ như, khi những nhà thần kinh học quan sát não bộ để tìm ra chính sách nào giúp ta quyết định hành động mọi việc, thì họ không tìm ra một “ bộ phận tạo quyết định hành động ” riêng rẽ nào cả. Trong đầu ta không có một con người nhỏ bé nào gọi là ‘ tôi ’ để thâu nhận những thông tin từ mắt, tai và … như trên màn ảnh của máy điện tử và hoàn toàn có thể quyết định hành động bằng cách nhấn một cái nút để tay chân hoạt động giải trí như thế này hay thế kia. Thật ra, mọi quyết định hành động đều là tác dụng từ sự tương tác rất phức tạp của một mạng lưới khổng lồ của dây thần kinh, hóa chất và những dòng điện. Cộng tác với nhau, chúng tạo ra một hiệu quả, đó là một quyết định hành động. Quá trình này xảy ra mà không hề có một thành viên nào tự tạo ra quyết định hành động cả. Phật giáo cũng nhấn mạnh vấn đề điều này : Không có một cái “ tôi ” thường hằng và vững chãi nào ở trong đầu ta để tạo ra quyết định hành động cho ta cả. Theo thói quen, tất cả chúng ta nói : “ Tôi đang cảm nghiệm điều này. Tôi đang thao tác nọ ”, nhưng thật ra đó là tác dụng của sự tương tác vô cùng phức tạp giữa nhiều yếu tố. Phật giáo và khoa học rất giống nhau ở điểm này. Trong đạo Phật, thời hạn được định nghĩa như “ một thước đo của sự biến hóa ”. Ta hoàn toàn có thể đo lường và thống kê sự biến hóa bằng sự quản lý và vận hành của những hành tinh hay vị trí của mặt trời trong khoảng trống. Ta hoàn toàn có thể đo nó bằng số lớp dự thính mà ta đã tham gia ở giảng đường trong một học kỳ – ta đã dự được mười hai lớp và còn lại hai lớp nữa. Ta cũng hoàn toàn có thể đo nó bằng chu kỳ luân hồi vật lý, chu kỳ luân hồi của khung hình như chu kỳ luân hồi kinh nguyệt, bằng số hơi thở của tất cả chúng ta và … Đây là những cách khác nhau để thống kê giám sát sự biến hóa và thời hạn là thước đo của sự đổi khác, đơn thuần là như vậy. 
Phật giáo không bao giờ đòi hỏi ta tin tưởng một cách mù quáng. Trái lại, Đức Phật còn nói: “Đừng vì kính trọng ta mà các con tin những gì ta nói. Hãy thử nghiệm chúng như khi các con đi mua vàng.” Điều này đúng ở mọi cấp độ.
Thời gian có hiện hữu, nhưng có tác động ảnh hưởng khác nhau so với tất cả chúng ta, tùy theo cách ta nghĩ về nó. Ví dụ tất cả chúng ta nghĩ, “ Chỉ còn vài ngày nữa là tới ngày thi rồi ! ”. Vì ta nghĩ đến thời hạn như một số lượng nhỏ, ta lo âu vì không có đủ thì giờ. Nhưng nếu ta nghĩ theo cách khác, “ Còn đến 24 tiếng nữa, ” thì ta sẽ thấy còn đủ thì giờ để chuẩn bị sẵn sàng cho việc thi tuyển. Điều này là yếu tố tâm ý, tùy theo cách nhìn của tất cả chúng ta. Nếu ta xem thời hạn như một cái gì rắn chắc và nặng trĩu thì ta sẽ bị nó áp đảo và sẽ không có đủ thời giờ. Nhưng nếu ta nhìn nó một cách cởi mở, xem ta có được bao nhiêu thời giờ, thì ta sẽ cố sử dụng nó một cách tích cực, thay vì cảm thấy phiền muộn.
Bài liên quan
Đức Phật là bậc thầy các nhà khoa họcNhư thế, khi ta nói rằng điều thâm thúy nhất của những pháp là chúng hiện hữu vượt trên tâm thức và ngôn từ, ta đang nói đến thực sự là những pháp không hiện hữu theo cách ngôn ngữ và khái niệm diễn đạt. Tâm ta có đủ năng lực để gật đầu điều này. Không phải vì ta không hiểu được một vài điều gì đó mà ta cần có đức tin để tin cậy nó. Phật giáo không khi nào yên cầu ta tin cậy một cách mù quáng. Trái lại, Đức Phật còn nói : “ Đừng vì kính trọng ta mà những con tin những gì ta nói. Hãy thử nghiệm chúng như khi những con đi mua vàng. ” Điều này đúng ở mọi Lever. Sự lý luận về một điều nào đó hoàn toàn có thể không được rõ ràng so với ta ngay lập tức. Tuy nhiên, ta không hề chối bỏ một quan điểm, chỉ vì ta chưa hiểu nó. Nếu ta kiên trì học hỏi và điều tra và nghiên cứu, những gì trước kia ta không hiểu, hoàn toàn có thể trở nên hài hòa và hợp lý. Video : Geshe Lhakdor — “ Phật giáo hoàn toàn có thể góp phần điều gì cho Khoa học ? ”
Về TS Alexander Berzin (*)
Tiến sĩ Alexander Berzin
Alexander Berzin, sinh năm 1944 ở Paterson, New Jersey, nhận bằng Cử nhân vào năm 1965 từ Sở Nghiên cứu phương Đông, ĐH Rutgers, tích hợp với Đại học Princeton và MA vào năm 1967 và bằng Tiến sĩ vào năm 1972 từ Sở Ngôn ngữ Viễn Đông ( Trung Quốc ) và nghiên cứu và điều tra tiếng Phạn và Ấn Độ, Đại học Harvard. Từ 1969 đến 1998, ông cư trú hầu hết ở Dharamsala, Ấn Độ, bắt đầu là Học giả Fulbright, nghiên cứu và điều tra và thực hành thực tế với những bậc thầy từ toàn bộ bốn truyền thống lịch sử Phật giáo Tây Tạng. Giáo viên chính của ông là Tsenzhab Serkong Rinpoche, ông là Trợ lý của Đức Đạt Lai Lạt Ma và là thông dịch viên trong chín năm, đi cùng Ngài trên 1 số ít tour hoằng pháp trên quốc tế. Ông cũng đã từng là thông dịch viên tiếng Pháp tiếp tục cho Đức Đạt Lai Lạt Ma.
( Nguồn : Studybuddhism. com ).
Source: https://thevesta.vn
Category: Phật Pháp
