Bản đồ địa chất – Wikipedia tiếng Việt

Bản đồ địa chất là một bản đồ chuyên ngành phục vụ cho mục đích đặc biệt thể hiện các yếu tố địa chất.

Trên bản đồ địa chất những tập đất đá hoặc tầng địa chất được biểu lộ bằng sắc tố cùng với những ký hiệu, để chỉ ra nơi chúng lộ ra ở mặt phẳng và những thông tin đặc trưng về chúng. Các tầng nền và những yếu tố cấu trúc như những đứt gãy, nếp uốn, phân lớp, và những đường phương được biểu lộ bằng những hình tượng thích hợp, và những hình tượng di dời cho những khuynh hướng ba chiều này .Các ký hiệu đường phương và hướng dốc gồm có một đường thẳng dài và một đường ngắn thẳng góc nhau giống chữ T nhưng có chân ngắn hơn dùng để chỉ hướng nghiêng của lớp đá. Đường lê dài chỉ đường phương, là đường giao tuyến của mặt phẳng nằm ngang và mặt lớp, giá trị số ghi kèm theo để chỉ góc cắm của lớp so với mặt phẳng nằm ngang, và đường ngắn dùng để chỉ hướng cắm của lớp đá .

Đôi khi các đường đồng mức địa tầng được vẽ ứng với bề mặt của một địa tầng dưới sâu được chọn, vì vậy chúng có thể thể hiện xu hướng địa hình của địa tầng dưới mặt đất. Không phải lúc nào cũng thể hiện được các yếu tố này một cách chính xác, nhất là khi đặc điểm địa chất khu vực cực kỳ phức tạp.

Lập bản đồ địa chất và những yếu tố địa tầng là nghành đồi hỏi hợp tác quốc tế thoáng đãng, được Liên đoàn Quốc tế những ngành Khoa học Địa chất ( IUGS, International Union of Geological Sciences ) chăm sóc, đặc biệt quan trọng là của Ủy ban quốc tế về địa tầng học ( ICS, International Commission on Stratigraphy ) trong việc thiết kế xây dựng thanh địa tầng quốc tế .
Bản đồ những tỉnh địa chất toàn thế giới
Bản đồ địa chất cổ nhất được bảo tồn đó là Turin papyrus, được lập vào khoảng chừng nằm 1150 TCN để vẽ những tích tụ vàng ở Ai Cập .

Câu chuyện được nhiều người quan tâm về bản đồ địa chất hiện đại đầu tiên được nói đến trong tác phẩm bản đồ làm thay đổi thế giới (The Map that Changed the World) của Simon Winchester. Đó là câu chuyện về William Smith, một người đào kênh đã tạo ra bản đồ địa chất đầu tiên của Đảo Anh vào năm 1819, nhưng sau đó bị bỏ tù vì mắc nợ và sống cảnh không nhà gần 10 năm cho đến khi Vua William IV công nhận công trình của ông vào năm 1831.[1]

Nội dung bản đồ địa chất[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ địa chất được lập theo các “tỷ lệ bản đồ” nhất định, thể hiện mức độ chi tiết cần thiết cho biểu hiện các đối tượng địa chất. Bản đồ địa chất được xuất bản thành từng tờ theo tờ của bản đồ địa hình cùng tỷ lệ, và được đánh số hoặc gọi tên theo chỉ số của bản đồ địa hình. Ở các cấp tỷ lệ nhất định thì thiết kế viền khung các tờ được tính toán sao cho có thể dán ghép các tờ lại thành tờ bản đồ toàn quốc. Tại Việt Nam việc dán ghép này thực hiện được cho tỷ lệ 1:250.000 đến 1:1.000.000.

Bản đồ địa chất gồm phần đồ họa chính, khung tọa độ và những hướng dẫn. Khung tọa độ và nền địa hình địa vật được lược bớt, làm nền cho phần đồ họa địa chất .Phần đồ họa chính của bản đồ là nội dung chính, biểu lộ phân bổ những yếu tố địa chất, kiến thiết và tài nguyên. Các tập đất đá hoặc tầng địa chất được biểu lộ bằng sắc tố cùng với những ký hiệu về địa tầng, để chỉ ra nơi chúng lộ ra ở mặt phẳng và những thông tin đặc trưng về chúng. Các tầng nền và những yếu tố cấu trúc như những đứt gãy, nếp uốn, phân lớp, … được biểu lộ bằng những hình tượng thích hợp. Các trầm tích phân lớp thì có nêu đường phương và hướng dốc tại những vị trí nổi bật .Các hướng dẫn có ba phần, gồm hướng dẫn địa tầng, hướng dẫn địa hình, và mặt phẳng cắt địa chất nổi bật. Chỉ dẫn địa tầng gồm có tổng thể những địa tầng xuất hiện trong những tờ bản đồ và được xếp theo trình tự địa thời, thường đặt bên phải, và hoàn toàn có thể được xuất bản thành tờ riêng. Chỉ dẫn địa hình, và mặt phẳng cắt địa chất nổi bật theo những tuyến đặc trưng, đặt ở bên dưới và là đặc trưng riêng của tờ .Tại Nước Ta chỉnh sửa và biên tập bản đồ địa chất thực thi theo những quy chuẩn, nhằm mục đích bảo vệ độ đúng chuẩn, an toàn và đáng tin cậy và tương thích với quy ước quốc tế. Hiện nay ” Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về lập bản đồ địa chất tài nguyên tỷ suất 1 : 50.000 phần đất liền ” được phát hành trong Thông tư Số 23/2012 / TT-BTNMT ngày 28 tháng 12 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường. [ 2 ] Các quy chuẩn hoặc quá trình như vậy pháp luật những quy trình thực thi khi xây dựng bản đồ, đặc biệt quan trọng là những dạng và khối lượng việc làm tích lũy tài liệu thực địa cần triển khai để bảo vệ mức độ chi tiết cụ thể ở tỷ suất bản đồ cần xây dựng .

Bản đồ và xây dựng những bản đồ trên quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ địa chất Bắc Mỹ chồng lên trên bản đồ địa hình bóng mờ
Ở Hoa Kỳ, những bản đồ địa chất thường được vẽ chồng lên trên bản đồ địa hình ( và những bản đồ nền khác ) cùng với việc tô màu và những ký hiệu khác để bộc lộ những kiểu đơn vị chức năng địa chất khác nhau. Màu biểu lộ cho những đá gốc lộ ra trên mặt phẳng, thậm chí còn bị phủ bởi những đất hoặc những dạng lớp phủ khác. Mỗi một màu biểu lộ cho một đơn vị chức năng địa chất hoặc một thành hệ đá riêng không liên quan gì đến nhau ( khi có nhiều thông tin được tích lũy thì sẽ chia tách thành một đơn vị chức năng địa chất mới ). Tuy nhiên, ở một vài nơi khi mà đá gốc bị phủ bởi những tích tụ chưa cố kết có ý nghĩa quan trọng như những tầng sét tảng lăn, tích tụ thềm, hoàng thổ, hoặc chúng mang những đặc thù quan trọng khác thì chúng cũng được bộc lộ. Các đường đẳng trị địa tầng, những đường đứt gãy, những ký hiệu đường phương và hướng dốc được biểu lộ bằng những ký hiệu khác nhau và được xem là chìa khóa để đọc hiểu bản đồ. Trong khi đó, những bản đồ địa hình được sản xuất bởi Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ có sự hợp tác với những tiểu bang thì những bản đồ địa chất thường được xây dựng bởi từng tiểu bang. Như vậy, sẽ có một vài tiểu bang không có những bản đồ địa chất trong khi đó một vài tiểu bang khác như Kentucky thì có rất nhiều bản đồ địa chất được xây dựng .

Vương quốc Anh[sửa|sửa mã nguồn]

Vương quốc Anh và hòn đảo Man đã được xây dựng một khối lượng lớn những bản đồ địa chất bởi Cục khảo sát địa chất Anh ( BGS ) từ năm 1835 ; Cục Khảo sát Địa chất Bắc Ireland đã hoạt động giải trí từ năm 1947 .

Có hai bản đồ địa chất tỷ lệ 1:625.000 đã được thành lập phủ kín toàn UK. Các tờ bản đồ chi tiết hơn cũng đã được thành lập ở tỷ lệ 1:250.000, 1:50.000 và 1:10.000. Bản đồ địa chất tỷ lệ 1:625.000 và 1:250.000 đã phủ kín các vùng đất liền và vùng biển (loạt bản đồ tỷ lệ 1:250.000 phủ kín toàn thềm lục địa của UK, còn các tỷ lệ lớn hơn thì chỉ phủ trên phần đất liền.

Các tờ theo toàn bộ những tỷ suất ( không phải cho tổng thể những khu vực ) được chia thành 2 nhóm :

1. Các bản đồ tích tụ bề mặt (trước đây được gọi là bản đồ đá cứng và bồi tích) thể hiện cả đá gốc và các tích tụ phủ lên bề mặt của nó.
2. Các bản đồ đá gốc (trước đây được gọi là bản đồ đá cứng) thể hiện các lớp đá nằm bên dưới lớp trầm tích bề mặt.

Các bản đồ này đều được chồng lên trên nền bản đồ địa hình được sản xuất bởi Cục phục vụ hầu cần ( Ordnance Survey ? ), và sử dụng những ký hiệu để màn biểu diễn những đường đứt gãy, đường phương và hướng cắm hoặc những đơn vị chức năng địa chất, những lỗ khoan … Màu sắc được sử dụng để biểu lộ những đơn vị chức năng địa chất khác nhau. Các bản thuyết minh cũng được viết cùng với những tờ bản đồ ở tỷ suất 1 : 50.000 .Các bản đồ chuyên đề tỷ suất nhỏ ( 1 : một triệu đến 1 : 100.000 ) cũng được xây dựng như bản đồ địa hóa, dị thường trọng tải, dị thường từ, nước dưới đất .
Khái lược Bản đồ địa chất Nước Ta 1 : một triệu phần đất liền .

Bản đồ địa chất Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Nước Ta, và Đông Dương nói chung, từ khi lấn chiếm Đông Dương thực dân Pháp đã chú ý quan tâm đến tìm hiểu và khai thác tài nguyên tài nguyên. Sở Địa chất Đông Dương được xây dựng năm 1898, đặt trụ sở tại TP. Hà Nội. Trong thời hạn dài bản đồ địa chất được xây dựng ở dạng sơ đồ những vùng khảo sát, Giao hàng trước hết cho khai thác tài nguyên. Đến năm 1952 ” Bản đồ Địa chất Đông Dương ” tỷ suất 1 : 2.000.000 đã được xây dựng do Jacques Fromaget và Saurin E. chủ biên [ 3 ] .Sau khi cuộc chiến tranh Đông Dương chấm hết, tại miền bắc Nước Ta đoàn chuyên viên Liên Xô do Dovjikov A. E. chỉ huy đã triển khai những nghiên cứu và điều tra thực địa, và năm 1963 đã xuất bản Bản đồ địa chất Bắc Nước Ta tỷ suất 1 : 500.000. [ 4 ] [ 5 ] [ 6 ] .Đến nay bản đồ địa chất Nước Ta đã được xây dựng trên toàn nước phần đất liền ở tỷ suất 1 : một triệu, 1 : 500.000 và 1 : 250.000 theo Hệ tọa độ vương quốc VN-2000 và được lưu giữ ở Bảo tàng Địa chất. [ 7 ] Các bản đồ này được thực thi bởi những liên đoàn Bản đồ Địa chất thường trực Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Nước Ta [ 8 ]. Các bản đồ cụ thể hơn ở tỷ suất 1 : 50.000 đang trong quy trình tiến độ phủ kín những vùng / miền quan trọng chiếm 30 % diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ [ 9 ]. Các bản đồ này được vẽ trên nền bản đồ địa hình được xuất bản bởi Cục Đo đạc và Bản đồ Nước Ta [ 10 ] và Liên đoàn Trắc địa Địa hình [ 11 ] .Năm 2012 bản ” Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về lập bản đồ địa chất tài nguyên tỷ suất 1 : 50.000 phần đất liền ” đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phát hành. [ 2 ]
Chỉ dẫn tiếng Việt / Anh ở bản đồ địa chất, tờ TP. Hà Nội, 2005

Thuật ngữ địa chất học ở Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

Thuật ngữ địa chất học ở Nước Ta thường được nhập từ những nguồn quốc tế. Kiểu nhập qua từ Hán Việt thường được thực thi bởi những nhà địa chất thao tác trước năm 1954, hay ở miền nam trước năm 1975, cùng với 1 số ít được huấn luyện và đào tạo từ Trung Quốc và những người chịu tác động ảnh hưởng của họ đang thao tác ở những ngành khác nhau .Tuy nhiên trong ngành địa chất của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trước đây, cũng như trong chính thể Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Nước Ta lúc bấy giờ, sử dụng phương pháp nhập thuật ngữ theo dạng phiên âm từ tiếng theo hệ chữ Latin, đơn cử là tiếng Pháp và Anh. Có hai yếu tố hồi những năm 1950 – 1960 ảnh hưởng tác động đến lựa chọn này, là :

1. Cuộc vận động làm trong sáng tiếng Việt, hướng đến phiên âm trực tiếp các từ nước ngoài mà tên Hán-Việt còn “ít phổ biến”, như Bungary thay cho Bảo-gia-lợi, Hunggary cho Hung-gia-lợi, Argentina cho Á-căn-đình,… (trừ ra một số cặp từ đang bị tranh chấp cách sử dụng như Italia / Ý và Ôxtrâylia / Úc).
2. Ngành địa chất còn non trẻ, được các chuyên gia Liên Xô giúp đỡ, nên việc nhập thuật ngữ từ phiên âm latin dễ dàng.

Vì thế Bản đồ Địa chất Bắc Nước Ta 1 : 500.000 được lập ra năm 1963 [ 5 ] đã được biên soạn theo phong thái chỉnh sửa và biên tập thuật ngữ như đã nêu. Một số nhóm thuật ngữ đơn cử là :

Phong cách biên tập và sử dụng thuật ngữ nói trên trở thành phong cách chung của ngành địa chất Việt Nam, và được tuân theo đến hiện nay. Vì thế khi trao đổi với những người đang làm việc trong ngành địa chất Việt Nam mà dùng thuật ngữ theo từ Hán Việt thì có thể làm họ lúng túng vì không biết nghĩa từ.

Trong ” Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về lập bản đồ địa chất tài nguyên … 2012 ” có lao lý ở mục ” Viết tên và ký hiệu khoáng vật ” [ 2 ] .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thevesta.vn
Category: Bản Đồ